Morgunblaðið - 24.01.1996, Blaðsíða 24

24 MIÐVIKUDAGUR 24. JANÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Norrænn skartgripaþríæringur opnaður í Kaupmannahöfn
Gull og fræ,
hrosshár og pappír
ARMBÖND Katrínar, ofin úr silfurþræði með klipptum hrosshárum.
Fyrsti norræni skartgrípaþríæríngurínn var
nýlega opnaður í Kaupmannahöfn. Sigrún
Davíðsdóttir ræddi við frumkvöðul hans og
íslensku listamennina tvo sem þar eiga verk.
GULLSMÍÐAR eru ekki
aðeins handverk, heldur
listgrein. Því er slegið
föstu með því að efna til
norrænnar skartgripasýningar, sem
síðan verður haldin þriðja hvert ár.
Pyrsti þríæringurinn opnaði nýlega
í Kaupmannahöfn, þar sem fulltrú-
ar íslands voru þau Katrín Didrik-
sen og Ófeigur Björnsson. Samhliða
sýningunni hefur verið gefin út
fyrsta bókin um norrænar nútíma-
gullsmíðar. Sýningin er farandsýn-
ing og mun væntanlega verða sett
upp í Reykjavík um mitt næsta ár.
Kjarkur og hjartalag
Reyndar er ekki rétt að tala leng-
ur um gullsmíðar, því efnið er fjöl-
breytt. Þarna getur að líta eðal-
málmana, en einnig óæðri málma
eins og títan, að ógleymdum papp-
ír, fræjum og svo hrosshárinu henn-
ar Katrínar. Fyrsti þríæringurinn
er í danska listiðnaðarsafninu,
Kunstindustrimuseet, við Bred-
gade, sem gengur norður frá
Kóngsins nýja torgi. Danski gull-
smiðurinn Jan Lohman átti hug-
myndina að þríæringnum og hefur
verið potturinn og pannan í undir-
búningi hans. Hann rekur eina
grónustu búðina fyrir framúr-
stefnuskartgripi, Galerie Metal við
Gammel Strand, skammt frá Strik-
inu. Auk þess hefur hann um ára-
bil kennt á danska gullsmíðaskólan-
um, þar sem margir íslendingar
hafa stundað nám og þekkir því vel
til íslenskra gullsmiða af yngri kyn-
slóðinni.
Hugmyndina að þríæringnum
fékk Lohman eftir aldarfjórðungs-
þátttöku í sýningum og ráðstefnum
utan Norðurlandanna, þar sem
sárasjaldgæft er að sjá verk nor-
rænna gullsmiða. Þó Norður-
landabúar viti að margt hrærist í
gullsmíðum á Norðurlöndum vita
aðrir ekki af því. „Reglulegt sýning-
arhald gefur bæði góða hugmynd
um hvað er að gerast í gullsmíðum
á Norðurlöndum, og gefur hugmynd
um þann mun, sem er á milli land-
anna. Sýningin minnir bæði okkur
Norðurlandabúa og aðra á hvað er
efst á baugi hér og gefur útlending-
um tilefni til að segja frá því.“
Lohman mótaði einnig þær hug-
myndir, sem liggja að baki valsins
á þeim sem þar sýna. „Við leitum
uppi þá sem hafa bæði sterka list-
ræna ímynd og sem liggur eitthvað
á hjarta. Þá, sem þora að reyna
eitthvað nýtt, þora að sletta úr
klaufunum. Með sterkri listrænni
ímynd á ég við að hlutir viðkom-
andi gullsmiðs séu samstæðir,
þannig að unnið sé úr hugmyndun-
um til fullnustu. Það er erfítt í Sví-
þjóð, því þar ríkir töluverð íhalds-
semi hvað skartgripi varðar og það
er erfitt á íslandi, því markaðurinn
er svo lítill. Eitt er að framleiða
Hjá Gks hf. færðu eldhiis- og kaffistofu-
húsgögnin sem þú leitar að. Úrvalið af
borðum og stólum er mikið. Auk þess sérsmíðum
við húsgögn eftir óskum viðskiptavina.
GULLSMIÐIRNIR Katrín Didriksen og Ófeigur Björnsson við
Kunstindustrimuseet í Bredgade í Kaupmannahöfn.
KOPARNÆLUR Ófeigs minna á skildi,
enda innblásturinn runninn þaðan.
skartgripi með eftirspurn í huga,
annað að stunda gullsmíðar sem
list og það er síðastnefnda sjónar-
miðið, sem við förum eftir.“
íslensku hlutirnir voru valdir af
sex manna norrænni dómnefnd
gullsmiða, listfræðinga og safna-
fólks úr innsendum tillögum. Um
íslenska framlagið á sýningunni
segir Lohman að Katrín Didriksen
sýni í verkum sýnum þor og löngun
til tilrauna. Hún taki ekki tillit til
markaðarins, heldur vinni með
hjartanu. Um verk Ófeigs Bjöms-
sonar segir Lohman að efni og litir
nælanna séu nútímaleg, en þær
hafi á sér forneskjulegan sagnablæ
og þetta tvennt sameinist skemmti-
lega í verkunum.
Næsti þríæringur verður, eins og
nafnið bendir til, eftir þijú ár.
Ætlunin er að hann hefjist í Nor-
egi, áður en hann verður sendur í
hringferð um Norðurlöndin. Sýn-
ingin er kostuð af Norræna menn-
ingarsjóðnum og dönskum sjóðum,
auk þess sem ýmsir hafa lagt fram
vinnu sína svo að úr sýningarhald-
inu yrði.
Samhliða sýningunni hefur verið
gefin út myndarleg bók, bæði á
ensku og Norðurlandamálunum, um
norrænar gullsmíðar, Nordisk
smykkekunst, sem kemur út hjá
danska forlaginu Ny nordisk forlag
Arnold Busck. Auk Lohmans er
danski listfræðingurinn Lise Funder
ritstjóri bókarinnar. í bókinni er
kafli um hvert land. Aðalsteinn Ing-
ólfsson listfræðingur skrifaði ís-
lenska kaflann, þar sem rakin er
saga íslenskra gullsmíða. Auk Aðal-
steins sat Stefán Snæbjörnsson í
ritnefnd íslenska bókarhlutans. Sér-
staklega er sagt frá íslensku fulltrú-
unum á þríæringnum. Að sögn Lise
Funder bætir bókin úr brýnni þörf,
því engin bók er til um norrænar
nútímagullsmíðar.
Málmvefnaður, hrosshár
og skjaldarlíki
Munir Katrínar Didriksen, nælur
og armbönd, eru gerðir úr fléttuðum
silfurvír, þar sem hrosshár er ívaf.
Katrín var í skóla í Kaupmanna-
höfn, þar sem Lohman var einn
kennara hennar, en rak síðan vinnu-
stofu og búð í Reykjavík þar til hún
fluttist til Kaupmannahafnar í
fyrra. Katrín segir það bæði mjög
jákvætt og örvandi að taka þátt í
sýningarhaldi af þessu tagi. Hún
hefur fengist við að málmvefnað
síðan á námsárunum. Nú sé hún
loksins orðin vel kunnug efninu og
þar með heldur fljótari að vinna
hlutina. „Annars er það ekki endi-
lega vinnan við sjálfa hlutina, sem
er seinleg, heldur er hugmynda-
vinnan að baki þeirra langdregið
ferli.“
Úr því það reynist gullsmiðum í
milljónalöndum erfitt að stunda
framúrstefnulegar gullsmíðar má
nærri geta að það er ekki auðveld-
ara á Islandi. Katrín segir að þó
hinn almenni borgari sé tilbúinn til
að taka nýjungum sé markaðurinn
auðvitað lítill. En að sögn Katrínar
eru gullsmíðar heldur ekki viður-
kennd listgrein og því erfitt að
draga fram lífið á listrænum eða
frammúrstefnulegum gullsmíð-
um.„En ég flutti ekki síst út af því
að ég saknaði þess að sjá ekki sýn-
ingar og nýjungar í greininni. Ég
hlakka til að sýningin fari til ís-
lands, svo fólki heima gefist kostur
á að sjá hvað um er að vera í list-
greininni."
Ófeigur Björnsson er löngu kunn-
ur á heimavelli fyrir gullsmíðar sín-
ar og sýnir stórar, kringlóttar næl-
ur, sem minna á skildi. Þær eru
úr kopar, ýmist rist í þær, eða
mótaðar heilar. Sérstaka áferð yfir-
borðsins segist Ófeigur fá með sýr-
um og öðrum efnablöndum og er
innblásturinn sóttur í gamalt skart,
sem sjá má á Þjóðminjasafninu.
Ófeigur segir kærkomið að
undirstrika að gullsmíðar séu list-
grein. Norrænar gullsmíðar eigi
sér merka hefð og hafi lengi skar-
að fram úr. Almennt standi nor-
rænir gullsmiðir framarlega og þá
ekki síður þeir íslensku. íslensku
gullsmiðirnir hafa langflestir lært
erlendis og því sótt áhrif yíða að.
Auk þess sé gott samband milli
norrænna gullsmiða og algengt sé
að nemendur stundi nám í fleiri
en einu landanna.
En það verður um mitt næsta
ár sem íslendingum gefst kostur á
að sjá með eigin augum það sem
nýstárlegast þykir í norrænum gull-
smíðum og geta þá metið íslenskar
gullsmíðar í því ljósi.
Skussinn gerist skátaforingi
KVIKMYNDIR
Rcgnboginn
SVAÐILFÖR Á
DJÖFLATIND
(BUSHWACKED) ★ ★
Leikstjóri Greg Beeman. Handrits-
höfundur John Jordan, ofl. Kvik-
myndatökustjóri Theo Van de Sande.
Tónlist Bill Conti. Aðalleikendur
Daniel Stem, Jon Polito, Ann Dowd,
Anthony Heard. Bandarísk. 20tli
Century Fox 1995.
MAX (Daniel Stern) stígur ekki
í vitið, svona rétt með naumindum
hægt að nota hann til snúninga á
sendibílastöð. Hann er maður sein-
heppinn og í upphafi myndarinnar
kemur hann sér' í ærlegt klandur
og er í framhaldi af því eftirlýstur
morðingi. A við forherta glæpa-
menn að etja og kemst að þvi að
þeir ætla sér að hittast uppá hinum
hrikalega Djöflatindi og leggur
þangað leið sína. Til allrar óham-
ingju er hann, uppi í ljallshlíðunum,
tekinn í misgripum fyrir skátafor-
ingja og til að bjarga eigin skinni
verður hann að sætta sig við hlut-
verkið þó hann sé manna síst til
þess búinn. Og hréinsa mannorðið
í leiðinni.
Duggunarlítil gamanmynd sem
sjálfsagt hefur átt að höfðatil barna
á öllum aldri, líkt og Aleinn heima,
það gengur ekki alveg upp. Hins-
vegar heyrðist ekki betur en hún
félli dável í kramið hjá húsfylli
ungra skáta sem skemmtu sér hið
besta á fyrstu sýningunni. Stern
er dijúgur í trúðshlutverkinu, farn-
ast það vel að leika aulabárð, eins-
og dæmin sanna. Hann og bófarnir
(Jon Polito og Anthony Heard) eru
ósviknar teiknimyndafígúrur, skát-
arnir sex eru hinsvegar blandaður
hópur dekurbarna sem líst ekki á
blikuna þegar rennur upp fyrir þeim
að foringi þeirra og leiðarljós er
ótíndur skussi og eftirlýstur mann-
drápari í þokkabót.
Hugmyndin er prýðileg en úr-
vinnslan í slarkfæru meðallagi. Það
hefði þurft að slípa hlutina mikið
betur svo úr yrði bitastæð skemmt-
un. Svaðilför á Djöflatind ætti þó
ekki að bregðast yngri deildinni á
heimilinu, kvikmyndatakan er bæri-
leg og tónlistin hans Bills Conti er
lífleg sem fýrri daginn.
Sæbjörn Valdimarsson