Morgunblaðið - 24.12.1995, Síða 22

22 B SUNNUDAGUR 24. DESEMBER 1995 MORGUNBLAÐIÐ
SKOÐUN
ISLENSK JOLATRE
OG SKÓGRÆKT
- FRAMTÍÐARSÝN
HVERNIG er framtíð
íslenskra jólatrjáa? Eig-
um við til nóg af ís-
lenskum jólatrjám
næstu árin? Þurfum við
að flytja inn tré? Vilja
íslendingar kaupa ís-
lensk jólatré? Hvaða
tegundir þykja bestar?
Þessum spumingum' og
mörgum öðrum ná-
tengdum er ekki auð-
svarað en undirrituð
tók að sér verkefni hjá
Skógrækt ríkisins þar
sem að reynt var eftir
bestu getu að svara
ofangreindum spum-
ingum. Var það liður í
Hrefna
Hjálmarsdóttir
lokaverkefni greinarhöfunds í mark-
aðsnámi við stofnunina EFL
(Ekonomisk Forskning i Lund) sem
svo aftur er stofnun innan Lund-
arháskóla.
Milli jóla og nýárs 1994 var sett
á fót könnun meðal íbúa á Akureyri
annars vegar og Reykjavíkur hins
vegar sem í aðalatriðum átti að
kanna hug manna til islenskra og
erlendra jólatijáa og það hvemig að
innkaupum á jólatijám á viðkomandi
heimili var hagað.
Skulú hér tíundaðar helstu niður-
stöður. Svörun á Akureyrarsvæðinu
var 63,33% og á Reykjavíkursvæð-
inu 55,33. Mikill munur var milli
Akureyrar og Reykjavíkur á hvers
konar jólatré voru keypt. Um það
bil ‘A hluti þeirra er svömðu á Akur-
eyri kaupa íslenskt og ‘A kaupa er-
lent. í Reykjavík aftur á móti er
þessu öfugt farið. Þar kaupir ca ‘A
hluti þeirra er svöruðu erlend tré og
tæplega ‘A kaupa íslenskt, sjá með-
fylgjandi töflu 1.
Tafla nr. 1
Akureyri Reykjavík
Kaupir erlent 17% 31%
Kaupir íslenskt 34% 15%
Nota gervitré 38% 34%
Kaupir ekki 11% 18%
Hvað varðar tegundarval virðist
fólk á Akureyri kaupa meira af ís-
Iensku tegundunum stafafuru, blá-
greni og fjallaþini heldur en gert er
á Reykjavíkursvæðinu. Mætti ætla
að fólk á því svæði sé almennt fróð-
ara um eiginleika tijánna heldur en
gerist á Reykjavíkursvæðinu eða þá
að framboð af þessum tijám sé
meira þar. Norðmannsþinur er ráð-
andi í Reykjavík með 63%, rauð-
greni selst þar mest af íslensku
tijánum eða 13%, en afar lítið af
blágreni og fjallaþini. Mætti ætla
að hér vanti bæði að trén séu á
markaðnum og fræðslu meðal al-
mennings, sem samkvæmt því sem
könnun hefur leitt í ljós, heldur oft
að öll íslensk tré felli barrið. Það er
hins vegar ekki rétt því t.d. fjallaþin-
ur hefur sýnt sig vera sérstaklega
skemmtilegt jólatré, er bæði vel
barrheldinn, ilmandi og fallega
grænn. Rauðgrenið er mikið keypt
þó að það eigi til að fella barrið en
með réttum aðferðum má halda
rauðgreni fallegu og barrheldnu yfir
jólin. Passa verður að vökva vel og
verður rótin alltaf að vera í vatni
því ef hún missir snertinguna við
vatnið þá kemst loft inn í æðar trés-
ins og þá er sagan sögð, barrið fell-
ur og enginn verður ánægður. Því
er um að gera, noti maður rauð-
greni, að kaupa réttan jólatrésfót
undir tréð sem getur tekið mikið
vatn.
Með tilkomu fjallaþins eru allar
líkur á því að við höfum
fundið góða tegund til
þess að nota á jólunum
í framtíðinni. Nú sl.
sumar lét Skógrækt
ríkisins sá til 80.000
plantna af fjallaþini og
er það vonandi að skóg-
arbændur feti í fótspor
þeirra. Þegar fram í
sækir getur þetta orðið
ágætis aukabúgrein hjá
þeim bændum sem hafa
landsvæði til. Það á eft-
ir að aukast verulega
að fólk kaupi lifandi
jólatré ef við tökum mið
af þróun í nágranna-
löndum og þar er einnig
farið að bera á því að fólk kaupi tvö
jólatré, annað til þess að hafa innan-
dyra og hitt utandyra. Það væri
náttúrlega best að öll jólatré sem
hérlendis eru seld væru íslensk með
tilliti til að alls kyns sjúkdómar og
skordýr geta flust inn með erlendum
tijám sem við í dag erum svo hepp-
in að vera laus við. Það ætti því að
vera stefnan hjá íslensku þjóðinni
að kaupa íslenskt á meðan það er
til og á þann hátt styrkja íslenska
skógrækt og stuðla að stærri og
fegurri skógum hérlendis. Sam-
kvæmt könnuninni voru nokkrir sem
ekki keyptu íslensk lifandi jólatré
vegna þess að þeir vildu ekki eyða
íslenskum skógum, en þetta er mik-
ill misskilningur því að fyrir hvert
selt jólatré eru 30 önnur gróðursett.
Einnig er aldrei grisjað það mikið í
skógunum að þeir skemmist eða
hverfí, allt er þetta skipulega unnið
með það að markmiði að stækka
skóga landsins. Því má segja að það
sé hálfgerður bjamargreiði að kaupa
erlent tré til þess að ganga ekki á
skóga íslands. Þau íslensku jólatré
sem sett eru markað hérlendis eru
eingöngu þau sem hægt er að sjá
af og eigum við að vera stolt yfir
því að hafa íslenskt jólatré í stof-
unni okkar. í dag lítur markaðurinn
þannig út að 'A hluti seldra tijáa
er íslenskur og 2A erlendur og er
ástæðan sú að enn hefur ekki tekist
að fylla kvótann með íslenskum
tijám því menn hafa einfaldlega
ekki hugsað nógu langt fram í tím-
ann þegar trén voru gróðursett hér
áður fyrr. Það tekur 10-20 ár að fá
gott jólatré í réttri stærð og einnig
verða alltaf einhver afföll, þ.e. ekki
er hægt að nýta öll tré sem jólatré.
Það er von mín að eftir þessa könn-
Stuðningur viö kJensta
sMgrsM
Vemda sk)ga Istands
3%
Aðrar ástæður
13% N
bfensk jótatré uppsetd
Reykjavík.
Gerð hefur verið könnun
á vegum íslendinga á
kaupum á jólatijám.
Hrefna Hjálmarsdótt-
ir segir hér frá niður-
stöðunum.
un muni þetta breytast og að skóg-
ræktarmenn muni vaskir gróður-
setja fleiri tré en áður hefur verið
gert og einnig fleiri tegundir. Ekki
má gleyma rauðgreninu þó að kom-
in sé fram góð tegund jólatrés (fjalla-
þinur) því alltaf mun verða fólk sem
eingöngu vill rauðgreni og finnst það
vera hið eina sanna jólatré.
Það má segja, samkvæmt könnun-
inni, að meginþorri þeirra er kaupa
hinn erlenda norðmannsþin gerir það
vegna þess að hann fellir ekki barr-
ið og er fallegur. Svo virðist vera
sem Reykvíkingar eyði hærri upp-
hæð í innkaup á jólatijám en Akur-
eyringar enda eru þar fleiri sem
kaupa norðmannsþin sem er dýrari
miðað við stærð.
Reykvíkingar kaupa flest tré af
stærðinni 125-150 cm en Akur-
eyringar kaupa flestir stærri tré eða
151-170 cm. Aldur virðist hafa hér
eitthvað að segja en fólk fætt á árun-
um 1950-1959 kaupir mest af háum
tijám miðað við aðra árganga séum
við stödd á Akureyri en í Reykjavík
er það fólk fætt á árunum 1960-
1969 sem kaupir hæstu trén. Á
Akureyri er það fólk fætt á árunum
1930-1939 sem kaupir lægstu_trén
en í Reykjavík fólk fætt á árunum
1920-1929. í hveiju þessi munur er
fólginn er ekki gott að segja en þó
má álykta að á Akureyri séu keypt
hærri tré vegna þess að þar kaupa
margir rauðgreni sem er ódýrara
miðað við hæð heldur en norðmanns-
þinurinn sem ræður rikjum í Reykja-
vík. Hvað varðar aldursdreifingu
miðað við stærð trés þá er greinilegt
að eldra fólk kaupir almennt lítil
tré. Ymislegt í niðurstöðum könnun-
arinnar bendirtil þess að lifandi jóla-
tré hafi fyrst orðið tíska í Reykjavík
áður en hefðin barst út á land og
þar af leiðandi fylgt eldri aldurshópi
í Reykjavík. Hjá árgöngum upp úr
1940 virðist þessi munur á milli
staða hverfa sem sýnir að lifandi
jólatré er jafnt í tísku á Akureyri
sem í Reykjavík og eru það árgang-
StuðningtJ vB felengla Venjan ^
skógtnkl 8%
2% 17*
Vernda slOga Istands
2%
Aörar ástæöur
7%
Þægilegra
4% 3%
Akureyri
ar 1950-1959 sem kaupa flest tré í
dag, þetta eiga svo væntanlega eftir
verða árgangar 1960-1969 smám
saman og svo koll af kolli eftir því
sem árin líða.
Árgangarnir 1950-1959 kaupa
helst lifandi tré, bæði íslensk og
erlend, en eldri og yngri árgangur
kaupa frekar gervitré eða ekkert.
Það virðist vera ráðandi að öll ijöl-
skyldan sjái um innkaup á trénu,
bæði á Akureyri og í Reykjavík, en
þó má sjá að húsbóndi er með í all-
flestum tilvikum. Þó ber að líta þetta
gagnrýnum augum því ekki er skipt
niður eftir aldurshópum og ef það
væri gert gæti skiptingin verið allt
önnur, t.d. að algengara væri hjá
yngri kynslóðinni að konan sæi um
innkaupin.
Skemmtilegur mælikvarði á að
könnunin sé vel marktæk voru niður-
stöður í töflu 2 sem að sýna hlut-
fall aðspurðra eftir því hvert væri
karl eða kona.
Tafla nr. 2
Akureyri Reykjavík
Karl 42% 40%
Kona 58% 60%
Hér er næstum enginn munur á
Reykjavík og Akureyri. Sömu sögu
er að segja um meðfylgjandi skífu-
rit, en þar er kannað hvort munur
sé á því hveijar ástæður er sagðar
fyrir vali á tré eftir því hvort að-
spurður er karl eða kona. Afskap-
lega Iítill munur er á milli kynja og
staða. Sem sýnir að hvar sem fólk
býr og hvort sem það er karl eða
kona þá liggja svipaðar ástæður að
baki því hvaða jólatré er valið.
Niðurstöður sýna og kemur það
ekki á óvart að því fleiri sem fjöl-
skyldumeðlimir eru því meiri líkur
eru á að keypt sé jólatré.
Þeir sem að kaupa erlent geta vel
hugsað sér að kaupa íslenskt eða
83% á Akureyri og 91% í Reykjavík.
Ef við lítum nánar á þá sem kaupa
erlent og geta ekki hugsað sér að
kaupa íslenskt þá gefa þeir upp
ástæðuna að íslensk tré felli barrið,
en hér þarf að auka fræðslu því nið-
urstöður sýna að sami hópur myndi
kaupa íslenskt ef það væri barrheld-
ið. Svipaðar ástæður eru gefnar upp
ef við lítum á þá sem ekki vilja kaupa
íslenskt og eiga gervitré. Sama er
að segja um þá sem ekki kaupa tré,
hér gætir þó þess að fólk heldur að
verið sé að eyða skógum landsins
með þvi að kaupa Iifandi íslenskt;
hér þarf því það sama og í fyrri lið-
um, fræðslu og aftur fræðslu.
Greinilegt er að fólk þekkir ekki
nógu vel til tijánna á markaðnum
og gæti salan án efa stóraukist með
aukinni fræðslu og forsjálli skóg-
rækt. Það er líka greinilegt að upp-
runi trésins, þ.e.a.s. íslenskt, hefur
mjög mikið að segja.
Á töflu 3 sést hvað hefur verið
gróðursett af jólatijám síðustu ár.
Hér sést hvar þarf að fylla í eyður
og hve mikið er hægt að selja það
og það árið. Hér er mikið verk að
vinna og er mikilvægt að við byijum
á því að gróðursetja meira af barrtij-
ám af öllum algengustu tegundun-
um; rauðgreni, fjallaþini, blágreni
og stafafuru. Varast ber að hætta
gróðursetningu á rauðgreni þótt að
það felli barrið því það mun alltaf
finnast hópur sem aðeins vill rauð-
greni, því í augum margra er það
hið eina sanna jólatréð. Svo ættum
við, Islendingar góðir, að líta á það
sem skyldu okkar að kaupa fyrst
íslenskt jólatré sé það til á markaðn-
um því við getum alltaf verið viss
um að það er skógræktinni fyrir
bestu.
HSfundur er markaðsráðgjafi á
Egilsstöðum.
Tafla nr. 3.
Gróðursetning síðastliðin 15 ár hjá Skógrækt ríkisins. Allt landið.
Rauð- greni Sitka: greni Hvít; greni Stafa- fura Blá; greni Fjalla- pinur Sitka- bastarður Þinur Berg- fura Brodd- fura Sveig- fura Svart: greni Síberíu- þinur
1970 166030 7190 2525 34085 0 0 7525
1971 68630 13083 450 34825 3555 0 7525
1972 80000 18250 720 49825 0 0 5120
1973 57845 28890 91083 6500 3500 17450
1974 60550 48780 78810 6610 13200
1975 48430 35975 * 112360 2725 40050
1976 47785 40450 9900 80750 14125 17457 28150 4000
1977 58050 65390 4825 49730 5550 3620 12000 1095
1978 2685 48375 30950 79875 16230 3560 2625 590
1979 22505 62605 28490 54979 9155 835 7400 2000
1980 28675 26670 400 6575 14800 1800 2010 1200
1981 3480 6942 138471 11970 1550 10 2850
1982 1480 18925 5605 125410 15790
1983 11100 5695 120736 6565 250 400 250 250
1984 10905 8085 119025 7490 975
1985 39210 6965 77714 15153 3075 2905
1986 48190 53115 25109 21480 5760
1987 22936 23272 27359 17920 5190 32662 810 4000
1988 19750 47170 56019 57476 2640 25530 400
1989 16445 6900 96575 13000
1990 77579 117118 30924 5225
1991 14965 86840 74791 9875 6206 310
1992 6600 18700 61800 31900 11000 200 1
1993 15300 19100 18700 14300 24700 7200