Morgunblaðið - 27.01.1996, Blaðsíða 8

8 LAUGARDAGUR 27. JANÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
■ Jóhanna Sigurðardóttir óskar eftir viðræðum við Alþýðuflokkinn
Fljótur, fljótur, elsku Nonni minn . . .
Kostnaður og tekjur við
símtalspöntun óljós
PÓSTUR og sími hefur hvorki upp-
lýsingar um sundurgreindan kostn-
að við að bjóða upp á símtalspönt-
un né áætlun um hve miklar tekjur
þessi þjónusta skapi stöfnuninni.
Eins og fram kom í Morgunblað-
inu í vikunni kostar 3 teljaraskref,
eða 9,96 krónur, að nota símtals-
pöntun. Símtalspöntun felst í því
að þegar hringt er í númer sem er
á tali getur notandi ýtt á tölustaf-
inn 5 á símtækinu og verður þá
samband sett upp þegar síminn
sem hringt var í losnar.
900 kr. á símreikning miðað
við eina notkun á dag
Ekki er hægt að nota símtals-
pöntun í fyrirtækjasímstöðvum en
noti einkaheimili þessa þjónustu
einu sinni á dag nemur kbstnaður
við hana á hveijum símreikningi,
sem sendir eru út á þriggja mán-
aða fresti, um það bil 900 krónum.
Bergþór Halldórsson, yfirverk-
fræðingur Pósts og síma, sagði að
til að geta veitt sérþjónustu hefði
stofnunin þurft að ráðast í tals-
verðan kostnað í hugbúnaði, sem
stöðugt væri verið að uppfæra.
Símtalspöntun hefði verið möguleg
í hverri símstöð alllengi en ekki
milli stöðva fyrr en í fyrra með
bættu tónvalssambandi milli stöðv-
anna.
Bergþór sagði að vegna óvissu
um hve mikið símtalspöntun yrði
notuð væri erfitt að áætla kostnað
við þjónustuna og þær tekjur sem
hún muni skapa Pósti og síma.
Hins vegar hefði verið tekið mið
af því hvað þessi þjónusta kostar
annars staðar. í Kanada kostaði
t.d. 4 dollara á mánuði að eiga
kost á hverri tegund sérþjónustu
og Bell símafyrirtækið í Bandaríkj-
unum gjaldfærði 70 cent í hvert
skipti sem símtalspöntun væri not-
uð. í Danmörku væri ársíjórðungs-
gjald fyrir hveija tegund sérþjón-
ustu 25 danskar krónur.
Álag ef notkun er almenn
Bergþór sagði að það ylli kostn-
aði og álagi að veita þessa þjónustu
og bjóða upp á að símkerfið vakt-
aði ákveðin númer. Það álag gæti
skipt máli ef þjónustan væri notuð
mikið og þá valdið því að þörf yrði
á nýjum ijárfestingum til að stækka
kerfið. Gjaldtökunni væri m.a. ætl-
að að stuðla að því að allir notend-
ur noti ekki alltaf alla möguleika
sérþjónustu í hugsunarleysi.
Flest sérþjónusta í talsímakerf-
inu er gjaldfijáls hérlendis, að und-
anskilinni símtalspöntun og vakn-
ingu, sem kostar fimm skref, eða
tæplega 17 krónur. Bergþór sagði
að því fleiri símnotendur sem t.d.
notuðu möguleikann símtal bíður,
þar sem tónn gefur til kynna að
verið sé að reyna að ná í viðkom-
andi númer og hægt er að geyma
samtal meðan öðru er svarað, því
minni ætti þörfin fyrir símtalspönt-
un að verða.
Fjárhagsáætlun Garðabæjar
Skólabyggingar hafa forgang
BÆJARSTJÓRN Garðabæjar hefur
samþykkt fjárhagsáætlun fyrir árið
1996. Sameiginlegar tekjur eru
áætlaðar 855,6 milljónir og er aðal-
tekjustofn útsvör en þau eru áætluð
731,5 millj., eða 85,5% af sameigin-
legum tekjum. Gert er ráð fyrir um
221,2 millj. í rekstrarafgang eða
25,9%. Helstu framkvæmdir verða
við skólabyggingar og fara 26,5
milljónum til Flataskóla og 27,5
milljónum til Hofsstaðaskóla.
í frétt frá bæjarstjórn kemur
fram að til fræðslumála er áætlað
að veija 131,8 millj. eða 20,8% af
rekstrargjöldum í heild. Næst eru
framlög til félagsþjónustu, 117,1
millj. eða 18,5% af rekstrargjöldum
og loks æskulýðs- og íþróttamál,
78,6 millj. eða 12,4% af rekstrar-
gjöldum. Skuldir bæjarsjóðs verða
niðurgreiddar um 182,9 millj. en
nýjar lántökur eru áætlaðar 156,9
millj. Hækkun skulda verður því
26 millj.
Gatnagerð í Arnarneshálsi og
Molduhrauni
Til framkvæmda er áætlað að
verja 220,5 millj. auk þess sem
gert er ráð fyrir að veija 90,3 millj.
til gatnagerðar í Amarneshálsi og
Molduhrauni sem fjármagnaðar
verða með gatnagerðargjöldum af
úthlutun lóða sem auglýstar verða
á árinu 1996.
Byggt verður við Flataskóla og
keyptar lausar kennslustofur og við
Hofsstaðaskóla verða einnig keypt-
ar stofur auk þess sem unnið verð-
ur við hönnun að 2. áfanga skól-
ans, sem framkvæmdir hefjast við
árið 1997. Markmiðið er að einsetja
alla skóla í Garðabæ í byijun skóla-
árs 1998. Til byggingar Fjölbrauta-
skóla Garðabæjar er ennfremur
áætlað að veija 31,2 millj.
Holræsaframkvæmdir
í fjárhagsáætluninni er gert ráð
fyrir að haldið verði áfram við hol-
ræsaframkvæmdir og er heildar-
fjárveiting vegna þeirra 30 millj.
Aætlunin gerir ráð fyrir 8,4%
óbreyttu útsvari en það er lág-
marksálagning samkvæmt lögum.
Eitt barn af þúsund einhverft
Skipulag í um-
hverfinu skiptir
einhverfa miklu
Dr. Jack Wall
TALIÐ er að eitt af
hvetjum þúsund
börnum sem fæðast
hérlendis séu einhverf.
„Að jafnaði eru það fjórir
einhverfir drengir sem fæð-
ast á móti einni stúlku og
er það svipað og með aðra
fötlun. Sumir halda því
fram að það sé vegna við-
kvæmni á fósturstigi, en
ekki er nákvæmlega vitað
hvað orsakar þessa skipt-
ingu,“ segir dr. Jack Wall
sem er staddur hér á landi
til að leiðbeina og veita þeim
ráðgjöf sem vinna með ein-
hverf börn.
„Það má greina einhverfu
mun fyrr en áður og er það
ekki síst að þakka rann-
sóknum á sviðum boðskipta
og máltöku og fyrir bragðið
eru mörg tilfellin mun vægari
en áður. Algengt er að einhverfa
greinist eftir 18 mánaða aldur
og fyrir þriggja ára aldur.“
- Hvað er einhverfa?
„í rauninni er ekki til nein
skýring á því hversvegna fólk
fæðist með einhverfu, en menn
hafa þó i auknum mæli leitað
skýringa í truflunum á heila-
starfsemi svo úrvinnsla skynjun-
ar verður ekki með eðlilegum
hætti,“ segir Jack.
Hann segir að þegar einhverfa
hafi fyrst verið uppgötvuð árið
1943 hafi henni verið lýst sem
barnageðveiki og talið að fyrst
og fremst þyrfti viðkomandi að
fá viðeigandi meðferð á við aðra
sem þjáðust af geðsjúkdómum.
Nú er einhverfa hins vegar
skilgreind sem meðfædd þroska-
truflun.
- Hver eru helstu einkenni
einhverfu?
„Einkennin eru afskaplega
mörg og spanna breitt svið. Ein-
hverf börn þúrfa ekki að hafa
nema hluta þessara einkenna þó
það sé misjafnt eftir einstakling-
um.“
Jack segir þó að viss atriði
séu oft einkennandi fyrir ein-
hverf börn og nefnir þar málörð-
ugleika og klaufalega getu
þeirra til að mynda félagsleg
tengsl.
„Málörðugleikarnir geta kom-
ið fram í því að börnin eru sein
til að tala og tal getur síðan
horfið um tveggja til
þriggja ára aldur eða
örðið einkennilegt.
Börnin eiga til að
herma eftir eða endur-
taka setningar sem
þau hafa áður heyrt og við allt
aðrar kringumstæður. Það er
líka algengt að einhverfir vilji
ekki horfa á andlit fólks, þeir
forðast blíðuhót og stundum
bregðast börnin undarlega við
hljóðum.
Einhverf börn eiga erfitt með
að tjá hugsanir og tilfinningar
og þau leika sér ekki eins og
önnur börn. Sum endurtaka sí-
fellt einhæfar athafnir og sum
eru ofvirk.
Það sem er einkennandi fyrir
flest einhverf börn er að þau
þola illa breytingar á umhverfi
og daglegu lífi og hafa ríka þörf
fyrir skipulag í umhverfinu.“
- En á hverju byggist sú
aðferð sem dr. Jack Wali er að
► Dr. Jack Wall er yfirmað-
ur Teacch-deildar í Charlotte
í Norður-Karólínu en Teacch
stendur fyrir ákveðið þjón-
ustukerfi. Inni í því þjónustu-
kerfi er lagt ofurkapp á
skipulag og kennslu til að
lijálpa einhverfum og hefur
gefið góða raun. Sjónrænt
efni skiptir mjög miklu máli
við þá kennslu. Dr. Jack Wall
er einnig prófessor við há-
skólann í Chapel Hill í Banda-
ríkjunum. Hann hefur að und-
anförnu dvalið hér á landi til
að leiðbeina og veita ráðgjöf
starfsfólki skóla og stofnana
þar sem einhverfir dvelja.
tala um og nefnist Teacch?
„Aðferðin er orðin tuttugu og
fimm ára og byggist á því að
skipulagning er notuð tl að
kenna einhverfum það sem önn-
ur börn læra með því að horfa
á. Hér á íslandi hefur þessari
kennsluaðferð verið beitt í nokk-
ur ár, eða síðan þær Sigrún
Hjartardóttir, Svanhildur Svav-
arsdóttir og Sólveig Guðlaugs-
dóttir komu til Norður-Karólínu
til að kynna sér þá starfsemi sem
við erum með þar.
Það eru viss grundvallaratriði
sem við förum eftir. Við leggjum
til dæmis áherslu á að foreldrar
taki þátt í þjálfuninni og hyggj-
um að því að umhverfið sé skipu-
lagt. Ef ekki er hægt að koma
skilaboðum áleiðis í
töluðu"máli notum við
myndrænan hátt eða
sjónrænar vísbending-
ar eða aðrar leiðir.
Stór hluti einhverfra
nær ekki valdi á talmáli og því
er mikilvæggt að nota aðrar leið-
ir líka til boðskipta.“
- Er Teacch-aðferðin út-
breidd í Bandaríkjunum?
„Þar sem ég starfa í Norður-
Karólínu eru bækistöðvar Te-
acch-deildarinnar og þar eru nú
starfræktar yfir 160 bekkjar-
deildir fyrir einhverfa og starf-
semin er þar öflug.“
— Læknast fólk einhvern
tíma af einhverfu?
„Nei, hún fylgir manni alla
ævi. Það er hinsvegar hægt að
létta einhverfum einstakli'ngum
lífið og hjálpa þeim til að lifa
tiltölulega sjálfstæðu lífí, stunda
sína vinnu á fullorðinsárum og
halda heimili."
Sjónrænt efni
skiptir mjög
miklu máli