Morgunblaðið - 04.06.1995, Síða 16

16 B SUNNUDAGUR 4. JÚNÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
T
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 4. JÚNÍ 1995 B 17
VIÐ lendinguna undir Hornbjargi.
í LOK vinnudags.
KJARTAN flettir Vikunni, 30 ára gamalli. Svo
gömlum blöðum hefur fækkað í húsinu seinni
árin. Mýsnar éta þau á veturna, en líta ekki
við glanspappír nýrri blaða!
EGGJAÁT, f.v. Rósmundur, Kjartan og Tryggvi.
Það hefur vorað seint og illa norður á Strönd-
um. Þegar þessar línur eru ritaðar í upphafi
síðustu viku var tæp vika frá því að blaðamað-
ur og ljósmyndari fylgdu sigmönnum að Hæla-
víkur- og Hombjargi. Vorið var ekki enn komið
þótt hlýtt væri og notalegt syðra.
AÐ KOMA úr 10 stiga hita, norðan-
andvara og sólskini í Reykjavík í
einnar gráðu hita, snjókomu, sex
vindstig og haugasjó að ísilögðu
Hælavíkurbjargi voru ótrúleg viðbrigði. En líkt
og svartfuglinn lætur ekki segjast og verpir
þó hann verði að gera svo beint í skaflinn, þá
láta eggjakarlamir ekki segjast heldur og
sækja eggin í björgin. Því það er ekkert vor
án svartfuglseggja.
Ekki hefur verið sigið í Hælavíkurbjarg á
þriðja áratug, eða síðan sigmaður lenti í gijót-
hruni og fórst. Hafa sigmenn á þessum slóðum
síðan að mestu haldið sig við Hornbjarg, þar
er til muna hægara um vik, menn príla upp
úr grýttri íjörunni og komast þannig víða á
syllur og snasir sem hægt er að síga fram,
svartfugli til hrellingar. Ekkert er þó hættu-
laust við þessa iðju, því svo mikið er gijóthrun-
ið stundum í fjörunni fyrir neðan bjargið að
þeir félagar væru litlu betur settir á jarð-
sprengjusvæði suður við Persaflóa.
Gránefin
Að þessu sinni skyldi þó tekist á við Hælavík-
urbjarg og þar er aðstaðan allt önnur og vægt
til orða tekið: Hrikaleg. Og aldrei hrikalegri
heldur en einmitt nú, á þessu vetrarvori. Bjarg-
ið að kalla eitt klakastykki og gil og skoming-
ar stífluð af margra mannhæða háum, helblá-
um grýlukertum.
Til að síga í Hælavíkurbjarg fara menn sjó-
leiðina frá Homvík, þar sem búið er á meðan
á sigferðinni stendur, sigla fyrir bjargið og inn
i Hælavík. Þramma þaðan upp í fjallið og ofan
í skál á bjargbrúninni. Þeir sem ætla í bjargið
gera sig þá klára. Það er fljótgert og felst í
því að setja á sig hjálma og spenna á sig vað-
inn. Og það er eins gott að vera ekki lofthrædd-
ur, því næst eru þeir látnir síga 100 metra
„frítt fall“, ofan á nokkuð breiða syllu sem
gengur þvert á bjargið eins og það leggur sig.
Þegar niður er komið Iosa menn sig úr vaðn-
um og fara að safna saman eggjunum. Á syll-
unni allri er þétt svartfuglabyggð og fuglamir
hljóta að skipta einhveijum milljónum, því syll-
an, sem kölluð er Gránefin, er bæði breið og
löng. Sigmenn safna eggjunum saman og síðan
eru þau látin síga niður í fjöru þar sem bátar
taka á móti þeim, þ.e.a.s. ef sjólag leyfir. Og
það er íjarri því alltaf, hvað þá að treysta
megi á það.
Þegar blaðamenn komu til Hornvíkur eftir
barsmíðar og volk í haugasjó á veigalitlum
hraðbáti, voru þrír sigmenn í Hælavíkurbjargi,
Einar Valur Kristjánsson, Tryggvi Guðmunds-
son og Hjálmar Bjömsson. Á móti okkur tóku
Kjartan Sigmundsson, Rósmundur Skarphéð-
insson og sonur hans Ægir Rósmundsson.
Allir em sexmenningamir búsettir á fsafirði,
en það var að heyra að flestir eða allir væru
þeir bornir og barnfæddir á Ströndum og seið-
andi raddir heimahaganna svo og magnþrung-
ið umhverfið gerði þá friðlausa er halla tæki
vetri.
Kjartan og Rósmundur
Þótt Rósmundur sé stórskorinn, þá er það
samt Kjartan sem grípur fyrst augað. Hann
er fæddur og uppalinn í Hælavík, en síðustu
þijátíu árin hefur hann haldið við gömlu húsi
í Hornvík, þar sem aðsetur sig- og blaðamanna
er við þetta tækifæri. Hann er elstur í hópnum
og sjálfsagt nokkurs konar leiðtogi hans. And-
litið er meitlað og sérkennilega ljósblá augun
bora sig inn í viðmælandann. Hann hefur lent
í ýmsum ævintýmm, en er spar á frásagnirn-
ar. Þær myndu trúlega fylla heila grein eða
meira, einar út af fyrir sig. Þó datt eitt og
annað út úr honum er á túrinn leið og sumt
af því er hér skráð.
Rósmundur er himinhár og æðrulaus til
augnanna. Hann er grannur og hokinn, en
einhvern veginn svo augljóslega rammur að
afli, enda er það hann sem er kjölfestan er
mennirnir eru hífðir
aftur upp úr veggjum
klakahallar Hælavík-
urbjargs. Ægir sonur
hans er trúlega um
tvítugt og hefur
a.m.k. erft hæð föður
síns. Hann er enn í
því að reka hausinn
upp í dyrakarma í
Hornvíkinni.
Refir og mýs
Við höfum ekki verið nema fimm mínútur
í Hornvík er tófa gaggar upp í klettunum fyrir
ofan húsin. Það er forsmekkurinn af því sem
koma skal. Þá daga sem dvölin stóð voru refir
stöðugt á ferli. Það taldist ekki til tíðinda að
standa úti á tröppum og horfa á þá feta sig
eftir fjailshlíðinni fyrir ofan húsin. Þeir eru að
minnsta kosti þrír og Kjartan veit um nokkur
greni. Þau eru nær sjónum þetta árið vegna
snjóþungans.
Sporin í snjónum sýndu að rebbi kom alveg
upp að húsunum á nóttunni. Af sporunum
mátti einnig sjá hvemig rebbi hafði rakið slóðir
hagamúsa. Eitt kvöldið fékk einn í hópnum
sér gönguferð undir svefninn. Hann gekk upp
í fjallshlíðina fyrir ofan húsin, upp eitt gilið.
Er hann kom til baka, sá hann að refurinn
hafði komið að spomm hans í snjónum og elt
hann upp fjallið, þvagmerkjandi þriðja hvert
spor eða svo. Á einum stað hafði okkar maður
sjálfur létt á sér og hafði rebbi sýnilega haft
langa viðdvöl þar. Var mikið spark eftir refinn
í snjónum og svo vandlega þvagmerkt að
dauninn lagði langar leiðir.
Það má margt lesa úr sporunum, en augun
nema það einnig flest. Það er vetrarlegt í
Hornvík þótt vorið eigi að heita að vera komið.
Það er harla óvenjuleg sjón að sjá spóahóp og
lóur sitjandi á sköflum. Þrösturinn hefur tekið
sig til og orpið inni í skemmunni og er eflaust
öfundaður af hinum mófuglunum, sem ýmist
bíða þess að snjóa leysi, eða eru búnir að verpa
og liggja á undir hjaminu.
Hagamýs, það er nóg af þeim. Og þær grípa
til sömu úrræða og skógarþrösturinn, troða
sér inn í mannabústaðinn. Ljósmyndari
Morgunblaðsins rak sig á það. Hann hafði fest
kaup á glæsilegri jólaköku í bakaríi á ísafirði
og geymdi hana í plastpoka á gólfinu fyrstu
nóttina. Dáginn eftir, er menn sátu í reiðileysi
vegna veðurs, ætlaði hann að vera flottur á
því og bjóða mönnum með kaffinu. Bókstaflega
slengdi kökunni á borðið með tilþrifum. Ekki
reyndist kakan girnileg, því aðrir „aðilar“ höfðu
orðið fyrri til. Byijað hafði verið á kökunni frá
báðum endum og dijúgt étið.
ísbirnir og Ebólaveiran
Fyrstu nóttina sem gestirnir að sunnan voru
í Hornvík, fóru þremenningarnir í Hælavíkur-
bjarg til að hífa félaga sína upp úr bjarginu.
Veður var slæmt og fór versnandi. Spáin gaf
_,engin fyrirheit. Pélagarnir höfðu safnað miklu
af eggjum í hrúgur á Gránefjunum, en sjólag
var afleitt og um nóttina snjóaði allt í kaf. Það
var meiri þrekraun að ná köppunum upp aftur
heldur en reiknað hafði verið með, því að öllu
jöfnu getur sigmaðurinn hjálpað til. En ekki
var það svo í þetta sinn, því vaðurinn var stokk-
freðinn. Þá kom sér vel að Rósmundur var á
bjargbrúninni.
I kjölfarið fylgdi dagur í nokkru reiðileysi.
Menn sváfu vel fram eftir, þreyttir eftir puð
næturinnar. Síðan voru tekin spil, drukkið
kaffí, jólakökulaust, og þegar hungrið svarf
að suðu menn sér svartfuglsegg. Það er at-
höfn út af fyrir sig.
Girnd Vestfirðinga í eggin jaðrar við átrún-
að sem sést best á því, að þegar bátarnir komu
heim til ísafjarðar beið þeirra hópur manna á
bryggjunni til að fá egg. Eggjadreifingin fer
síðan fram á götuhornum í bænum og víðar
um Vestfirði. Eggin skipta þúsundum og engu
er leift.
í skálanum í Hornvík er Kjartan að btjóta
skurnina af grænleitu langvíueggi. Hann rekur
skeiðina í gegn um þykka hvítuna, nær svolít-
illi rauðu með og stingur öllu saman upp í sig.
Augun lygnast aftur og alsælusvipur færist
yfir harðjaxlinn. „Þetta var enn betra í gær,
þegar ég borðaði fyrsta eggið. Það var eins
og að fara í leiðslu," segir Kjartan. Menn taka
undir þetta.
Það er margt sem er skrafað á dögum sem
þessum. Veðurfræðingarnir fá sinn skammt
og þeir rifja upp er Magnús veðurstofustjóri
var hjá þeim í nokkra daga í kjölfarið á mik-
illi sólfarsspá. En það sást aldrei út á Homvík-
ina. Umræðuefnin snúast um hitt og þetta,
allt frá einhveiju umdeildu bjálkahúsi i Vest-
mannaeyjum, til Ebólaveirunnar í svörtustu
Afríku. Og ísbirni. Já, því hér eru menn raun-
verulega á ísbjarnarslóðum og það er varla sú
vík eða vogur hér um slóðir að þar hafí ekki
verið unnið bjarndýr, eða að minnsta kosti
sést til þeirra. „Og nú er stutt í ísinn, strák-
ar, og byssurnar úti í bátunum," segja kapparn-
ir og reyna að hrella gesti sína!
Árið 1307 reif einn bangsinn í sig átta
manns í Hælavík. Það er nú svæsnasta sagan.
En það eru margar nýlegri. Það eru örfá ár
síðan að skipveijar á fiskibáti „hengdu“ björn
sem þeir komu að á sundi skammt utan Horn-
víkur og landsfrægt varð. Það eru heldur ekki
mörg ár síðan að björn var skotinn undir
Hælavíkurbjargi og sjálfur skaut Kjartan björn
skammt frá húsunum í Hornvík fyrir um tutt-
ugu árum.
„Ég smellhitti hann bak við eyrað með litlu
eldhúsbyssunni. Hún er aðeins 22 kalíbera, en
það dugði. Það þýðir ekkert að skjóta í pönn-
una á þessum körlum," segir Kjartan. Og hann
rifjar upp að björninn hafí verið með galtóman
maga og því augljóslega banhungraður. Og
þar með hættulegur.
„Hugsiði ykkur, að daginn áður kom tuttugu
manna flokkur skáta í gönguför og eiginlega
ótrúleg lukka að hópurinn gekk ekki beint í
flasið á birninum," segir Kjartan og bætir við
að einstaklingur sem við getum nefnt Nonna
feita hafí verið þar fremstur í flokki. „Það
hefði verið flott veisla!" segir Kjartan og það
er eins og setningin bergmáli um allt hús. Síð-
an kveða við miklar hláturrokur. Þetta finnst
þeim köppum ógurlega fyndið!
Hvernig í andsk ...
Eftir þijá daga er veðurspáin enn hin sama,
sum sé ekki vinsamleg. Það er ljóst að orrust-
an við Hælavíkurbjargið er töpuð í þetta sinn.
Menn venda sínu kvæði í kross og skjótast á
fjórða degi í Hornbjarg. Tala um að koma
aftur eftir viku og afgreiða þá Hælavíkurbjarg-
ið.
Allt fer vel í Hornbjargi og Vestfirðingar
fá sín egg þó klakahöllin Hælavíkurbjarg hafí
ekki gefíð færi á sér. Þegar upp er staðið,
þegar siglt er frá Hornbjargi áleiðis til Homvík-
ur, þar sem menn ætla að taka saman föggur
sínar og halda aftur til siðmenningar, horfir
Tryggvi Guðmundsson um öxl og segir fleyga
setningu: „Hvernig í andskotanum manni getur
dottið til hugar að gera þetta, svona aftur og
aftur...!“
En svarið er einfalt. Fyrir þá sem hafa upp-
lifað ævintýrið og geta lokað augunum og
kallað fram úlfgrátt Hælavíkurbjargið fyrir
hugskotssjónum. Kallað fram ærandi klið
bjargfuglsins og gagg tófunnar. Allt upplifað
í góðra vina hópi. Jú, svarið er einfalt: Menn
geta ekki annað.