Morgunblaðið - 28.07.1995, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREINAR
FÖSTUDAGUR 28. JÚLÍ1995 21
FRÉTTIR af banda-
rískum kjarnavopnum
á Grænlandi og her-
æfingum Bandaríkja-
hers hér á landi hafa
orðið til þess að opin-
bera enn einu sinni með
sorglegum hætti van-
þekkingu og metnaðar-
leysi íslenskra fjöl-
miðla- og stjórnmála-
manna.
Það er gömul og ný
saga að þegar utanrík-
isráðherrar og emb-
ættismenn utanríkis-
ráðuneytisins hafa opn-
að munninn um málefni
Keflavíkurstöðvarinnar
eða kjarnorkuvígbúnað á Norður-
slóðum þá hafa þeir undantekning-
arlítið farið með fleipur.
Þetta hafa þeir komist upp með
vegna þess að blaða- og fréttamenn
hafa ekki haft til þess minnsta fag-
legan metnað til að setja sig svo inn
í þessi mál að þeir geti fjallað um
þau af skynsamlegu viti.
Loftvarnatæki til
kafbátaeftirlits?
Fyrir nokkru birti Mbl. opnuviðtal
við Halldór Ásgrímsson utanríkis-
ráðherrra. Þar fullyrti ráðherrann
að F-15 orustuþoturnar á Keflavík-
urvelli væru nauðsynlegar til að
hafa eftirlit með kafbátum og ann-
arri umferð í Norður-Atlantshafi!
Blaðið sá enga ástæðu til að leið-
rétta þetta bull og benda á að þess-
ar vélar eru eingöngu ætlaðar til
lofthernaðar. Það er siðferðileg
skylda hvers blaðamanns að vekja
athygli á því þegar svo alvarleg fá-
fræði birtist hjá ráðherra sem ábyrgð
ber á öryggismálum þjóðarinnar.
í sama viðtali segir ráðherrann
að von sé á stórauknum fjölda verk-
efna á vegum Mannvirkjasjóðs Nató
hér á landi; allt vegna þess að verk-
takafyrirtæki eitt hafi gert svo hag-
stætt tilboð í viðhaldsverkefni á
Stokksnesi!
Ef minnsta sannleikskorn væri í
þessum orðum ráðherrans þá þyrft-
um við ekkert að velkjast í vafa um
ástæðuna fyrir því hvers vegna Bor-
is Yeltsin fékk slag. Þessi yfirlýsing
Halldórs þýðir nefnilega hvorki
meira né minna en að stórfelld víg-
væðing Nató sé í aðsigi á Norður-
slóðum.
Ruglið um Mannvirkjasjóðinn
Þessi svo kallaði sjóður tekur ein-
göngu þátt í að kosta gerð hernaðar-
mannvirkja (skv. ströngustu skil-
greiningu þess orðs). Hann hefur
ekkert með viðhaldskostnað að gera
og hann hefur reyndar aldrei staðið
fyrir útboðum á framkvæmdum,
hvorki hér á landi né í öðrum Nató-
ríkjum. Skv. reglum sjóðsins annast
viðtökulandið útboðið (hér Banda-
ríkjaher).
Islendingar hafa aldrei samið
beint við Mannvirkjasjóð Nató. Allar
þær framkvæmdir hér á landi sem
Bandaríkjaher hefur fengið Nató til
að taka þátt í að kosta hefur hann
boðið út, greitt að öllu leyti fyrst
og innheimt síðan eftir á hlut ann-
arra Natóríkja gegnum þennan sjóð.
Ef farið væri eftir gildandi útboðs-
reglum um framkvæmdir er sam-
þykkt hefur verið að greiða sameig-
inlega skv. þessari mannvirkjaáætl-
un Nató, þá ætti að bjóða verkið út
í öllum aðildarríkjum Mannvirkja-
sjóðsins. Þar með væru íslensk fyrir-
tæki útilokuð frá þessum fram-
kvæmdum því að ísland er ekki að-
ili að sjóðnum.
Samningsaðili íslenskra aðila um
hernaðarframkvæmdir er því Banda-
ríkjaher; hann er líka verkgreiðand-
inn, ekki Mannvirkjasjóður Nató.
í stað þess að Mbl. vekti athygli
á því að framsóknarráðherrann
þekkti ekki muninn á Nató og
Bandaríkjaher þá birti blaðið sér-
staka frétt um Mannvirkjasjóðinn.
Þar var því fagnað að
Mannvirkjasjóðurinn
ætlaði að stórauka út-
boð hér á næstunni því
að hann hefði komist
að því að nú væri hægt
að komast að svo hag-
kvæmum kjörum við
íslensk verktakafyrir-
tæki!
Er til of mikils ætlast
að biðja Morgunblaðið
um faglegri vinnu-
brögð?
Halldór Ásgrímsson
er ekki eini maðurinn
úr utanríkisráðuneytinu
sem ruglar saman Nató
og Bandaríkjaher. Þar
á bæ virðist mönnum fyrirmunað
að læra þennan mun. Það breytir
engu þótt Albert Jónsson hefði á
sínum tíma _ skrifað sérstaka
„kennslubók" (ísland, Atlantshafs-
Vigfús Geirdal telur,
að Halldór Ásgrímsson
sé ekki eini maðurinn úr
utanríkisráðuneytinu,
sem rugli saman NATO
og Bandaríkjaher.
bandalagið og Keflavíkurstöðin) til
að leiða þá í sannleika um þennan
mun.
Heræfingin Norðurvíkingur var á
dögunum kynnt í íslenskum fjölmiðl-
um sem heræfing Norður-Átlants-
hafsbandalagsins. Heimildarmaður
fyrir þessari frétt var Arnór Sigur-
jónsson, hernaðarsérfræðingur
varnarmálaskrifstofunnar.
í fréttatilkynningu frá Banda-
ríkjaher sem dreift var erlendis seg-
ir hins vegar að æfingin sé á vegum
herstjórnar Bandaríkjanna, eins og
hún hefur reyndar alla tíð verið.
Grænland og ísland
Þegar ríkissjónvarpið greindi frá
kjarnorkuhneyksli Bandaríkjahers
og danskra stjórnvalda á Grænlandi
þá kom sú eðlilega spurning upp í
huga Árna Snævarrs fréttamanns
hvort vera kynni að Bandaríkjaher
hefði einnig brotið gegn yfirlýstu
kjarnorkuvopnabanni íslendinga.
Ekki kom honum þó til hugar að
rifja upp fyrri umræður um þessi
mál og benda m.a. á að Orion-kaf-
bátaleitarvélunum á Keflavíkurvelli
væri ætlað að bera kjarnorkudjúp-
sprengjur.
Þess í stað greindi hann frá því
AÐ FRUMKVÆÐI Gunnars
Birgissonar, formanns bæjarráðs
Kópavogs, hefur farið fram umræða
í fjölmiðlum um gjaldtöku Vatns-
veitu Reykjavíkur vegna vatnssölu
til Kópavogs. Hefur formaður
bæjarráðs Kópavogs látið hafa eftir
sér að Kópavogur væri hart leikinn
í þessum viðskiptum sínum við
Reykjavík, og réttast væri að
Vatnsveita Reykjavíkur lækkaði
vatnsverðið til Kópavogs fremur en
að hækka það. Nú er það svo, að
ákvörðun um gjaldtöku vegna
vatnssölu milli sveitarfélaga bygg-
ist ekki á huglægu mati, heldur
lögum um vatnsveitur sveitarfé-
að það væri nánast útilokað að hing-
að hefðu komið kjamavopn því sam-
kvæmt bestu heimildum hefðu B-52
sprengiþotur aldrei lent hér á landi.
Nokkrum dögum seinna skýrði
Árni Snævarr frá því að William
nokkur Arkin hefði haldið því fram
á sínum tíma að kjarnavopn hefðu
verið flutt hingað til lands um borð
í kafbátum!
Svona fréttamennska er ekki að-
eins til skammar fyrir fjölmiðil sem
rekinn er á kostnað íslenskra skatt-
borgara. Veslings fréttamaðurinn
dregur sjálfan sig í svaðið með svona
vinnubrögðum.
Fréttamat ríkisútvarpsins
Svo er það hinn ríkisfjölmiðillinn.
Þau sögulegu tíðindi gerðust á dög-
unum að langdrægar sprengiþotur,
B-52 og B-IB, lentu á Keflavíkur-
velli í fyrsta skipti.
Önnur þessara véla ber 24 kjarna-
vopn (B-52) og hin rúmlega 60
(B-IB). Ein B-IB sprengiþota hefur
nægan sprengimátt til að þurrka út
heilu ríkin. Þessar vélar eru einhver
helstu tákn kjarnorkuvígbúnaðar
Bandaríkjanna.
Það hefði mátt ætla að heimsókn
þessara véla þættu tíðindi á frétta-
stofu ríkisútvarpsins. Það hefði mátt
búast við því að fréttamenn spyrðu
hvaða skilaboð væri verið að senda
með heimsókn þessara stóriðjuvera
dauða og tortímingar.
Það var öðru nær. Þess í stað var
Steingrímur J. Sigfússon grafinn
upp. Greint var frá þeim tíðindum
að þingmaðurinn mótmælti því að
Landhelgisgæslan tæki þátt í heræf-
ingum; heimild til þess hefði aldrei
verið borin undir Alþingi (skítt með
sprengiþoturnar).
Hvers konar fréttamat er þetta?
Geir Hallgrímsson greindi frá því
um miðjan síðasta áratug (m.a. í
skýrslu til Alþingis) að Landhelgis-
gæslunni væri ætlað hlutverk í vörn-
um landsins. Ekkert fór fyrir mót-
mælum þessa þingmanns þá.
Mannorðsþjófnaður og fúsk
Umfjöllunin um þá spurningu
hvort Bandaríkin hafi brotið kjarn-
orkuvopnabann íslendinga er kapít-
uli út af fyrir sig og efni í aðra grein.
Það hvernig fjölmiðlar hafa síend-
urtekið leyft sér að rangfæra og
afskræma upplýsingar bandaríska
vígbúnaðarsérfræðingsins, Williams
Arkins, er eitthvert grátlegasta
dæmi um lágkúru og fúsk íslenskrar
blaðamennsku sem sést hefur.
Höfundur er fyrrverandi áhuga-
maður um varnar- og vígbúnaðar-
mál.
Erþað sanngjarnt, spyr
Alfreð Þorsteinsson,
að skattgreiðendur
í Reykjavík greiði
niður vatnskostnað
nágranna sinna?
laga. Samkvæmt þeim er gert. ráð
fyrir að kaupandi, í þessu tilviki
Kópavogur, greiði verð í samræmi
við notkun sína miðað við rekstrar-
kostnað og 5% af bundnu fé.
Kjamavopn, varnar-
Uð og fjölmiðlafúsk
Vigfús Geirdal
Er Kópavogur
hart leikinn
af Reykjavík?
Mánudagspress-
an fyrr og nú
ÉG FRÉTTI þegar
ég kom heim úr ferða-
lagi á dögunum að
nokkru áður hefði blað-
ið Mánudags/Helg-
arpósturinn ráðist með
upplognum dylgjum að
vini mínum og sam-
starfsmanni í rúman
árutug, Árna Einars-
syni framkvæmda-
stjóra hjá Máli og
menningu. Og það voru
ekkert venjulegar sví-
virðingar sem á hann
voru bornar, heldur var
sagt fullum fetum að
hann hefði verið hrak-
inn úr starfi fyrir að misnota stöðu
sína, og inní það var blandað vanga-
veltum um persónuleg málefni
hans.
Ritstjóra blaðsins er fullkunnugt
um að fréttin var uppspuni frá rót-
um, en samt hefur hann hvorki birt
við hana leiðréttingu né beðist vel-
virðingar.
Nú er það að vísu sérgrein og
tilgangur áðurnefnds blaðs að ausa
fólk óþverraskap, og því kemur fátt
á óvart úr þeirri átt.
Tilefnið endurvakti hinsvegar
undrun manns yfir því að ýmist
ágætisfólk hefur til skamms tíma
Nú er það að vísu sér-
grein og tilgangur
Mánudags/Helgar-
póstsins að ausa fólk
óþverraskap, segir
Einar Kárason, og
því kemur fátt á óvart
úr þeirri átt.
verið að reyna að telja sjálfu sér
og öðru trú um það að tilvera þessa
blaðs sé einhverskonar þjóðþrifa-
mál; sjálf Prentsmiðjan Óddi var
með í að koma því á stað, svonefnd-
ir þungaviktarmenn í samfélaginu
hafa lagt því til greinar, og maður
hefur jafnvel heyrt góðviljaða hug-
sjónamenn tala um blaðið sem mik-
ilvægt mótvægi gegn veldi borgara-
pressunnar.
Fyrr á árinu var sýnd hér sjón-
varpsmynd um rithöfundinn Krist-
mann Guðmundsson. Þar var miklu
púðri eytt í meintar ofsóknir komm-
únista í garð Kristmanns, og þeim
til sönnunar birtar glefsur úr ýmsu
því sem skrifað var um rithöfundinn
og verk hans. Þótt það
sé útúrdúr þá vakti það
athygli mína að margt
af því sem þar var tínt
til mundi núna bara
flokkast undir venju-
lega bókmenntagagn-
rýni, og síst rætnari
en það sem okkar tíma
höfundar eiga að venj-
ast. En ein tilvitnunin
skar sig þó algerlega
úr, og þar komum við
aftur að umijöllun um
blöð sem sérhæfa sig
í óþverraskap, en þar
var birt slúður um að
sést hefði til Krist-
manns að næturlagi í kirkjugarðin-
um, grafandi upp lík til að svala
fýsnum sínum á.
Þess láðist að geta að klausan
var úr skítablaði af því tagi er þá
tíðkuðust og voru algerlega utan-
og handanvið alla aðra umræðu í
samfélaginu; blaði sem hataðist við
flest sem lífsanda dró og þá ekki
síst vinstrimenn af öllu tagi, og því
afar villandi að vitna til þess sem
raddar í fordæmingarkór kommún-
ista í garð Kristmanns. En samt
er vert að rifja upp tilveru þessara
blaða, sem menn héldu að tilheyrðu
liðnum áratugum, en virðast þó
vera að eignast furðu skýra hlið-
stæðu á okkar tíma.
í þá daga var það algengara að
blöð og allskyns ritlingar væru
einkamálgögn manna, þar sem þeir
viðruðu fordóma sína og jafnvel
almenna geðillsku. Menn geta reynt
að gera sér í hugarlund hvernig líf
þeirra manna hefur verið sem áttu
sér þá lífshugsjón að níða niður
samferðafólk sitt; um einn mann
sem reglulega gaf út hugleiðingar
sínar um bæjarlífið í bæklingum
prentuðum á eigin kostnað var sagt
að hann hefndi þess í skrifum sínum
sem hallaðist á börunum. En allt
um það, í þá daga hefði svona rit
heitið Mánudagsblaðið, nú heitir
það Mánudagspósturinn, að öðru
leyti skeikar litlu. Nema helst því
að í þá daga tók enginn mark á
þessum blöðum, ekkert fyrirtæki
með sjálfsvirðingu hefði látið bendla
sig við það, enginn heilvita maður
hefði talið það nokkurs virði. Og
vonandi er það sama að gerast með
hliðstæðuna úr nútímanum, -
mönnum er á endanum að skiljast
að svona rit hafa ekkert gildi um-
fram það að vera heimild um gæfu-
leysið sem fellur að síðum ritstjór-
anna, hvar sem þeir fara, á nóttu
sem degi.
Höfundur er rithöfundur.
Einar Kárason
Samkvæmt útreikn-
ingum Vatnsveitu
Reykjavikur ætti hlut-
ur Kópavogs að vera
rúmar 11 krónur á
rúmmetra og er þá
ekki tekið tillit til af-
skrifta, en við það
myndi verðið hækka í
15 krónur.
Skoðum síðan hina
harkalegu meðferð
Reykvíkinga á Kópa-
vogi í vatnssölumálum.
Undanfarið hefur
Kópavogur greitt 6
krónur fyrir rúmmetr-
ann, en í samningum
hefur verið fallist á að verðið hækk-
aði upp í 7 krónur vegna ársins
1995 og síðan í rúmar 8 krónur frá
næstu áramótum til loka ársins
1998. Þrátt fyrir þessa hækkun, sem
er 33%, er Vatnsveita Reykjavíkur
að selja Kópavogsbúum vatnið langt
undir kostnaðarverði. Hækkun hefði
a.m.k. átt að verða 80%.
Sú spurning hlýtur að vakna,
hvort það sé sanngjarnt að skatt-
greiðendur í Reykjavík séu að
greiða niöur kostnað vegna vatns-
notkunar nágranna
sinna. Kjósi Kópavogs-
bær að stofna sína eig-
in vatnsveitu er það
auðvitað ákvörðun sem
bæjarstjórn Kópavogs
tekur með tilliti til hag-
kvæmni og kostnaðar.
Fyrir Vatnsveitu
Reykjavíkur skiptir
vatnssala til Kópavogs
ekki sköpum. Hún var
aðeins 2,6% af tekjum
hennar árið 1994,
þrátt fyrir að heildar-
notkun Kópavogs í
kerfi Vatnsveitu
Reykjavíkur væri 12%.
Samkvæmt framangreindu má sjá
að það eru hreinar fírrur að Kópa-
vogsbúar hafi verið hart leiknir í
viðskiptum sínum við Reykjavík
vegna kaupa á vatni. Nær væri að
formaður bæjarráðs Kópavogs upp-
lýsti hversu miklar tekjur Kópa-
vogskaupstaður hefur af endursölu
vatns frá Reykjavík.
Höfundur er borgarfulltrúi og
formnður stjórnar veitustofnana í
Reykjavík.
Alfreð Þorsteinsson