Morgunblaðið - 20.08.1995, Blaðsíða 16

16 SUNNUDAGUR 20. ÁGÚST 1995
MORGUNBLAÐIÐ
1-
Morgunblaðið/Jóhanna Ingvarsdóttir.
INGUNN St. Svavarsdóttir, sveitarstjóri á Kópaskeri, er að flytja inn í nýja kúluhúsið sitt þessa dagana,
en það hefur hún að mestu leyti hannað sjálf.
SYNGJANDI
SVEITARSTJORI
Ingunn St. Svavarsdóttir tók við starfí
sveitarstjóra á Kópaskeri fyrir sjö árum síð-
an þegar atvinnumálin stefndu í kalda kol
og hvert fyrirtækið af öðru fór í gjaldþrot.
Nú lítur sveitarstjórinn björtum augum til
framtíðar eftir að tekist hefur að rétta úr
kútnum með samstilltu átaki heimamanna.
Jóhanna Ingvarsdóttir heimsótti Kópasker
og tók sveitarstjórann tali.
„SAMEINAÐIR stöndum vér, sundraðir föllum vér,“ eiga vel við
sem einkunnarorð Öxfirðinga.
HÚN vill hafa stjórn á
hlutunum, en reynir
að sleppa stjórninni
eins fljótt og mögu-
legt er. Þetta er hluti
af hennar lífsspeki, sem gengur út
á það að gera sig ónauðsynlega í
hveiju því, sem hún tekur sér fyrir
hendur. „Þetta á við vinnuna jafnt
sem einkalífið, gagnvart öllu því,
sem ég tek þátt í að stofna. Ég
dreg mig út þegar ég sé að hlutirn-
ir geta gengið án minna afskipta
og þegar fólk hefur náð þroska til
að standa sig sjálft. Þetta á við um
börnin mín, nýtt starfsfólk og þá,
sem ég sem sálfræðingur hef verið
að hjálpa til sjálfshjálpar. Þetta er
markmiðið fyrir mér. Maður verður
að kunna að sleppa.“
Eins og vera ber er skrifstofa
hreppsins miðsvæðis, rétt við höfn-
ina, og hefur sveitarstjórinn því
gott útsýni úr glugganum sínum
yfir helstu atvinnufyrirtæki
þorpsbúa. Á vegg í fundarsal hang-
ir fagurlega útskorin mynd gerð
af heimamanni, en hönnuð af sjálf-
um sveitarstjóranum, með áletrun-
inni: „Sameinaðir stöndum vér,
sundraðir föllum vér“. Þau orð segja
kannski meira um hugsanagang
heimamanna en margt annað. At-
hygli vekur að hvorki ritvél né tölvu
er til að dreifa á skrifborði sveitar-
stjórans. Hún segist handskrifa alla
sína pappíra enda skipti innihaldið,
að hennar mati, mun meira máli
en umbúðirnar auk þess sem hún
hafí komist í gegnum námsárin án
þess að ná almennilegum tökum á
vélritun. Hún segist þó ekki nota
pennann sinn til þess að skrifa upp
á ábyrgðir. „Við höfum brennt okk-
ur á því og brennt barn forðast eld-
inn,“ segir sveitastjórinn ákveðinn
í fasi. „Það er þó ekki hægt að
væna mig urn að ég styðji ekki við
atvinnulífíð. Ég geri það bara að
öllu öðru leyti en að skrifa upp á
ábyrgðir enda geri ég mér full-
komna grein fyrir því að hér væri
ekkert líf án atvinnu. Við gerum
ekki sömu mistökin tvisvar, að
minnsta kosti ekki meðan ég fæ
einhveiju að ráða.“
Gjaldþrotahrina
Það þótti ekki glæsilegt útlitið
þegar Ingunn Stefánía Svavars-
dóttir, eins og hún heitir fullu nafni,
tók við starfí sveitarstjóra á Kópa-
skeri fyrir sjö árum síðan. Staða
fyrirtækja var afar bágborin og
hrina gjaldþrota reið yfir hreppinn
skömmu síðar með þeim afleiðing-
um að sveitarfélagið var tekið í
gjörgæslu félagsmálaráðuneytisins
enda var hreppurinn í ábyrgðum
fyrir milljónum skulda. Fyrst fór
rækjuverksmiðjan Sæblik, sem
hreif hreppinn með sér, þá laxeldis-
stöðin Árlax og síðan Kaupfélag
Norður-Þingeyinga með allar sínar
deildir, verslun, trésmíðaverkstæði,
bílaverkstæði og sláturhús.
„Þetta var hrikalegur tími. Allt
var í kalda kolum. Ein ijúkandi
rúst og erfítt að sjá á eftir öllu því
góða fólki, sem flutti burt af eðlileg-
um ástæðum því hér var enga at-
vinnu að hafa. Það er því mjög
skemmtilegt að geta sagt frá því
að hér hefur ekkert atvinnuleysi
verið að heita má undanfarin þijú
ár og hér hefur sest að ungt fólk
með lítil börn sem í niðursveiflunni
var sjaldséð sýn. Með samstilltu
átaki og góðra manna hjálp tókst
okkur að snúa vörn í sókn og lítum
nú björtum augum til framtíðar.
Fólkið héma ákvað að taka höndum
saman, allir sem einn, til þess að
láta dæmið ganga upp. Svo ég tali
fyrir mig persónulega hefur þetta
verið mjög krefjandi vinna, en ákaf-
lega gefandi."
Þegar ljóst var hvert stefndi, var
tekið til við að hagræða. „0g við
hagræddum eins mikið og við
mögulega höfðum vit til þannig að
þegar að íjármálaráðgjafarnir
komu að sunnan til aðstoðar rak þá
í rogastans. Við hækkuðum m.a.
leigu á leiguíbúðum, færðum verk-
efni á færri hendur, tókum sjálfar
að okkur ræstingu á hreppsskrif-
stofunni og fullnýttum húsnæði
grunnskólans með því að færa leik-
skólann inn í húsnæði grunnskól-
ans, þar sem voru aðeins 30 böm
en skólinn var byggður fyrir 64.
Vörn í sókn
Ári eftir gjaldþrot Sæbliks eða
1989 stofnuðu heimamenn nýja
rækjuverksmiðju með dyggri aðstoð
Raufarhafnarbúa þar sem verið hef-
ur rífandi atvinna. Sú heitir Gefla
hf. og sækir nafn sitt í fjall, sem
er mitt á milli Raufarhafnar og
Kópaskers. Verksmiðjan veitir allt
að tuttugu manns atvinnu og er
meiningin að koma á vaktafyrir-
komulagi með haustinu þegar farið
verður að veiða innfjarðarrækjuna,
en vertíðin stendur venjulega frá
október til aprflloka. „Innfjarðar-
rækjan hvarf á tímabili og skelltu
menn skuldinni á ofveiði. Hún er
nú farin að láta sjá sig á ný og leggj-
um við höfuðáherslu á að of mörgum
bátum verði ekki hleypt í hana. Við
fengum að veiða 1.450 tonn á síð-
ustu vertíð, sem er það mesta sem
við höfum fengið að veiða.“
Ásamt Þistlum stofnuðu heima-
menn í Öxaríjarðarhéraði árið 1990
Fjallalamb hf. upp úr rústum slátur-
húss KNÞ. Ingunn segir það fyrir-
tæki lofa mjög góðu og að útflutn-
ingsleyfí sé í burðarliðnum. „Þistlar
lögðu niður sláturhúsið sitt á Þórs-
höfn sem starfað hafði á undan-
þágu, en tóku þess í stað upp sam-
starf við okkur. Okkar sláturhús
er eitt þriggja sláturhúsa á landinu
sem er á riðulausu svæði sem er
mikilvægt upp á útflutningsmögu-
leika að gera. Norðmenn hafa t.d.
hug á því að kaupa af okkur íslend-
ingum lambakjöt á komandi hausti,
en þeir setja það sem skilyrði að
kjötið komi frá sláturhúsi, þar sem
aldrei hefur verið slátrað riðufé.
Fjallalamb er með heilmikla þróun-
arvinnu í gangi og er m.a. að vinna
að mjög spennandi verkefni í
tengslum við Iðntæknistofnun.“ Hjá
Fjallalambi starfa um fímmtán
manns að staðaldri, en allt að 80-90
á meðan á sláturtíð stendur.
Þrátt fyrir gjaldþrot KNÞ á sín-
um tíma er nú til vélaverkstæði og
alhliða málninga- og byggingafyrir-
tæki á Kópaskeri auk þess sem ung
hjón tóku að sér rekstur matvöru-
verslunarinnar. Þá hafa heimamenn
komið sér upp dagvistarþjónustu
fyrir aldraða eftir að einn íbúinn á
Kópaskeri sem kominn var á efri
ár, ákvað að gefa neðri hæð húss
síns til þeirrar starfsemi. Þá ætla
heimamenn að taka í notkun nýja
hitaveitu síðla sumars, en stofn-
fundur um Hitaveitu Öxarfjarðar-
héraðs var haldinn þann 6. apríl í
fyrra á 20 ára brúðkaupsafmæli
sveitarstjórans. Upp úr heitavatns-
holunni rennur 98 gráðu heitt vatn,
sem er í nægilega miklu magni til
að hita upp ein 800 hús. Notendur
verða aðeins 64 til að byija með
en stefnt er að því að leggja hita-
veituna inn Öxarfjörðinn allt til
Ásbyrgis 1997 ef 90% þátttaka
fæst. Hreppurinn vinnur sömuleiðis
að því að koma upp spilliefnamót-
töku og í bígerð er uppbygging
íþróttamannvirkja á Kópaskeri og
í Lundi.
Sameiningarsinni
Öxarfjarðarhreppur er stórt
sveitarfélag landfræðilega séð þó
íbúar séu ekki nema um 400 tals-
ins, þar af um 180 á Kópaskeri.
Frá árinu 1990 hafa heimamenn
gengið í gegnum tvær sameiningar,
fyrst um áramótin 1990/1991 þeg-
ar Presthólahreppur sameinaðist
Öxarfjarðarhreppi gamla og síðan
bættist Fjallahreppur við fyrir hálfu
öðru ári. Tvívegis hafa Keldhverf-
ungar hinsvegar ekki ljáð máls á
sameiningu við Öxfirðinga og segist
Ingunn skilja þá afstöðu mætavel
þó hún sé sjálf mikill sameiningar-
sinni í eðli sínu. „í kosningum um
sameiningu sveitarfélaga hringinn
í kringum landið vissu menn hrein-
lega ekki hvað koma skyldi og vildu
ekki sameiningu upp á von og óvon.
Minni sveitarfélögin töldu að þau
myndu hafa litla sem enga mögu-
leika á ákvarðanatöku með því að
sameinast stærri sveitarfélögunum.
Þetta mál þurfti að undirbúa miklu
betur en gert var.“
Ingunn segist aldrei hafa fundið
til þess að erfitt hafi verið að sætta
sjónarmið dreifbýlis og þéttbýlis
enda geti Kópasker varla talist þétt-
býli með 180 íbúa og sex litlar
götur. A.m.k. tvö hundruð íbúa
þurfi til svo að þorp geti talist þétt-
býli. „Allar sveitarstjórninar, sem
ég hef starfað með, hafa haft það
að leiðarljósi að gera eins jafnt við
íbúa hreppsins og mögulegt er,
hvar sem þeir búa. Við gerum okk-
ur grein fyrir því að við erum háð
hvert öðru og ég á mér þá ósk
heitasta að landsmenn allir geri sér
grein fyrir þeirri staðreynd. Mér
sýnist t.d. að nýja borgarstjóranum
okkar sé það ljóst hversu mikilvægt
það er að höfuðborgin og lands-
byggðin haldi saman. Við getum
ekki án hvers annars verið.“
>

I
5
I
i
I
»
I:
*
I
í
i
I
t
t;
t
ú
L
l
r
í