Morgunblaðið - 24.12.1995, Qupperneq 20

WWP’DfflHtíl'
20 B SUNNUDAGUR 24. DESEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
I
kortunum eftir neinu kerfi. „Vitr-
ingar segja að ég eigi að gera það,
en satt best að segja er þetta allt
í hrærigraut hjá mér. Æ, hvar er
nú stækkunarglerið mitt,“ spyr
Fríða og gaumgæfir kort af Gull-
fossi.
Hún var fljót að átta sig á því
hvar myndimar voru teknar og
auðheyranlega vel að sér í landa-
fræði Islands. Hún sagði þegar hún
sá mynd sem Ragnar tók í Bleiks-
mýrardal: „Já, hann gengur inn úr
Fnjóskadal. Þar eru Timburvalla-
dalur og Bleiksmýrardalur, ef ég
man rétt. Ég hef ekki komið þarna
en var einu sinni, að ég held, allt
að því spekingur í íslenskri landa-
fræði. En það er farið að hreistra."
Fríða segist hafa svalað landa-
fræðiáhuganum með lestri. „Ég las
allskonar bækur með landslagslýs-
ingum. Bækur eftir Hallgrím Jónas-
son, Pálma Hannesson og Árbækur
Ferðafélagsins að sjálfsögðu. Svo
hef ég lesið ritin hans Ólafs míns
Jónssonar, sem Ódáðahraun er eft-
ir, þær eru flugskemmtilegar.“
Fríða sýnir okkur bunka af út-
lendum póstkortum sem hún fékk
frá vinkonu sinni sem ýmist er í
Reykjavík eða vestur á Ströndum.
„Hún sagðist hafa náð þessu í til-
tekt. Sjálfsagt hefur átt að fleygja
því. Ég held nú samt að ég eigi lít-
ið sem ekkert af þeim. En það er
ekkert gaman að vísitera þetta alit
saman. Þetta eru kort sem ég er í
vandræðum með. Ég er ekki alltaf
viss um hvaðan útlend kort eru.
Ég er svo illa að mér í erlendum
málum. Það er allskonar djöfla-
þýska sem á þeim er.“
Þetta er minnisraun
Það kort í safninu sem Fríða tel-
ur merkilegast frá söguslóðum er
af Kötlugosinu 1918. „Þetta er við-
brigðafallegt kort,“ sagði hún og
sýndi okkur kortið í einni möppunni.
Fríða segir að svona mynd hafí
verið send ásamt fleirum til Japans
í kringum 1930. Þar var málað eft-
ir myndunum á bollastell. „Stell
með svona mynd var til hérna í
nágrenni við mig, í Skógargerði.
Það var alveg dýrlega fallegt, en
viðkvæmt og brotnaði auðveld-
lega.“
Af og til þarf Fríða að fara í
gegnum kortasafnið. Hún segist
ekki hafa nógu góðar geymslur og
kortin séu viðkvæm fyrir raka. Þess
vegna verður að umstafla þeim til
að loft komist að þeim. „Ég þarf
að fara í sortéringu þegar fer að
birta dálítið. Það er best að gera
það við dagsbirtu. Svo er líka nauð-
synlegt að tína úr tvítökur, það er
aldrei svo að það sé ekki eitthvað
af þeim. Þetta er svo líkt hvað öðru.
Ég skal segja ykkur eitt. Ég er
nefnilega farin að ryðga í því hvað
ég á og hvað ég ekki á af kortum.
Þetta er minnisraun og hún ekki
lítil.“
Þetta ár hefur verið heldur mag-
urt í kortasöfnuninni, að sögn Fríðu.
„Þetta hækkar en þessi hungurlús
mín, ellilaunin, hún hækkar svotil
ekki neitt. Okrið á Egilsstöðum er
dæmalaust, bæði á vörum og þjón-
ustu! Það megið þið segja í blað-
inu,“ segir Fríða með áherslu.
„Kaupfélagið er líklega verst, ann-
ars eru Rafmagnsveiturnar voða-
legt fyrirtæki. Ég er með rafmagns-
kyndingu og það er nú rafmagninu
að þakka að ég get verið hér.“
Fríða telur misjafnt mannanna
lánið hér á landi. „Þetta er svo
geysimikill munur eftir því hvar
menn eru staðsettir. Það munar
mestu um vöruverðið' og þjón-
ustuna. Það er verst á útkjálkunum.
- Nú verð ég sennilega hengd þeg-
ar ég kem í Egilsstaði eftir hátíð-
arnar."
Kann einverunni vel
Það er lítið um gestakomur í
Dagverðargerði. „Mínir fáu kunn-
ingjar vita sem er að ég hef ekki
upp á neitt að bjóða, hvorki veiting-
ar eða aðra fýrirgreiðslu. Það koma
ósköp fáir. En það hringja ýmsir í
mig og það kemur fyrir á sumrin
að það sést maður, en það fer
minnkandi.“ Kunningjunum fækkar
líka óðum. „Þetta drepst í stórum
stíl og flytur burtu líka - til Reykja-
víkur eða í Egilsstaði.“
Eiríkur bróðir hennar dvelur allt-
af þrjár vikur til mánuð fýrir austan
á sumrin og sonur Fríðu sem býr
í Danmörku kemur sjaldnar og dvel-
ur hjá móður sinni. En er Fríða
aldrei einmana?
„Þú meinar hvort ég finni til ein-
manaleika," spyr Fríða á móti.
„Nei, það er ekiri til í dæminu. Ég
hef alltaf kunnað dæmalaust vel
við mig ein. En ég kunni ekkert
illa við mig innan um fólk heldur.
Mér leiðist í margmenni og er ekk-
ert að leggja það á mig. Það kemur
fyrir að ég hunskast til jarðarfara,
en geri ævinlega það heit þegar ég
er búin að þetta skuli ég ekki gera
aftur.“
Fríða segir að þegar hún var
krakki hafi hún mikið verið notuð
til snúninga. Leita að kúm og hest-
um og síðast en ekki síst í sendiferð-
ir á aðra bæi, bæði gangandi og
ríðandi. „í þessum ferðum var ég
vanalega ein,“ segir Fríða. „Þá
vandist ég einverunni og kunni
henni ljómandi vel. Þá sjaldan að
ég var ein heima þá fannst mér ég
vera svo fijáls og kunni lífinu svo
fjarska vel. Án þess að mér væri
nokkuð illa við mína fjölskyldu, það
er ekki svoleiðis."
„Ég skal segja þér að einn minn
fýrsti bernskudraumur hefur ræst,“
heldur Fríða áfram. „Hann var að
ég væri einsetukerling í kofa, sem
ég bjó til í huganum uppi á gömlum
tóftum sem heita Steingerði hérna
skammt fyrir ofan. Ég ætlaði að
hafa um 20 kindur og allar mislit-
ar. Ég hafði mest gaman af mislit-
um kindum og hef það enn. Þær
áttu að vera niðri og svo var ég
með íbúð uppý á lofti. Ég ætlaði
ekki að hafa kú, en reiðhest ætlaði
ég að eiga. Ég man eftir kofanum
enn og hann var bara alls ekki illa
hugsaður, þó ég segi sjálf frá. Ég
býst við að ég hafi verið fjögurra
til sex ára þegar ég lét mig dreyma
þetta.“
Fríða hefur ekki haft neinn bú-
stofn frá því hún varð ein. „Ég fékk
bara að eiga heima í húsinu, en það
hefur náttúrlega aldrei verið neitt
fyrir það gert, en það
dugir mér. Ég er þessu
vön og hlýt nú að fara
að drepast senn hvað líð-
ur og þá fer slotið alger-
lega í eyði.“
Fríða neitar því ekki að tíminn
líði stundum hægt í einverunni.
„Dagarnir líða einhvern veginn. Að
vísu stundum seint, en þetta líður
allt einhvern veginn."
Getur komið saman vísu
Eiríkur bróðir Fríðu er lands-
þekktur hagyrðingur og hún neitar
því ekki að hafa brageyra og gam-
an af kveðskap. „Ég get ósköp vel
komið saman vísu en geri lítið af
því. Ég las töluvert mikið ljóð í
gamla daga en er hætt því. Ég er
nú samt dálítið að mér í eldri ljóðum
en í nýrri ljóðum veit ég ekki rass-
gat. Enda eru þau eins og þau eru.
Mér fínnst ljóðlistin vera í öldudal,
eins og fleiri listir, en þetta kemur
aftur."
Þegar falast var eftir svo sem
einni vísu, stóð ekki á henni. „Ég
kom út að morgunlagi fyrir nokkr-
um árum og kom kaldur gustur á
móti mér þegar ég kom út á tröpp-
urnar. Þá varð mér ósjálfrátt á
munni þessi vísa:
Enn er dagur úr djúpi runninn,
dauðinn óðum að færast nær.
Kveikurinn niður i kviku brunninn,
kuldinn meiri en var í gær.
Það sem er skemmtilegt við vís-
una er að þar eru eiginlega fjögur
efni tekin til,“ segir Fríða.
Langaði að
ferðast meira
Fríðu langaði að ferðast meira
um landið en raunin varð. Hún
hefur reynt að bæta sér það upp
með póstkortunum. „Þeir sem
ekkert farartæki eiga nema
lappimar, og þær lélegar, geta ekki
farið um allár trissur," segir Fríða.
„í hópferðum tek ég bara alls ekki
þátt, með allskonar hyski sem ég
vil ekki sjá eða heyra. Nei, takk!
Annaðhvort vil ég ferðast með
tveimur eða þremur völdum
kunningjum, eða bara ein. Svona
er að vera vitlaus! Það spaugar
ekkert að, skal ég segja ykkur.
Til höfuðborgarinnar hef ég ekki
komið síðan 1959. Þá álpaðist ég
suður því ég var ekki ánægð með
heilsuna og langaði að láta Helga
minn Ingvarsson yfirfara mig
svolítið. Héraðslæknirinn vildi
náttúrlega hreint ekki að ég færi
suður, en ég spurði hann ekkert að
því. Ég fékk auðvitað engan styrk
á ferðina fyrir bragðið. Síðan hef
ég ekki komið til höfuðborgarinnar
og er nú að láta mig dreyma um
að fara ekkert þangað aftur. Nema
ég verði þá flutt þangað
rænulaus og vitlaus
sjúklingur.
Mig langaði að ferðast
meira, en mig er hætt að
langa til þess - að mestu.
Nú kvíði ég alltaf fyrir í hvert skipti
og ég þarf að heiman. Að ég verði
fyrir einhveijum óhöppum, tíni
einhveiju eða gleymi. Svo er ég
allshugar fegin þegar ég er komin
heim aftur.“
- Hefur þú farið til útlanda?
„Nei, takk,“ svarar Fríða og er
snögg upp á sig. „Ég er að vísu
enginn sérstakur ættjarðarvinur, en
þó það mikill að ég vil ekki gera
ættjörðinni það til skammar að láta
sjá mig erlendis. Enda get ég ekki
talað erlend mál að neinu ráði og
þá fínnst mér ég ekkert hafa að
gera. Ég er ekki að leggja á mig
að gera það sem mig langar ekki til.“
Spekingur í
íslenskri
landafræði