Morgunblaðið - 11.06.1995, Blaðsíða 5

Morgunblaðið - 11.06.1995, Blaðsíða 5
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 11. JÚNÍ 1995 B 5 Samband íslenskra sveitarfélaga var stofnað á þessum degi árið 1945 Samband íslenskra sveitarfélaga á fimmtíu ára afmæli í dag. Arna Schram ræddi af því tilefni við Vilhjálm Þ. Vilhjálmsson formann sambandsins um upphaf þess, söguna og starf- semina nú á dögum. SSTOFNÞING Sambands íslenskra sveitarfélaga var sett þann 11. júní 1945 í sal neðri deiídar Alþingis, en þá hafði undirbúning- ur þess staðið yfir í tvö ár. Jónas Guðmundsson, fyrrum alþingis- maður og eftirlitsmaður sveitar- stjórnarmálefna, beitti sér fyrir stofnun þess og hafði fengið til liðs við sig forseta bæjarstjórna Reykjavíkur og Hafnarfjarðar, þá Guðmund Ásbjörnsson og Bjöm Jóhannesson. Alls 53 sveitarfélög boðuðu aðild sína að sambandinu eða tæpur fjórðungur þeirra sem fyrir voru í landinu. Með árunum fjölgaði aðildarfélögum og 1974 voru öll íslensk sveitarfélög gengin í sambandið. Á stofnþinginu voru samþykkt lög sem kváðu meðal annars á um tilgang Sambands íslenskra sveit- arfélaga. Sá var að efla samstarfs sveitarfélaga í landinu, gæta hags- muna þeirra gagnvart æðri stjórn- völdum og vinna að aukinni fræðslu um málefni þeirra. Þá var Jónas Guðmundsson kosinn for- maður, en hann gegndi þeirri stöðu í 22 ár. Góður andi Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson sat í stjórn Sambands íslenskra sveit- arfélaga frá árinu 1986, var kos- inn formaður árið 1990 og endur- kjörinn á síðastliðnu sumri. Hann segir að strax hafi verið mikil sam- staða um að efla og styrkja sam- bandið og hafi svo verið síðan. Það hafi áunnið sér þann sess í þjóðlíf- JÓNAS Guðmundsson heldur tölu á stofnþingi Sambands íslenskra sveitarfélaga. Við hlið hans situr Guðmundur Ásbjörnsson, fyrrverandi forseti borgarstjórnar í Reykjavík. inu að hvorki verði framhjá því gengið né án þess verið. „Það er sérstakt að upplifa hve fólki úr öllum flokkum' hvaðanæva af landinu gengur vel að vinna saman að hagsmunamálum sveitarfélaganna," segir Vilhjálmur. „Þessi góði andi sem ríkir er ekki síst Jón- asi Guðmundssyni að þakka, en hann vann að því frá upphafi að efla samstöðu sveitar- stjórnarmanna. Það hafa verið óskráðir starfshættir sam- bandsins síðan að reyna að jafna pólitískan ágreining í stað þess að magna hann. Ég tel einmitt að í þessu felist styrkur sambandsins, enda eru það miklu fleiri hagsmunamál sveitarfélag- anna sem sameina sveitarstjórnarmenn, sama í hvaða flokki þeir eru, fremur en sundra. Sambandið hefði senni-- lega ekki náð sama ár- angri í mörgum sínum málum án þess að hafa þetta að leiðarljósi,“ segir Vilhjálmur enn- fremur. Verkefnatil- flutningur Á stofnþingi Sam- bands íslenskra sveitar- Vilþjálmur Þ. Vil- félaga voru ýmis mál hjálmsson, formaður rædd sem enn í dag eru Sambands íslenskra dæmigerð viðfangsefni sveitarfélaga. sveitarstjórnarmanna, þó með nýjum hætti sé. „Til dæmis var fjallað um tekju- stofna sveitarfélaga, fræðslumál, samstarf sveitarfélaga í menning- armálum, upphæð barnsmeðlaga, framtíðartilhögun rafmagnsmála landsins og verkaskiptingu ríkis og sveitarfélaga. Enn er þetta rauði þráðurinn í umfjöllun sveit- arstjórnarmanna á fundum þeirra. Alltaf er verið að aðlaga þessi mikilvægu málefni breyttu um- hverfi,“ segir Vilhjálmur. „Sambandi íslenskra sveitarfé- laga hefur tekist að sigla mörgum mikilvægum hagsmunamálum sveitarfélaga í höfn. Þá er ég fyrst og fremst að tala um sjálfstæða tekjustofna sveitarfélaganna og aukin verkefni sem þau hafa tekið að sér. Það vill svo skemmtilega til að einmitt á fimmtíu ára af- mæli sambandsins er fyrirhugaður einn viðamesti verkefnaflutningur ríkis til sveitarfélaga í einu skrefi, en það er færsla á öllum rekstri grunnskólans yfir til sveitarfélag- anna. Allt bendir til þess að þróun- in verði einmitt sú að sveitarfélög- in taki að sér fleiri verkefni sem að ríkið hefur nú með höndum, enda er það sameiginleg stefnu- Sami rauði þráður- inn í hálfa öld mörkun beggja aðila að sveitarfé- lögin taki í áföngum yfir verkefni sem standa íbúum þeirra næst. Þar má t.d. nefna málefni fatlaðra og aldraðra og rekstur heilsu- gæslu. Þá hefur markmiðið verið á síðustu tíu árum að koma á skýrri verkaskiptingu ríkis og sveitarfé- laga og hefur það að mörgu leyti gengið vel. Hins vegar er sam- starf ríkis og sveitarfélaga nauð- synlegt um einstök málefni og er þá reynt að standa að því á þann hátt að ekki komi til alvarlegra árekstra." Færri en stærri Að sögn Vilhjálms er það stefna Sambands íslenskra sveitarfélaga að efla og stækka sveitarfélögin. Þannig verði þau hæfari til að takast á við stærri og viðameiri verkefni. „Sameiningarmál sveit- arfélaganna hafa verið í umfjöllun hjá sambandinu, meira eða minna síðastliðin þijátíu og fimm ár. Mörgum finnst að árangurinn hafí ekki verið mikill, en ég er þeirrar skoðunar að það eigi að fara lýð- ræðislega leið í að sameina sveitar- félögin. Það verður að gerast í sátt og samvinnu við íbúana. Ég trúi því að þótt það gangi fremur hægt, þá muni sú leið skila viðun- andi árangri. Þetta er hins vegar viðkvæmt mál í ljósi þess að verið er að breyta sveitarfélagamörkum sem hafa verið við lýði í mörg hundruð ár. Málið snýst um tilfinn- ingar fólks og er því vandmeðfarn- ara_ en ella. Árið 1945 voru sveitarfélögin í landinu 220 eða mun fleiri en þau eru í dag. Þeim fjölgaði á árunum 1945 til 1951 og voru 229 þegar þau voru flest. Síðan hefur þeim fækkað, aðallega á undanförnum tíu árum. Það er von mín að sambandið verði áfram sterkur sameiginlegur vettvangur sveitarfélaga í landinu og að okkur takist vel að sinna þeim verkefnum sem sveitarfélög- in munu taka við í framtíðinni. En til þess að það gangi er mjög mikilvægt að hafa góða samvinnu við þá aðila sem við þurfum að eiga samskipti við; sveitarstjórnir, Alþingi og ríkisstjórn. Þrátt fyrir erfiða fjárhagsafkomu ýmissa sveitarfélaga og mikla erfíðleika í atvinnumálum, þá treysti ég sveit- arfélögunum og forystumönnum þeirra til að vinna sig út úr þeirri erfiðu stöðu. í framtíðinni bíða sveitarfélag- anna stærri og viðameiri verkefni og samstaða virðist um það í þjóð- félaginu að efla þau og auka ábyrgð þeirra. Samband íslenskra sveitarfé- laga á eftir að gegna mikilvægu hlutverki í því starfi sem framund- an er í eflingu sveitarstjórnarstigs- ins á Islandi," segir Vilhjálmur að lokum. Sambandið mikill styrkur JÓNAS Ólafsson, bæjarstjóri á Þing- eyri, hefur starfað að sveitarstjómar- málum í tæp þrjátíu ár. Hann hóf störf í hreppsnefnd árið 1966, en hefur verið fastráðinn sveitar- stjóri frá 1971. Að sögn Jónasar þurfti að huga að mörgum verkefnum þegar hann hóf af- skipti af sveit- arstjórnamálum. Þá voru til dæmis mold- argötur í bænum, engin holræsi sem komu að gagni og vatnsmál voru víða í ólestri. „Við vorum sjálfsagt órólegir, þessir ungu menn, sem kom- um inn í hreppsnefnd þá og vildum meiri framkvæmdir. Mörgu var líka komið í verk. Hafnarmálin voru bætt með því að dýpka og stækka höfnina, sett var slit- lag á allar götur og vatnsmálum komið í betra horf. Einnig er ánægjulegt hve mikið hefur áunnist í sam- göngumálum, því við vorum mjög einangr- uð hér. Sem dærni mætti nefna bygg- ingu Dýrafjarðarbrú- ar, en baráttan fyrir þeirri framkvæmd tók sautján ár. Ennfremur var grunnskólinn Jónas Ólafsson, sveitarstjóri á Þingeyri. Jónas Ólafsson sveitar- stjóri á Þingeyri hefur starfað að sveitarstjórnarmálum í nær 30 ár og segir aukna pólitík vera að færast í þau. stækkaður, nýr leikskóli byggður og heilbrigðis- og öldrunarmál voru bætt. Þá var tekist á við umhverfismál til þess að snyrta þorpið. Þess má geta til fróðleiks að mjög mikið hefur verið gróður- sett af tijám í þorpinu og kring- um það nú undanfarin ár.“ Það hefur margt breyst í mál- efnum bæjarins síðan þá, eins og hjá mörgum öðrum sveitarfé- lögum. „Við höfum verið heppin því hreppurinn hefur verið skuld- laus þar til síðustu þijú árin. Fjár- magn hefur nýst ákaflega vel til allra framkvæmda. Það hefur hins vegar syrt í álinn síðastliðin ár, einkum vegna utanaðkomandi áhrifa, til dæmis kvótamála og þeirrar tekjuskerðingar sem fylgdi í kjölfarið.“ Erilsamt starf „Það má segja að í þessu starfi sé ég á vakt allan sólarhringinn. Þetta er því ansi erilsamt. Stund- um er tekist á og ekki allir sátt- ir, eins og gerist og gengur. En ánægjan felst í því að geta kom- ið málum í framkvæmd. Ég á ekki nema góðar minningar frá þessum tíma og verð sáttur við starfíð þegar ég hætti.“ Jónas segir að nú sé komin meiri pólitík í sveitarstjómamálin en áður hafi verið. „Þá vom öll vandamál leyst hér í sameiningu, nema kannski rétt fyrir kosning- ar. En nú er meiri harka ráðandi í öllu starfinu og hagsmunamálin lúta oft í lægra haldi fyrir pólitík- inni.“ Samstarf sveitarfélaga Jónas var í stjóm Sambands íslenskra sveitarfélaga í ijögur ár eða frá 1982 til 1986. Hann hefur auk þess setið í fulltrúaráði í fjöldamörg ár og gegnt fleiri trún- aðarstörfum fyrir sambandið. „Ég tel ekki nokkum vafa á því að Samband íslenskra sveitarfélaga hafi verið mikill styrkur fyrir sveitarfélögin, þá sérstaklega landsbyggðina. Þau hafa getað leitað til sambandsins um ýmis úrlausnarefni og að mínu mati hafa mörg mál unnist vel.“

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.