Morgunblaðið - 24.12.1995, Side 2

2 B SUNNUDAGUR 24. DESEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
UÐMUNDUR fæddist 25. nóv-
ember 1933 á Kaldeyri við
Önundarfjörð og óist upp þar
og síðan á Flateyri framyfir
fermingu. Þá hleypti hann
heimdraganum og fór fyrst í
skóla að Núpi í Dýrafirði. „Eftir að ég fór
að fara í skóla var ég ekki heima að stað-
aldri. Móðir mín, Kristjana Kristjánsdóttir,
flutti suður þegar ég var kominn af ungl-
ingsárum og þá kom af sjálfu sér að ég
var ekki meira fyrir vestan. Þrátt fyrir það
hefur Önundarfjörður alltaf verið mín
heimabyggð," segir Guðmundur.
Faðir Guðmundar var úr Reykjavík, Ólaf-
ur Jónsson í Rúllu- og hleragerðinni sem
hann rak, sem fósturfaðir Ólafs, Flosi Sig-
urðsson trésmíðameistari, stofnsetti.
Guðmundur fór í Kennaraskólann og lauk
kennaraprófi 1955. Hann kenndi í 14 ár,
lengst við Hlíðaskólann í Reykjavík. Árið
1962 giftist hann Ingibjörgu Hannesdóttur
kennara og eiga þau eina dóttur.
Leitaði langt yfir skammt
Guðmundur var á 36. aldursári þegar
hann gerðist prestur. Hvað kom til að hann
ákvað að venda kvæði sínu í kross með
þessum hætti?
„Ég hef alla tíð verið trúhneigður, en
hafði ef til vill ekki aðstöðu til að snúa mér
að guðfræðinámi fyrr,“ segir Guðmundur.
„Mér líkaði ágætlega að kenna alveg frá
því fyrsta, en ég þoldi aldrei uppivöðslu eða
óróa í bekkjum og þótti trúlega býsna
strangur svona á köflum. Ég heyrði ágæta
sögu eftir einum nemenda minna sem þá
var orðinn fulltíða.
Dóttir mín var í fram-
haldsskóla og kennar-
inn var að segja krökk-
unum frá eigin skóla-
tíð. Þar kom að honum
varð tíðrætt um einn
kennara sinn og sagði:
,Það er alveg víst að
þó að eldur hefði orðið
laus í skólanum, þá
hefðum við nemend-
urnir ekki hreyft okkur
úr sætum fyrr en kenn-
arinn hefði sagt: Þið
megið gjöra svo vel og
fara út.‘ Svo bætti
hann við: ,Haldið ekki
að karlinn sé orðinn
prestur!1
En þrátt fyrir að ég
vildi og krefðist aga þá
var mér annt um
krakkana og átti ekk-
ert bágt með að sýna
þeim hlýju og vináttu
og virðing. En agaleysi
í skóla er uppspretta
vanda og lánleysis í
starfi og ekki bara í
skóla heldur hvarvetna
í þjóðlífinu. Það er
meinsemd sem við höf-
um meira af en gagn-
legt er í samtímanum.
Agi er ekki vonska,
heldur vernd - taum-
hald með festu, en
elsku og réttlæti að
leiðarljósi."
Á sumrin fékkst
Guðmundur við hin ýmsu störf, eins og var
til siðs hjá kennurum á árum áður. Hann
vann við verslun, var leigubifreiðastjóri,
stundaði sjó á fiskiskipum og fraktskipum.
Guðfræðinemi á góðum aldri
Trúhneigð Guðmundar kom fram í and-
legri leit á yngri árum og beindist hún í
ýmsar áttir. Hann vill ekki fara nánar út í
þá sálma og segir trúarlegar þreifingar sín-
ar í æsku ekki neinum til eftirbreytni.
„Ég komst skjótlega að því að ég hafði
leitað langt yfir skammt,“ segir Guðmund-
ur. „Ég er samt ekki einn af þeim sem
tekið hafa trúarlegum stakkaskiptum á
einni nóttu, eða neitt í þá veru. Hin kristna
sannfæring hefur þroskast og þróast með
mér.“
Þegar ákvörðun um að læra til prests lá
fyrir þurfti Guðmundur að taka stúdents-
próf til að komast í Háskóla íslands. Hann
tók máladeildarpróf í MR utanskóla á 13
mánuðum. Kennaranámið var einskis metið
til stúdentsprófs og engu mátti sleppa. „Það
voru ljúfir og elskulegir menn í MR sem
fleyttu mér í gegn,“ segir Guðmundur. „Ég
tók eina 20 tíma í máladeildarlatínu hjá
Magnúsi Finnbogasyni og 24 tíma í frönsku
hjá Vigdísi Finnbogadóttur, sem þá var
frönskukennari. Svo fór ég í guðfræðina
undir áramót 1964. Það var indæll tími á
alla grein og góðir félagar sem þar sátu
fyrir.“ Þótt Guðmundur væri kominn á fer-
tugsaldur þegar hann hóf námið var hann
aldrei elstur í nemendahópnum. Þar voru
alltaf nokkrir „komnir vel yfir fermingu“.
Með náminu stundaði Guðmundur fulla
kennslu í unglingadeild Hlíðaskóla og var
árlega aðalkennari eins eða tveggja bekkja.
Síðasta misserið í Háskólanum tók hann
frí frá kennslu og einbeitti sér að guðfræð-
inni.
Námið styrkti trúna
Guðmundur segir að guðfræðinámið hafi
átt stóran þátt í að treysta og dýpka trúar-
kennd hans. Trúarlega mótun sína þakkar
hann að mörgu leyti sr. Sigurbirni Einars-
syni biskupi sem þó var hættur kennslu við
guðfræðideildina þegar Guðmundur var þar
við nám. Sú mótun stafaði ekki af persónu-
legum kynnum heldur af lestri skrifa sr.
Sigurbjörns. „Einhvern veginn þénuðu þau
mér vel til aukins skilnings á kjarnaatrið-
um,“ segir Guðmundur.
Þegar Guðmundur lítur um öxl segist
hann draga í efa að hann hefði átt að fara
fyrr í guðfræðinámið. Honum finnst hann
hafi alla tið búið að þeirri reynslu af lífsbar-
áttunni og mannlegum samskiptum sem
kennslan og önnur störf gáfu honum.
Engin eldskírn
Guðmundur segir starf kennarans ná-
skylt þjónustu prestsins. Námið i guðfræði-
deildinni gaf hins vegar ekki alltaf rétta
mynd af veruleikanum sem kennarinn
þekkti. „Þegar ég var i guðfræðideildinni
var þar tilsögn í fermingarundirbúningi og
að fást við fermingarbörn," segir Guðmund-
ur. „Á lokasprettinum var safnað saman
börnum úr besta fullnaðarprófsbekk í Mela-
skólanum og farið með þau upp í Háskóla.
Þar voru guðfræðinemar látnir taka próf í
fermingarundirbúningi með því að þeir
töluðu við þessi afskaplega prúðu börn.
Ýmsum kann nú að hafa brugðið í brún
þegar þeir komu út í lífið og tóku að fást
við börn sem ekki voru úr besta bekk í
Melaskóla. Þetta var nú ekki beint eldskírn!“
í prestskap
Guðmundur lauk guðfræðináminu 31.
janúar 1969, var ráðinn farprestur þjóð-
kirkjunnar daginn eftir og vígður 10 dögum
eftir námslok. Flestir guðfræðingar hófu
prestskap úti á landi en Guðmundur hafði
ekki aðstöðu til að flytja sig um set. Hann
átti heimili í borginni þar sem kona hans
var í fullu starfi. Einnig átti hann þar rosk-
inn tengdaföður og ekki kom til álita að
hann færði sig út á land. Embætti farprests-
ins hentaði því ágætlega og gegndi Guð-
mundur því í þijú ár.
Guðmundur hóf prestskap í Mosfells-
prestakalli og gegndi einnig að Reykhólum
og í Vallanesprestakalli austur á Héraði.
Guðmundur segir að þjónusta á svo fjarlæg-
um stöðum frá heimili hans hafi útheimt
mikil ferðalög, en hann eigi afskaplega
skilningsríka konu. Fjölskyldan bjó í
Reykjavík að vetrinum en gat dvalist hjá
Guðmundi á sumrin. Farprestsþjónustunni
lauk í Eyrarbakkaprestakalli 1972.
Um haustið var Guðmundur ráðinn prest-
ur við Fríkirkjuna í Hafnarfirði og gegndi
þar í þijú ár. Guðmundur segir að sér hafi
liðið þar vel og líklega væri hann enn prest-
ur í Hafnarfirði ef hann hefði fengið meira
en hálfa stöðu, en söfnuðurinn hafði ekki
ráð á meiru.
Til að byija með stundaði Guðmundur
kennslu með prestsstarfinu í Fríkirkjunni.
Síðar stofnsettu þau hjónin verslunina
Kirkjufell í Ingólfsstræti 6 í samráði við
Biskupsstofu. Þessi verslun var fyrsti vísir
að Kirkjuhúsinu og seldi kirkjugripi, trúar-
legar bækur og fleira. Guðmundur og Ingi-
björg ráku verslunina allt til 1975 að Guð-
mundur var kjörinn sóknarprestur í Nes-
kirkju.
Stærsta prestakall landsins
Árið 1975 var Nesprestakall það stærsta
í Reykjavík og var svo þar til prestakallinu
var skipt og Seltjarnarnes skilið frá. Þá
minnkaði prestakallið um tíma en varð á
nokkrum árum aftur jafn stórt og síðan
stærra en fyrir skiptinguna. Þar til í fyrra,
að Grafarvogur skaust framúr, var það
stærsta prestakall landsins með á 11. þús-
und sóknarbarna.
Við Nesprestakall voru tvö sóknarprests-
embætti og var þar fyrir séra Frank M.
Halldórsson sóknarprestur og þjónuðu þeir
Guðmundur saman þar til Guðmundur hætti
hinn 1. september síðastliðinn.
„Nessöfnuður er elskulegur söfnuður og
mér góður allan tímann,“ segir sr. Guð-
mundur. „Söfnuðurinn hefur staðið þétt og
vel um kirkju sína. Forráðamenn Nessafn-
aðar og starfsfólk hefur reynst afskaplega
dugandi og áhugasamt fólk, að minnsta
kosti á meðan ég þekkti til. Það hefur allt-
af verið góð kirkjusókn í Neskirkju, svo það
er ekki af óánægju með söfnuðinn sem ég
hætti. Mér fannst kominn tími til að fara
inn í umsvifaminna og kyrrara umhverfi.“
Þvert ofan í það sem er hið eðlilega, að
það hljóðni í kringum menn þegar þeir reskj-
ast, þá er því þveröfugt farið í prestsstarf-
inu, að sögn Guðmundar. Eftir því sem
þeir þjóna lengur, kynnast fleirum og vinna
verk fyrir fleiri, eykst starfið.
Guðmundur byijaði ungur að kenna og
nýtur svonefndrar 95 ára reglu opinberra
starfsmanna. „Þótt ég
sé hættur, þá er ég
samt ekki hættur.
Þetta fylgir manni og
ég held áfram að vinna
embættisverk sem
koma upp bæði í sam-
bandi við þjónustu
mína á elliheimilinu og
utan þess.“
Á Grund
Guðmundur er ekki
alveg nýbyijaður að
gegna prestsþjónustu á
Elliheimilinu Grund,
þótt hann sé nýlega
ráðinn þangað. Þjón-
usta hans á Grund hófst
1989, skömmu eftir að
faðir hans dó. „Gísli
Sigurbjörnsson, fyrrum
forstjóri, vildi að sögu-
legt samhengi héldist á
Grund, eins og hann
orðaði það. Flosi Sig-
urðsson var einn af
fímm stofnendum
Grundar og var í stjórn
meðan hann lifði. Faðir
minn tók síðan við og
sat í stjórn alla tíð, en
við fráfall hans vildi
Gísli að afkomandi fyllti
sætið. Ég hef svo sinnt
starfi heimilisprests til
viðbótar en fram að
þessu mest að nafninu
til, uns ég byijaði hér
í haust sem samverka-
maður frábærs starfs-
fólks sem hér iðjar ósleitilega og fórnfúst á
þessu stóra, góða heimili. Ég er í hluta-
starfí og er á Grund á morgnana, geng um
og tala við gamla fólkið, messa mánaðarlega
og á stórhátíðum eins og.áður.“
Á Elliheimilinu Grund eru um 260 vist-
menn og um 230 starfsmenn. Þar hafa
verið haldnar guðsþjónustur alla sunnudaga
ársins og á hátíðum um áratuga skeið.
Of stór prestaköll
Sr. Guðmundur segir að sóknarprestar í
Röykjavík séu á vakt allan sólarhringinn.
„Það er ekkert vit í að hafa prestaköllin
svona stór,“ segir hann. „Það væri nóg fyr-
ir mann að hafa á sinni könnu venjulegt
guðsþjónustuhald, fermingar, skírnirogjarð-
arfarir. Þar til viðbótar kemur sálusorgun
við fólk í hvers kyns aðstæðum. Hún er
óendanleg og enginn prestur í þessum
prestaköllum kemst yfír að sinna nema broti
af þeirri sálusorgun sem hann þyrfti. Þar á
ofan koma félagsstörf af öllum toga sem
tilheyra orðið safnaðarrekstri í samtímanum.
Ef vel ætti að vera ætti ekkert presta-
SJÁ BLAÐSÍÐUB4
„Eina sælan í þessu er að reiða sig á hjálp
Guðs. Ef ekki væri um hana að ræða gæti
ég ekki ímyndað mér aðég opnaði munninn,
ekki nema af því ég reiði mig á hjálp Guðs
og að ég sé kallaður til verka á þessu sviði.“
* Morgunblaðið/Kristinn
Igóðum félagsskap
SÉRA Guðmundur Óskar er nú í hlutastarfi sem prestur á EIli- og hjúkrunarheimil-
inu Grund í Reykjavík. Auk guðsþjónustuhalds talar hann við heimilismenn og
starfsfólk.