Morgunblaðið - 08.03.1995, Qupperneq 30

30 MIÐVIKUDAGUR 8. MARZ 1995
MORGUNBLAÐIÐ

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDl: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Haraldur Sveinsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
FÁKEPPNIÁ
UNDANHALDI
ENN EIN VÍSBENDINGIN um að fákeppni sé á
undanhaldi í íslensku viðskiptalífi birtist lesendum
Morgunblaðsins á viðskiptasíðu í gær, þar sem greint
var frá því að alþjóðlega tryggingamiðlunin NHK hefði
opnað útibú á íslandi.
Alfred C. Kingsnorth, stjórnarformaður NHK Inter-
national, segir í samtali við Morgunblaðið, að trygginga-
miðlun sé regla en ekki undantekning í stærri viðskipt-
um í heiminum og hann búist við aukinni samkeppni á
tryggingamarkaðnum og lækkun iðgjalda hjá íslenskum
fyrirtækjum í kjölfar opnunar markaðarins og tilkomu
NHK og hugsanlega fleiri miðlara hér á landi.
Þetta eru góð tíðindi fyrir viðskiptavini tryggingafé-
laganna, sem verða nú í ríkara mæli að aðlagast alþjóð-
legri samkeppni. Nú þegar hafa 17 erlend tryggingafé-
lög leyfi til að veita þjónustu hér á landi, en í máli
Kingsnorth kom fram að hann vonast til þess, að innan
skamms verði hægt að Ieita hagstæðustu tilboða hjá
um 50 tryggingafélögum á alþjóðamarkaði.
Með tilkomu samningsins um Evrópskt efnahags-
svæði (EES) verður um opnun að ræða á fjölmörgum
sviðum viðskiptalífsins, þar á meðal á tryggingamark-
aðnum. Keðjuverkandi jákvæð áhrif af aðild íslands að
Evrópska efnahagssvæðinu verða æ sýnilegri og er það
vel. Kingsnorth bendir réttilega á, að slík opnun markað-
arins geti einnig þýtt aukin tækifæri fyrir íslensku
tryggingafélögin, ekki bara harðnandi samkeppni. Þessu
þurfa íslensku tryggingafélögin að huga að, því sam-
kvæmt athugun NHK eru íslensku vátryggingafélögin
fjárhagslega sterk og vel rekin og ættu því að eiga
möguleika á-að laða til sín viðskipti erlendis frá.
Kanadíska fyrirtækið Irving Oil hefur þegar lýst þeim
ásetningi sínum að hefja bensín- og olíusölu hér á landi
og hefur uppi áætlanir um opnun tiltekins fjölda bensín-
stöðva á skömmum tíma. Hér er að eiga sér stað
ánægjuleg og löngu tímabær breyting í íslensku við-
skiptalífi, sem mun skila sér í aukinni samkeppni og
hagstæðara verði til neytenda, hvort sem um fyrirtæki
eða einstaklinga er að ræða. Fákeppnin er á undanhaldi
í hverri grein viðskiptalífsins á fætur annarri.
HORFT TIL FRAMTIÐAR
KJARTAN GUNNARSSON, formaður bankaráðs
Landsbanka íslands, kynnti á ársfundi bankans
sl. föstudag þá ákvörðun bankaráðs að skipa fimm
manna nefnd til að kanna hvaða áhrif hugsanleg breyt-
ing á Landsbanka íslands í hlutafélag hefði. í máli for-
mannsins kom fram, að engin afstaða.væri tekin til
breytinga á rekstrarformi bankans með skipun þessarar
nefndar, heldur vildi bankinn sjálfur hefja innan eigin
vébanda könnun á afleiðingum og áhrifum hugsanlegr-
ar breytingar á rekstrarformi.
Hér er horft til framtíðar, því það leikur enginn vafi
á því, að á næstu árum munu umræður um breytingar
á rekstrarformi ríkisbankanna eða eignarhaldi þeirra
fara vaxandi. Jafnlíklegt er, eins og kom fram í máli
bankaráðsformannsins, að sú breyting eigi eftir að
verða, að hlutur ríkisins á þessu sviði minnki mjög veru-
lega eða hverfi jafnvel alveg, að minnsta kosti í sam-
keppnisrekstri.
Það er ánægjulegt að bankinn sjálfur skuli vilja kanna
ofangreind áhrif af breytingum á rekstrarformi og vera
þannig í stakk búinn til að taka þátt í umræðum um
slík mál á grundvelli athugana og rannsókna. Þannig
getur bankinn haft áhrif á hvernig ákvörðun af þessu
tagi yrði framfylgt, þótt vissulega sé það einnig rétt,
sem formaður bankaráðsins bendir á, að það er Alþingi
sem tekur ákvörðun um slíka breytingu en ekki Lands-
banki íslands.
Bankaráðið ætlast til þess að fljótt og vel verði unn-
ið að þessari könnun Landsbankans. Ákvörðun banka-
ráðs og bankastjórnar sýnir, að forráðamenn Lands-
bankans taka vel hugsanlegum breytingum, sem mun
að sjálfsögðu auðvelda þær mjög.
Lífeyrismál opinberra starfsmanr
Sérstök lífeyrisi
stofnuð fyrir kei
FLEST bendir til að stofnuð
verði sérstök deild innan Líf-
eyrissjóðs starfsmanna rík-
isins þegar rekstur grunn-
skólans verður fiuttur frá ríki til sveit-
arfélaga á næsta ári. Ekki verður
hróflað við réttindum þeirra kennara
sem nú starfa, en hugsanlegt er að
réttindum þeirra sem hefja störf 1.
ágúst 1996 verði breytt. Ríkið hefur
þó lofað að kennarar haldi efnislega
óbreyttum réttindum.
Á liðnum árum hafa verkefni oft
verið flutt milli ríkis og sveitarfélaga.
Löggæslan var flutt frá sveitarfélög-
um til ríkisins árið 1972. Rekstur heil-
brigðisstofnana var fluttur frá sveitar-
félögum til ríkisins árið 1991 og breyt-
ing varð á stöðu sjúkrasamlaga og
heilsuvemdarstöðva á árunum 1980-
1985. Jafnan hefur verið lagt mat á
bein flárhagsleg áhrif af flutningi
verkefnanna. Þau fjárhagslegu útgjöld
sem af tilflutningunum leiða eins og
lífeyrisréttindi þafa hins vegar ekki
verið reiknuð. Ástæðan er m.a. sú að
engar fastmótaðar reglur hafa verið
um hvernig á að reikna þennan kostn-
að.
Flókin og erfíð vandamál skapast við tilflutn-
ing lífeyrisréttinda starfsmanna ríkis og sveit-
arfélaga. Fram að þessu hafa verkefni veríð
fiutt án þess að lífeyrisréttur væri skýrður. í
umfjöllun Egils Ólafssonar kemur fram að
við flutning á rekstri grunnskólans til sveitar-
félaga og stofnun Sjúkrahúss Reykjavíkur er
ætlunin að taka á þessu
Ekki tekið á lífeyrismálum
Uppi eru óútkljáð deilumál um
þennan ijárhagslega tilflutning. Þegar
sjúkraliðar, meinatæknar, læknaritar-
ar og fleiri heilbrigðisstéttir færðust
frá ríki til sveitarfélaga var kostnaður
af lífeyrisréttindum þeirra aldrei gerð-
ur upp. Því var einfaldlega heitið að
þessar stéttir nytu aldrei lakari lífeyr-
isréttinda en lífeyrissjóður opinberra
starfsmanna veitir eða þær höfðu áður
hjá lífeyrissjóði hlutaðeigandi sveitar-
félags. Hluti þessara starfshópa greið-
ir enn í Iífeyrissjóði s.veitarfélaganna
þó að þeir séu starfsmenn ríkisins og
þiggi laun frá því.
Skömmu fyrir áramót var gerður
samningur á milli ríkisins og Reykja-
víkurborgar um stofnun Sjúkrahúss
Reykjavíkur, en það felur í sér samein-
ingu Landakotsspítala og Borgarspít-
ala. Starfsmenn Landakotsspítala
greiða iðgjöld í Lifeyrissjóð starfs-
manna ríkisins, en starfsmenn Borgar-
spítala greiða iðgjöld í Lífeyrissjóð
Reykjavíkurborgar. Læknar og hjúkr-
unarfræðingar.á báðum sjúkrahúsun-
um greiða í lífeyrissjóði lækna og
hjúkrunarfræðinga.
Sjúkrahús Reykjavíkur
Reykjavíkurborg hefur sett þá ófrá-
víkjanlegu kröfu að niðurstaða fáist
um lífeyrissmál starfsmanna hins nýja
sjúkrahúss. Það felur í sér
að niðurstaða fáist um í
hvaða lífeyrissjóð þeir eigi
að greiða og að lífeyr-
isgreiðslur til fyrrverandi
starfsmanna verði viður-
kenndar sem hluti af rekst-
57. greinnýrra
grunnskólalaga
LÖG þessi öðlast þegar gildi og
koma að fullu til framkvæmda 1.
ágúst 1996, enda hafi Alþingi þá
samþykkt:
A) Breytingar á lögum um Lífeyr-
issjóð starfsmanna rikisins sem
tryggi öUum þeim kennurum og
skólastjórnendum við grunnskóla,
sem rétt hafa átt til aðildar að Líf-
eyrissjóði starfsmanna ríkisins, að-
ild að sjóðnum.
B) Lög um ráðningarréttindi kenn-
ara og skólastjórnenda við grunn-
Flóknir út-
reikningar um
skiptingu
kostnaðar
urskostnaði Sjúkrahúss Reykjavíkur.
Báðir aðilar hafa lýst vilja til að
finna niðurstöðu um málsmeðferð fyr-
ir lok febrúar, en endanleg niðurstaða
er ekki fengin. Ástæðan fyrir töfunum
eru m.a. að nefnd sem vinnur að þess-
um málum beið eftir því hvaða niður-
staða fengist í lífeyrismálum kennara,
en talað hefur verið um að afgreiða
mál þessara tveggja starfshópa með
svipuðum hætti. Von er á tillögu varð-
andi lífeyrismál starfsmanna Sjúkra-
húss Reykjavíkur á næstu vikum.
öfur
skóla sem tryggi þeim efnislega
óbreytt ráðningarréttindi hjá nýjum
vinnuveitenda. Komi upp ágreining-
ur milli samtaka kennara og sveitar-
félags um form eða efni ráðningar-
réttinda getur hvor aðili um sig
óskað gerðardóms í málinu.
C) Breytingar á lögum um tekju-
stofna sveitarfélaga og lögum um
skiptingu skatttekna milli ríkis og
sveitarfélaga með tilliti til þeirra
auknu verkefna er sveitarfélög taka
að sér samkvæmt lögum þessum.
Staða 4.500 kennara breytist
Skömmu fyrir þingslit í febrúar sl.
samþykkti Alþingi að færa rekstur
grunnskólans alfarið frá ríkinu til
sveitarfélaganna. Þar með breytist
staða u.þ.b. 4.500 kennara, sem hefja
störf hjá nýjum vinnuveitenda 1. ág-
úst 1996. Það er ekki sjálfgefið að
réttindi kennara verði alveg þau sömu
hjá sveitarfélögunum og þau voru hjá
ríkinu. Kennarar hafa kraf-
ist þess að réttindi þeirra
verði ekki skert en útiloka
ekki breytingar á þeim fyr-
ir þá kennara sem hefja
störf eftir 1. ágúst 1996.
“* Alþingi félst á meginkr-
kennara varðandi þessi mál í
I nefndinni sitja Magnús Pétursson,
ráðuneytisstjóri í ijármálaráðuneytinu,
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson, formaður
Sambands íslenskra sveitarfélaga, og
Hjörleifur Kvaran, borgarlögmaður
frá Reykjavíkurborg.
Ný lífeyrisdeild fyrir kennara
Það er afstaða bæði Kennarasam-
band íslands og Sambands íslenskra
sveitarfélaga að best sé að tryggja líf-
eyrisréttindi kennara með því
að þeir verði áfram aðilar að
Lífeyrissjóði starfsmanna
ríkisins. Þar sem sveitarfé-
lögin munu taka við skuld-
bindingum ríkisins er óhjá-
kvæmilegt að halda utan um
Kennu
lofað t
um líi
rétti
nýjum grunnskólalögum. Fyrirvari var
sett um gildistöku í 57. grein. „Það
er gengið út frá því að kennarar sem
eru í starfl tapi í engu sínum réttindum
og þeir sem á eftir koma njóti jafn-
gildra eða jafnverðmætra réttinda,"
segir Eiríkur Jónsson, formaður KÍ,
um samþykkt Alþingis.
Það er verkefni nefndar sem nú
starfar að koma með tillögur um
hvernig á að fara með réttindimál
kennara við tilflutning grunnskólans.
þau með því að stofna sérdeild innan
sjóðsins. Það kemur einnig til greina
að stofna sérstakan lífeyrissjóð kenn-
ara. Þess má geta að kennarar voru
með sérstakan lífeyrissjóð til 1980
þegar Lífeyrissjóður barnakennara var
sameinaður LSR.
Átta af stærstu sveitarfélögum
landsins starfrækja eigin lífeyrissjóði.
Reglur um lífeyrisréttindi sjóðsfélaga
taka mið af reglum LSR, en eru í ein-
hveijum atriðum frábrugðnar. Reglur
Lífeyrissjóðs Reykjavíkurborgar víkja