Morgunblaðið - 05.10.1995, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 5. OKTÓBER 1995 29
STEFNURÆÐA FORSÆTISRAÐHERRA
efnahagssvæðinu og með gerð til-
lagna um bætt rekstrarumhverfi,
einföldun laga og reglugerða og um
skilvirkari samskipti við stjórnvöld.
Það er álit ríkisstjómarinnar að
rekstur ríkisins á bankastofnunum
með sérstökum stuðningi og ívilnun-
um við þær samrýmist ekki nútíma
viðskiptaháttum. Ríkisvaldið mun
því leitast við að laga sig að breyt-
ingum á fjármagsmarkaðnum og
breyta ríkisviðskiptabönkunum í
hlutafélög. Markmiðið er fyrst og
fremst að jafna samkeppnisstöðu í
rekstri banka. Það er mat ríkis-
stjórnarinnar að samkeppni fjár-
málastofnana á jafnréttisgrundvelli
stuðli að lækkun vaxta og þar með
bættu rekstrarumhverfi fyrirtækja
í landinu. Þá knýja alþjóðlegir samn-
ingar, sem íslendingar eru aðilar
að, á um að rekstrarformi bankanna
verði breytt. Engin ákvörðun hefur
hins vegar verið tekin um sölu á
hlutafé í ríkisbönkum. Stjórnar-
flokkamir hafa enga ályktun gert
um slíka sölu og lokaorðið í þeim
efnum er auðvitað hjá Alþingi. Eðli-
legt hlýtur að teljast að ríkið dragi
sig út úr hefðbundinni lánastarfsemi
á íjármagnsmarkaði en verði þess
í stað virkur þátttakandi í stuðn-
ingsaðgerðum við nýsköpun at-
vinnulífsins.
Menntun og umhverfisvernd
Herra forseti, Þeir sem fylgjast
með alþjóðlegri umræðu verða þess
mjög varir að menntamál hafa þar
verið fyrirferðarmeiri en stundum
endranær og samhengi mennta og
lífskjara er hvarvetna í brennidepti.
Islenskir stjórnmálaflokkar lögðu
allir áherslu á gildi menntunar í
kosningabaráttunni og stefnuyfir-
lýsing ríkisstjómarinnar endur-
speglar þessar áherslur. Afkoma og
staða íslensku þjóðarinnar verður
ekki tryggð, nema hún sé vel mennt-
uð og geti nýtt sér öll tækifæri til
auðssköpunar. Það gleymist stund-
um að telja menntun, rannsóknir
og vísindi með þegar dregin em
fram þau atriði sem mestu skipta
við framkvæmd langtímastefnu í
efnahags- og atvinnumálum. Þess
vegna er eðiilegt að líta á framlög
til slíkra mála sem fjárfestingu.
Færa má reyndar fram allgóð rök
fyrir því, að slík fjárfesting sé ekki
síður til þess fallin að skila arði en
þeir fjármunir, sem lagðir em til
hefðbundinna atvinnugreina. Góð
menntun er þannig besta tryggingin
fýrir því að íslenska þjóðin standist
samkeppni og geti skarað fram úr
á alþjóðamarkaði. Við hljótum að
setja okkur það mark, að námskröf-
ur á íslandi séu á borð við þær sem
bestar þyki á heimsmælikvarða.
Slíkar kröfur er hægt að gera, þótt
um leið sé hugað sérstaklega að því
sem íslenskt er. Við megum ekki
draga úr kröfum um þekkingu á
íslensku, íslenskri sögu og íslensk-
um bókmenntum. Þann arf ræktar
enginn nema við sjálf. Við eigum
að búa svo að okkar námsmönnum
að þeir standist samkeppni um að-
gang að bestu háskólum veraldar.
Við göngum hins vegar ekki að því
gruflandi, að hér mun aldrei mynd-
ast sambærileg aðstaða á öllum
sviðum, og gerist í stærstu mennta-
og vísindastofnunum heimsins. Því
er mikilvægt fyrir okkur að eiga tök
á alþjóðlegu samstarfí ekki síst á
evrópskum vettvangi og þeir samn-
ingar sem við höfum nú þegar gert
tryggja okkur slík tækifæri. Skipu-
lega er unnið að því að flytja grunn-
skólann frá ríki til sveitarfélaga í
samræmi við grunnskólalög og hef-
ur verið haft náið samráð við full-
trúa allra þeirra aðila sem mestra
hagsmuna hafa að gæta. Stefnt er
að því að ný lög um framhaldsskóla
verði afgreidd á þessu þingi svo að
óvissa um þetta mikilvæga skólastig
verði sem allra minnst. I framhaldi
af því þarf að huga að almennri lögg-
jöf um háskólastigið. Þannig þykjast
menn nú sjá fyrir endann á heilda-
rendurskoðun laga um íslenska
skólakerfíð og verður næsta stór-
verkefni á sviði menntamála að end-
urskoða námsskrár og jafnframt að
nýta nýja tækni til upplýsingamiðl-
unar til hins ýtrasta í skólakerfínu.
Meginmarkmið ríkisstjórnarinnar
í umhverfísmálum eru að vernda
náttúru landsins á þann hátt að
fólki gefíst kostur á að njóta henn-
ar, vinna að endurheimt þeirra nátt-
úrugæða, sem búseta hefur raskað,
að draga úr mengun og stuðla um
leið að skynsamlegri nýtingu nátt-
úruauðlinda en forðast sóun hráefna
og orku, svo nokkuð sé nefnt. Ríkis-
stjórnin mun leitast við að skapa
sem best skilyrði fyrir einstaklinga,
fyrirtæki og sveitarfélög til frum-
kvæðis og aukinnar þátttöku í um-
hverfisvernd. Hún vill ná víðtækri
samstöðu við sveitarfélög og samtök
einstaklinga og fyrirtæ'kja um fram-
kvæmdaáætlun í umhverfísmálum
til næstu aldamóta sem miði að
því, að gera ísland að umhverfis-
legri fyrirmynd. Huga verður að því
að láta umhverfísgjöld standa undir
kostnaði við förgun úrgangs til þess
að draga úr myndun hans og styrkja
endurnýtingu og endurvinnslu og
tryggja viðunandi umhverfísvernd.
Landbúnaður og
sjávarútvegur
Herra forseti,
Ríkisstjórnin ákvað í stefnuyfír-
lýsingu sinni síðastliðið vor að bú-
vörusamningur skyldi tekinn til end-
urskoðunar, ekki síst með tilliti til
þess mikla vanda sem sauðíjár-
bændur standa frammi fyrir, en all-
ir flokkar lýstu því yfir fyrir kosn-
ingarnar að á þeim vanda yrði að
taka. Búvörusamningum er nú lok-
ið. I samningnum er leitast við að
tryggja hagkvæmari framleiðslu,
vinnslu og sölu sauðfjárafurða til
hagsbóta fyrir framleiðendur og
neytendur. Rekstrarskilyrði sauð-
íjárframleiðslunnar munu breytast
á samningstímanum til að tryggja
tekjugrundvöll sauðijárbænda.
Hagkvæmni í greininni verður aukin
með uppkaupum og tilfærslum og
sauðíjárbændur verða studdir til að
hætta búskap, kjósi þeir það. Til-
færslur verða gerðar á beingreiðsl-
um svo frekari hagræðing geti átt
sér sta,ð í greininni og ekki síst
stefnt að því að sauðijárrækt sé
stunduð í samræmi við markmið
umhverfísverndar. Hinn nýi búvöru-
samningur er gerður til þess að
treysta grundvöll sauðfjárræktar-
innar, en um leið til að laga hana
að breyttum neysluháttum þjóðar-
innar og auka frelsi í verðlagningu
í greininni. Ljóst er að stuðningur
ríkisvaldsins við þessa grein land-
búnaðarins mun minnka nokkuð á
samningstímanum. Ábyrgð fram-
leiðenda á eigin málum er aukin,
en heildarmarkmiðið er að tryggja
að sauðfjárbúskap megi stunda með
lífvænlegum hætti í framtíðinni í
góðri sátt við landið og neytendur
afurðanna.
Herra forseti,
í áratugi börðumst við íslending-
ar fyrir rétti strandríkja til stærri
fískveiðilögsögu. Forystuhlutverk
íslendinga í þeirri baráttu er al-
mennt viðurkennt. Á síðari hluta
áttunda áratugarins varð 200 mílna
efnahagsleg lögsaga að veruleika
með hafréttarsáttmála Sameinuðu
þjóðanna. Sá sáttmáli hefur nú öðl-
ast gildi, þótt ýmsar þjóðir, svo sem
Norðmenn, hafi fyrir sitt leyti ekki
staðfest hann. í sumar var lögð síð-
asta hönd á úthafsveiðisamning
Sameinuðu þjóðanna. Ólíkt land-
helgisbaráttunni, þar sem ísland
gekk fram fyrir skjöldu sem strand-
ríki, hlaut stefna stjórnvalda í út-
hafsveiðimálum að taka nokkurt
mið af hagsmunum bæði strandríkja
og úthafsveiðiríkja. Umfram aílt
hlutum við þó að taka mið af hag
þjóðar, sem á alla sína tilveru undir
sjávarútvegi. íslendingar hafa lengi
stundað úthafsveiðar. Nokkurt hlé
varð þó á þeim veiðum, m.a. vegna
þess að unnt var að sækja aukinn
afla á Islandsmið eftir því sem að
landhelgin stækkaði. En Islendingar
hafa sótt á úthafið á ný. Augljóst
er að íslendingar verða að eiga þess
kost að sinna slíkum veiðum til að
tryggja lífskjör sín í framtíðinni, því
auðlindin á heimamiðum er tak-
mörkuð og sveiflukennd, hversu vel
sem menn reyna að standa að fisk-
veiðistjórnun. En um leið og þetta
hefur verið sagt, þarf að undirstrika
að við hljótum að leitast við að
gæta jafnvægis milli hagsmuna
okkar sem úthafsveiðiríkis og
strandríkis. Fiskveiðar skipta okkur
miklu meira máli en flesta aðra, en
engu að síður þurfum við að sýna
sanngirni í kröfum okkar um kvóta
á svæðum sem liggja að lögsögu
annarra ríkja. Þá höfum við aug-
ljósa hagsmuni af ábyrgri umgengni
um auðlindina, jafnt á svæðum utan
eigin lögsögu sem innan. Þar er
orðstír okkar sem fiskveiðiþjóðar og
umhverfisverndarmanna í húfí.
Allra þessara þátta hefur verið
gætt í stefnumótun íslands, þar á
meðal í þeim deilum sem við höfum
átt í við Norðmenn og Rússa. í hin-
um nýgerða úthafsveiðisamningi
felst nokkur leiðsögn í átt til ábyrgr-
ar fískveiðistjórnunar og ásættan-
legt tillit er að okkar mati tekið til
allra sjónarmiða. Þess er oft getið,
að heimur minnkandi fari og sam-
skipti einstaklinga, fyrirtækja og
ríkisstjórna landa á milli verði æ
nánari. En þessi miklu samskipti
geta einnig gert hagsmunagæslu
þjóðarinnar út á við flóknari en
áður vegna nýrra tækifæra, þarfa
eða aðstæðna, og eru úthafsveiði-
málin gott dæmi um hvernig við
höfum þurft að bregðast við slíkum
úriausnarefnum. Annað dæmi er
varnarsamstarfið við Bandaríkin,
sem hefur verið lagað að brevttum
aðstæðum um leið og varanlegir
öryggishagsmunir þjóðarinnar og
bandamanna hennar á Norður-Atl-
antshafi hafa verið tryggðir. Mjög
miklar hræringar eru í öryggismál-
um Evrópu. Atlantshafsbandalags-
ríkin standa frammi fyrir afdrifarík-
um ákvörðunum svo sem stækkun
bandalagsins til austurs. Þær kreíj-
ast festu og góðs undirbúnings og
þær kalla á þátttöku og ábyrgð allra
bandalagsríkjanna. íslendingar eru
hlynntir stækkun Atlantshafs-
bandalagsins en vilja þó að allrar
varfærni sé ’gætt.
Samskiptin við umheiminn
Af hálfu íslenskra stjórnvalda er
grannt fylgst með þróun viðskipta-
mála vestanhafs og samskiptum
Evrópu og Ameríku á því sviði og
stefnt er að því að efla viðskipti við
Ameríkuríkin. í Asíu hafa opnast
viðskiptatækifæri, þótt nokkurn
tíma muni taka að nýta þau svo um
muni. En það verk er hafíð og hafa
íslenskir einkaaðilar og ríkisvaldið
komið að því máli. í samræmi við
samninginn um Evrópska efnhags-
svæðið er unnið að því að auka
pólitískt samráð við Evrópusam-
bandið á þeim grundvelli sem samn-
ingurinn mótar. Verkefnin nú eru
að nýta sem best trausta stöðu okk-
ar í Evrópumálum. Rækta þarf enn
frekar þau tengsl sem við höfum,
fom og ný, og hafa okkur sem mest
í frammi með þeim ríkjum sem við
eigum besta samleið með.
Eitt af einkennum samtímans er
að sífellt fleiri mál verða ekki leyst
án yfírgripsmikilla milliríkjasamn-
inga og samræmingarstefnu fjölda
ríkja. GATT-samningurinn um auk-
ið frelsi í milliríkjaviðskiptum, sem
er íslendingum hagfelldur, er dæmi
um þetta. Framkvæmd samningsins
hefur hins vegar valdið deilum hér
á landi og orðið tilefni til gagnrýni
á stjórnvöld. Ekki hefur borið á
þessháttar deilum annars staðar.
Segja má að réttmæt gagnrýni hafi
komið fram um einstök smávægileg
tæknileg atriði við framkvæmd
samningsins. Þau atriði hafa verið
leiðrétt og verða leiðrétt hvenær
sem upp koma. Að öðru leyti hefur
gagnrýnin að mestu leyti verið
óréttmæt. Hún hefur verið byggð á
fölskum væntingum um markmið
og áhrif GATT-samningsins á inn-
flutning og verðlag búvöru. Þær
væntingar hafa verið búnar til af
mönnum sem ætíð vissu betur, eins
og sést á skrifuðum ræðum þeirra
og greinum. Staðreyndin er sú, að
GATT-samningurinn, hvað varðar
búvörur, er framkvæmdur í grund-
vallaratriðum eins hér á landi og
annars staðar er gert. Hvergi var
stefnt að því að umturna innflutn-
ingsstefnu um búvörur á skömmum
tíma. íslensk stjómvöld eru því ekki
að bregðast skuldbindingum sínum
í GATT, eða að vinna þvert á ætlun
annarra aðildarríkja samningsins.
Auðvitað gætum við einhliða ákveð-
ið að fara ekki eftir GATT-samn-
ingnum, og gengið miklu - hraðar
fram en önnur ríki í átt til breytinga
á innflutningi búvara. Vafalaust
mætti færa einhver efnahagsleg
skammtíma rök fyrir því að svíkja
bændur varðandi þá stefnu sem
mótuð var og þeim kynnt. Síðasta
ríkisstjórn lagði mikið upp úr því
að bændur og samtök þeirra styddu
heilshugar aðild okkar að GÁTT-
samningnum. Því er ótrúlegt að ein-
hver geri þær kröfur nú að komið
sé aftan að þessum aðilum við fram-
kvæmd samningsins og gengið
þvert á það sem sagt var þegar
ákvörðun um hann stóð yfir. Ég
fullyrði að það stóð ekki til af hálfu
síðustu ríkisstjómar að ganga fram
með þeim hætti og núverandi ríkis-
stjórn mun ekki fremur en hin fyrri
standa þannig að verkum, enda er
ekki meirihlutavilji á þessum vett-
vangi fyrir slíkum vinnubrögðum.
Ég er sannfærður um að megin-
þorri almennings vill ekki ganga
hraðar fram í breytingum en bænda-
stéttin getur risið undir. Með GATT-
samningnum var ákveðið að fella
niður bannreglur og auka fjöl-
breytni, en aldrei var talað um að
ganga af landbúnaði neins ríkis
dauðum, eins og sumir vilja nú vera
láta. Meginatriðið er að á næstu
árum verða verulegar breytingar á
íslenskum landbúnaði og róttækar
breytingar á innflutningi búvara.
Þessar breytingar em í senn æski-
legar og óumflýjanlegar, bæði fyrir
bændur og neytendur og verða að
gerast í sátt við þessa aðila. Þeir
sem vilja efna til heiftar og illinda
á milli þeirra sem starfa þurfa sam-
an, em ekki að vinna gott verk.
Herra forseti, góðir Islendingar,
Ég nefndi í upphafí ræðu minnar,
að þeir, sem þjóðin hefur valið til
að fara með mál sín á þjóðþinginu,
þrá að láta gott af sér leiða. Þeim
svíður þegar þeim er brigslað um
að taka eigin hag fram yfír þjóðar-
hag. Það verður tekist á og deilt á
því þingi, sem nú er nýhafið. Ekki
vegna þess að þingmenn vilji ekki
vel heldur vegna þess að þeim sýn-
ist sitt hveijum um markmið og
aðferðir. í þessu eru þingmennirnir
og þjóðin eins. Við viljum að þjóðin
fylgist með okkur og við fömm fram
á að hún fái óbrenglaða mynd af
störfum okkar. Okkur kemur ekki
til hugar að víkjast undan endanleg-
um dómi hennar.
Ég þakka þeim sem hlýddu.
Við skulum muna að jafnvægi í ríkisfjármálum
er ekki aðeins hagfræðilegt hugtak heldur for-
senda þess að fjárfesting í atvinnulífinu aukist,
vextir lækki og störfum fjölgi.
Hafinn er undirbúningur að heildarendurskoðun
á tekjuskattskerfinu, ekki síst með það fyrir
augum að draga úr jaðaráhrifum skattkerfisins.
Goldstar símkerfi, traust í erli dagsins
Fyrstu kynni viðskiptavina af
nýju fyrirtæki eru oftast í
gegnum símann. Þau fyrirtæki
sem velja Goldstar símkerfin
frá ístel hf. eru pvf
ígóðwn máhim.
Mest selda símkerfi
á íslandi
GoldStcir
Gæði, öryggi oggóð þjónusta
Rúmlega 1200 fyrirtæki og
stofnanir lmfa kosið símkerfi frá
ístel lif.
Því ekki að slást í hóp peirra
sem skapa starfsmönnum
sínum pægilega vinnuaðstöðu.
fauA
SÍÐUMÚLA 37 - SÍMI 588 2800
Fax 568 7447