Morgunblaðið - 28.07.1995, Side 4

MORGUNBLAÐIÐ
4 FÖSTUDAGUR 28. JÚLÍ 1995
Á KÖLDUM KLAKA
Morgunblaðið/Ámi Jónsson
Lengsta björgunarflug TF-SIF er hún fór 170 sjómílur norður frá ísafirði í gær
Kajakræðara bjargað
af ísjaka við Grænland
JAN Fasting, 31 árs gömlum Norð-
manni, var bjargað í gær af ísjaka
170 sjómílur norður af ísafirði.
Fasting reri frá Cap Brewster við
Scoresbysund á Grænlandi áleiðis til
íslands á mánudag. Eftir 10 tíma
róður lenti hann í hafísbelti. Hann
hélt ferðinni áfram en eftir tveggja
sólarhringa ferðalag var ísinn orðinn
svo þéttur að ekki varð lengra kom-
ist. Tveir ísbirnir sýndu ræðaranum
óþægilega mikinn áhuga og svo kom
að hann ákvað að leita hjálpar með
því að kveikja á neyðarsendi.
Merki frá neyðarsendinum fóru
að berast stjómstöð Landhelgisgæsl-
unnar um kl. 8 í gærmorgun, að
sögn Helga Hallvarðssonar skip-
herra. Landhelgisgæslumenn sáu
strax að hafís var á þeim slóðum
sem staðsetning merkjanna benti til
og því ekki skipa von þar. Við nán-
ari eftirgrennslan kom í ljós að
sennilega væri um að ræða norskan
kajakræðara. Ekki var hægt að
senda leitarvél frá Grænlandi og
barst þaðan ósk um að Landhelgis-
gæslan tæki málið að sér.
Fokker-flugvél Landhelgisgæsl-
unnar, TF-SYN, fór kl. 11.05 frá
Reykjavík áleiðis á staðinn. Settir
voru aukaeldsneytisgeymar í þyrl-
una TF-SIF og flaug hún til Isa-
fjarðar klukkan 11.21 þar sem
geymamir voru fylltir. Staðsetning
neyðarmerkjanna reyndist nákvæm
og tókst TF-SYN að miða manninn
nákvæmlega út. Jan Fasting sást
úr flugvélinni kl. 12.25 þar sem
hann stóð hjá kajaknum á ísjakan-
um og veifaði. Hann var með tal-
stöð og gat talað við áhöfn flugvél-
arinnar. Hann kvaðst vera við góða
heilsu en hafa tapað hluta af bún-
aði sínum og því ekki getað haldið
ferðinni áfram. Þá hafði hann orðið
fyrir áreitni tveggja ísbjarna en
sloppið frá þeim. Gæslumenn buð-
ust til að kasta niður búnaði sem
var til reiðu um borð í flugvélinni,
en Jan afþakkaði það.
Lengsta björgTinarflugið
Um leið og búið var að koma auga
á kajakræðarann hélt TF-SIF af stað
frá ísafirði með fjögurra manna
áhöfn, tvo flugmenn, sigmann og
spilmann. Læknirinn var skilinn eftir
á ísafirði til að létta vélina og vegna
góðrar heilsu mannsins.
Þyrlan var hálfan annan tíma að
fljúga út að jakanum og kom á
áfangastað kl. 14. Vegalengdin frá
ísafírði reyndist 170 sjómílur og mun
þetta vera lengsta björgunarflug
þyrlunnar. Að sögn Árna Jónssonar,
spilmanns á þyrlunni, var skyggni
gott á staðnum og 4 stiga hiti. Isinn
var þéttur, aðeins vakir á milli.
Vegna ótrausts ástands íssins var
sigmanninum slakað niður á jakann.
Þyrlan var síðan látin hanga í um
metrahæð yfír jakanum meðan bún-
aður mannsins var tekinn um borð.
Ekki var pláss fyrir kajakinn, sem
er yfir 5 metra langur.
Jan Fasting vippaði sér léttilega
um borð og kl. 14.06 var haldið til
ísafjarðar þar sem var millilent.
TF-SIF lenti í Reykjavík klukkan
17. Eftir örstutta viðdvöl á flugvell-
inum fór-Fasting til að gefa lögreglu-
skýrslu um atburðinn.
X
„Ég er þakklátur
fyrir að vera á lífi“
Morgunblaðið/Sverrir
HANDTAKIÐ var þétt þegar Jan Fasting þakkaði Sigurði Gísla-
syni, sigmanni TF-SIF, fyrir björgunina af ísnum. Sigurður fór
niður á jakann til Jans. Norski sendiráðsritarinn Oyvind Stokke
(t.h.) tók á móti landa sínum.
„MÉR létti mikið þegar ég sá
þyrluna," sagði norski kajakræð-
arinn, Jan Fasting, sem áhöfn
TF-SIF bjargaði af hafísnum við
Grænland í gær. „Ég var búinn
að vera á varðbergi gagnvart ís-
björnunum og gat ekki mikið sof-
ið. Björgunarmennimir vora
mjög færir og björgunin gekk
greiðar en ég átti von á. Það var
þoka að koma yfir svæðið þar sem
ég var og björgun hefði verið
erfiðari einni til tveimur stundum
seinna.“
Jan Fasting er fæddur í Þránd-
heimi en býr í Arendal í Noregi.
Hann starfar sem leiðbeinandi í
útivist, leiðsögumaður í fjallaferð-
um, heldur kajaknámskeið og fyr-
irlestra. Jan hefur stundað kajak-
róður frá unga aldri, aðallega
straumvatnssiglingar og hefur
róið um fossa og flúðir. Hann
segir ekkert vandamál að fara í
langferðir á hafinu á sjókajak.
Þegar hann þarf að sofa skríður
hann einfaldlega niður í bátinn
og tjaldar yfir. Danska pólmið-
stöðin, sem hefur umsjón með
ferðum af þessu tagi á Græn-
landi, lagði blessun sína yfir
ferðalag Jans eftir að hafa kann-
að búnað hans og gengið úr
skugga um að hann væri tryggður
gagnvart því að til leitar og björg-
unar kæmi.
Ætlaði til Noregs
„Ég lagði af stað yfir Scoresby-
sund á laugardag og reri 38 kíló-
metra yfir til Cap Brewster og
var einn mins liðs,“ sagði Jan í
viðtali við Morgunblaðið í gær.
„Ég ætlaði beina leið til íslands
og þaðan áfram til Noregs um
Færeyjar og Hjaltland. En það
verður víst ekki af því í þetta sinn.
Mig vantar kajakinn."
Jan kleif fja.ll við Cap Brewster
á laugardag og sunnudag til að
skyggnast yfir hafið í gegnum
sjónauka. Á laugardag sá hann
mikinn ís en útlitið var betra á
sunnudag. Minni hafís og betra
skyggni. Hann ákvað því að
leggja af stað til íslands á mánu-
dagsmorgun og tók stefnu til
suðurs.
„Eftir um 10 tíma róður kom
ég í ísbelti. Ég tók stefnu til aust-
urs, út á hafið, og hélt áfram í
um 6 tíma til að freista þess að
komast úr ísnum. ísinn minnkaði
ekki neitt svo ég sneri aftur á
fyrri stefnu suður til íslands. Eft-
ir tveggja sólarhringa ferð var
orðið mjög erfitt að komast um
ísinn. Ég þurfti að draga kajakinn
hvað eftir annað yflr jakana.
Stundum var mjög erfitt að kom-
ast áfram því jakabrúnirnar voru
svo háar að það var erfitt að kom-
ast upp á jakana. Þetta voru tóm-
ir smájakar. Þegar þyrlan kom
að bjarga mér gat hún ekki lent
ájakanum sem ég var á'enda var
hann ekki nema um 100 fermetrar
og þó sá stærsti sem ég sá á svæð-
inu.“
ísbirnir ógna
Aðfaranótt miðvikudags ógn-
uðu tveir ísbirnir Jan. „Þeir komu
allt í einu syndandi fyrir horn á
jaka um það bil 15 metra fyrir
framan mig og ætluðu upp á jak-
ann. Þegar ég fór fram hjá björa-
unum voru þeir komnir upp á ís-
inn en stukku aftur í vökina og
eltu mig. Þegar ég var búinn að
róa um 200 metra varð ég að fara
upp á ísinn og draga kajakinn
yfir jaka. Birnirnir fylgdu fast á
eftir. Þegar ég reri tipluðu þeir
á ská við mig á jökunum. Ég hafði
forskot upp á eina 2-300 metra
og ég sá þá í einn og hálfan tíma
áður en ég komst undan þeim.
Þá kom ég í 5-600 metra breiða
vök og tókst að róa frá þeim.“
Jan sá fjóra rostunga sem lágu
á ísnum. Þeir gerðust ekki nær-
göngulir og létu sig hverfa þegar
hann barði árinni í kajakinn. En
varð honum svefnsamt, vitandi
af isbjörnum í nágrenninu?
„Nei, alls ekki,“ segir Jan og
hlær. „Ég held að ég sé búinn að
sofa 12 tíma frá því á mánudag."
En hvenær ákvað hann að kveikja
á neyðarsendinum?
ís til allra átta
„Það var ekkert útlit fyrir að
ég kæmist á opið haf. Skýin voru
hvít vegna endurkasts frá ísnum.
Yfir opnu hafi verða þau bláleit.
Það var ís til allra átta svo langt
sem augað eygði. Ég mældi fjar-
lægðina til lands og hún var 150
kílómetrar. Ferðalagið hefði tek-
ið mig marga daga, ef það hefði
þá tekist. Björgun með þyrlu var
háð því að veðrið væri gott. Ef
hefði verið þoka og illviðri hefði
björgun reynst erfíðari. Ég tók
því ákvörðun um að kalla á lijálp."
Jan var vel útbúinn og telur
sig hafa getað lifað lengi á ísn-
um. Hann hefði getað skotið sel
sér til matar og á ísnum er vatn
auk þess sem hann var með bún-
að til að sía vatn úr sjó. En hvaða
hugrenningar fóru um hugann
þegar hann ákvað að gefast upp?
„Þetta er viss ósigur. Að gefast
upp við eitthvað sem maður hefur
áætlað og dreymt um að gera.
Það er ekki góð tilfinning. Það
er leiðinlegt að þurfa að ljúka
svona ferð með því að kalla til
björgunarlið. En um leið er ég
þakklátur fyrir að vera heill
heilsu og á Iífi.“