Morgunblaðið - 10.03.1996, Blaðsíða 4

4 B SUNNUDAGUR 10. MARZ 1996
MORGUNBLAÐIÐ

Breytt
mennta-
kerfi
Verði stefnumótun menntamálaráðuneytis í
upplýsingamálum að veruleika má búast við
verulegum áherslubreytingum í kennslu á næstu
árum. Ásdís Halla Bragadóttir sagði Hildi
Fríðriksdóttur frá ýmsum möguleikum eins
o g að nemendur geti skoðað sólkerfíð í tölvu í
kennslustund í stjörnufræði, fólk sé í fjarnámi
á bókasafni og afburðanemendur fræðist um
áhugamál sín á skólatíma.
Morgunblaðið/Sverrir
BJÖRN Bjamason mennta-
málaráðherra kynnti fyrir
nokkrum dögum sam-
starfsmönnum sínum í
ríkisstjórn ritið í krafti upplýsinga,
sem eru tillögur um hvemig upplýs-
ingatækni nýtist menntun og menn-
ingu. Verði stefnumótunin að veru-
leika á næstu árum er í raun hægt
að tala um byltingu, að minnsta
kosti í skólakerfinu, en stefnt er að
því að árið 1999 verði búið að fram-
kvæma stóran hluta tillagnanna eða
að undirbúningur að framkvæmd
þeirra verði hafinn.
Hlutverk og viðfangsefni kennara
og nemenda breytast verulega.
Minni áhersla verður lögð á að kenn-
ari miðli þekkingu en miðli þess í
stað verkstjórn, kenni nemendum
að leita sér upplýsinga og vinna úr
þeim. í stefnumótuninni er bent á
að hlutur skólans í miðlun þekkingar
fari þverrandi því að fleiri aðilar
muni sinna því hlutverki. „Sem dæmi
má nefna að vandaður fróðleikur um
náttúruna birtist á sjónvarpsskjám
flestra heimila og afl til stærðfræði-
legra athugana, sem áður tengdust
aðeins háskólum, er nú að finna á
tölvum í bamaherbergjum eða í vös-
um unglinga. Möguleikar nemenda
til að kanna lönd, sögu og þjóðfélög
á rafrænan hátt með margmiðlunar-
diskum eða á alþjóðlegu tölvuneti
eru víða daglegur veruleiki," segir
þar.
Aldraðir á alnetinu
Stefnumótun ráðuneytisins varðar
þó ekki einungis mennta- og menn-
ingarmál heldur snýst upplýsinga-
tækni einnig um að gera dægrastytt-
ingu fjölbreyttari og ánægjulegri,
að sögn Ásdísar Höllu Bragadóttur,
aðstoðarmanns menntamálaráð-
herra, en hún var verkefnisstjóri
vinnunnar um stefnumótunina.
„Með auknu hlutverki bókasafna
verður fólki gert kleift að stunda
fjarnám innanlands sem erlendis,
aldraðir geta spilað eða spjallað við
fólk um allt land í gegn-
um tölvur og almenning-
ur getur lesið nýjustu
tímaritin á Inter-netinu
um ieið og þau berast."
Aðdragandi að tillög-
um menntamálaráðu-
neytis um menntun, menningu og
upplýsingatækni er sá, að þegar
Bjöm Bjarnason tók við embætti
menntamálaráðherra í apríl 1995
fann hann fyrir miklum áhuga í
menntakerfinu og menningarlífinu
fyrir upplýsingatækni. „Ótrúlegur
fjöldi erinda hefur borist ráðherra
vegna upplýsingamála allt frá því
hann tók til starfa," sagði Ásdís
Halla. „Kannski er það vegna þess
að hann hefur verið duglegur við
að setja inn upplýsingar á heimasíðu
VERKEFNASTJÓRNIN að störfum, f.v. Hrund Hafsteinsdóttir,
Pétur Ásgeirsson, starfsmaður nefndarinnar, Ásdís Halla Braga-
dóttir, formaður verkefnisstjórnar, Kristín Jónsdóttir og Guð-
björg Sigurðardóttir.
1999 verði
búið að vinna
stóran hluta
tillagna
sínu á Inter-netinu þannig að fólk
sér að hann skilur málið og hefur
áhuga á því. Hann ákvað að setja
af stað nefndir til að vinna að þess-
um málum og tóku þær til starfa í
október sl.“
í verkefnisstjórn sátu ásamt Ás-
dísi Höllu formenn þriggja nefnda,
Guðbjörg Sigurðardóttir, tölvunar-
fræðingur og kennari, sem stýrði
nefnd um menntamál, auk rann-
sókna- og vísindastarfsemi, Hrund
Hafsteinsdóttir héraðsdómslögmað-
ur, sem var formaður nefndar um
menningarmál og stefnumótun á því
sviði. Og Kristín Jónsdóttir, skrif-
stofustjóri í menntamálaráðuneyt-
inu, sem stýrði nefnd um mennta-
málaráðuneytið og upplýsingatækni.
Ábyrgð skólastjórnenda
- Þú nefnir áhuga ráðherrans á
alnetinu (Inter-netinu), skilning
hans á málinu og þar af leiðandi
hrindir hann þessu í fram-
kvæmd. Nú standa nem-
endur oft framar skóla-
stjórnendum í tölvuþekk-
ingu. Er ekki hætta á að
stjómendur á öllum skóla-
stigum séu dragbítar á
tækniþróun vegna þekkingarskorts?
„í skýrslunni er tekið fram að
gera verði skólastjórum kleift og
skylt að taka í notkun upplýsinga-
tækni, enda gegna þeir lykilhlutverki
í öllum breytingum. Sá sem fer í
gegnum þessa skýrslu og veltir fyrir
sér hvernig hann geti bætt skóla
sinn með upplýsingatækni setur
hana vonandi í forgangsröð. Mig
langar samt að undirstrika að upp-
lýsingatæknin kemur ekki í staðin
fyrir kennara eða skólastjórnendur.
Hún er tæki til að bæta námið,“
segir Ásdís Halla.
- Nú sóttu 346 kennarar um að
komast á tölvunámskeið hjá Kenn-
araháskólanum síðastliðið sumar en
aðeins 20 komust að. Því sneru 326
til baka að hausti án aukinnar þekk-
ingar. Er hér ekki einhverju ábóta-
vant?
„Jú, það er rétt. Við teljum að
ekki sé hægt að nota upplýsinga-
tækni í skólum nema kennarar séu
mjög vel að sér, vel undirbúnir og
taki þátt í breytingunum. Því þarf
nú þegar að endurskoða menntun
kennara með það í huga hvernig
hægt sé að flétta nám í upplýsinga-
tækni inn í skólakerfið. Þá er ekki
einungis verið að ræða um námskeið
varðandi notkun tölva eða tölvu-
fræði heldur t.d. hvaða forrit er
hægt að nota í Iíffræðikennslu til
að auðvelda nemendum að skilja
hvernig líkaminn starfar eða ferðast
um sólkerfið í tölvu í kennslustund
um stjörnufræði.“
Tækifæri afburðanemenda
Meðal nýjunga í stefnunni er að
tekið er tillit til afburðanemenda.
Ásdís Halla segir að aðstoð við þá
ætti ekki að vera kostnaðarsöm held-
ur frekar felast í því að kenna krökk-
um meira sjálfsnám. „Hægt er að
kenna slíkum nemanda hvaða verk-
efni eru inni á tölvunni og hvernig
hann getur fengið að vita hvort hann
er að gera rétt eða ekki. Hann getur
þannig þjálfað sig og jafnvel öðlast
ákveðna sérþekkingu. Hafi nemandi
t.d. áhuga á tungumálum getur hann
bætt við sig námi á Inter-netinu, sem
hann hefur nú litla möguleika á í
skólakerfínu."
- Þó svo að tölvur hafi verið
keyptar í skólana hefur enginn
ákveðinn starfsmaður séð um tölvu-
mál. Það hefur komið í hlut þess
kennara sem áhugasamastur er og
þá er um viðbót við aðra kennslu
að ræða. Hvernig er hugsað fyrir
þessum málum?
„Þetta er eitt af lykilatriðunum.
Því segir í skýrslunni að ákveðnir
starfsmenn þurfi að vera í hverjum
skóla sem geti sinnt tæknilega þætt-
inum og aðstoðað kennara við tölvu-
notkun. Sömuleiðis eiga kennarar til
dæmis að geta leitað til kennslumið-
stöðvar Uppeldisháskólans væntan-
lega um kennslufræðilega þáttinn
eða kjarnaskóla."
- Þýðir það að ríkið muni bæta
við einum starfsmanni aukalega inn
í skólana?
„Ekki er búið að móta nákvæm-
lega hvernig þessar hugmyndir
verða fjármagnaðar, enda á eftir að
gera nákvæmar verk- og fjárhagsá-
ætlanir. Þó er tekið fram að leggja
verði meira fjármagn til upplýsinga-
mála á næstu árum og efla liði sem
hafa verið ætlaðir til tölvureksturs
í skólum og menningarstofnunum.
Einnig að styrkja þá liði sem eru
ætlaðir nýjungum og til þróunar-
starfa. Að auki er lagt til að sér-
stöku fjármagni verði almennt varið
til upplýsingamála í skólum. Sömu-
leiðis er lögð áhersla á að skólar og
aðrar stofnanir sem þessu tengjast
setji upplýsingatæknina framar á
forgangslistann," segir Ásdís Halla.
Útgáfa forrita
í skýrslunni kemur fram að við
námsgagnagerð verði að nýta kosti
margmiðlunar til að efla menntun
og auka íjölbreytni í skólastarfi.
Sömuleiðis að auka þurfi útgáfu á
frumsömdum íslenskum kennslu-
hugbúnaði og fræðsluefni á geisla-
diskum. Þá kemur fram að nú þegar
þurfi að endurskoða hlutverk Náms-
gagnastofnunar með það í huga að
hún geti sinnt breyttu hlutverki. Að
sögn Ásdísar Höllu felst
vissulega í þessu ákveðinn
kostnaður en hún bendir
jafnframt á að ekki þurfi
að gefa allt efni út á geisla-
diskum eða í bók. í því
felst ákveðin hagræðing.
„Sumt er hægt að gefa út á Mennta-
netinu, sem skólar og nemendur
hafa aðgang að. Þar af leiðandi þarf
ekki að prenta út bækur sem eru
notaðar í litlu upplagi eða breytast
ört.“
- Fram kemur að treysta þurfi
íslenska menntanetið enn betur. í
fjölmiðlum hefur komið í ljós að það
á í fjárhagslegum erfiðleikum. Hefur
komið til tals að menntamálaráðu-
neytið gerist hluthafi í því?
„Engin ákvörðun hefur verið tekin
um hvernig menntamálaráðuneytið
kemur að Islenska menntanetinu. Á
vegum ráðuneytisins er verið að
skoða framtíð Menntanetsins og
meðal annars það hvort ráðuneytið
eigi að koma að rekstri þess eða
ekki.“
Ásdís Halla segir að ein af þeim
hugmyndum sem hafi komið fram
sé að byggja upp einhvers konar
verkefna- og prófabanka. Hugmynd-
in hafi reyndar lengi verið í gangi
meðal ýmissa innan menntakerfis-
ins. „Svona gagnabankar fela í sér
að hægt er að nýta vinnu kennara
betur. I stað þess að semja próf fyr-
ir einn bekk setja þeir það inn á
gagnabanka, sem kennarar hafa
aðgang að. Með þessu er hægt að
ná fram hagræðingu og vinnusparn-
aði. Einhvern veginn yrði að finna
lausn á höfundarétti kennaranna,
en það yrði að útfæra.“
Menningarneti
komið á fót
- Við höfum aðallega rætt um
skólamál en upplýsingatæknin snýr
einnig að menningarmálum. Til
dæmis er gert ráð fyrir Menningar-
neti, hvernig er það hugsað?
„Já, það er ein hugmyndanna. í
henni felst að allar menningarstofn-
anir tengist inn á sömu heimasíðu,
sem ráðuneytið mun vinna að að
koma á laggirnar. Þarna getur fólk
séð hvaða listsýningar eru í boði og
jafnvel rætt um að menn geti setið
heima hjá sér, horft á danssýningu,
myndlist eða leikrit í tölvu. Þetta
felur í sér að sífellt fleiri geta notið
listarinnar eða þjónustunnar."
- Þetta leiðir hugann að bóka-
söfnum. Er hugmyndin ekki sú að
fólk geti komið þangað og sest við
tölvu í jafn ríkum mæli og það nær
sér í bók?
„Jú, lagt er til að bókasöfn verði
alhliða upplýsingamiðstöðvar, þar
sem almenningur geti meðal annars
nálgast það sem er á Inter-netinu.
Orðið bókasafn er þegar orðið úrelt
vegna þess að í raun eru
söfnin orðnar miðstöðvar
fyrir upplýsingar, hvort
sem um er að ræða bæk-
ur, myndbönd, margmiðl-
unardiska, net, gagna-
banka o.s.frv. Rökin fyrir
því, að bókasöfn eigi að hafa veiga-
mikil hlutverk, eru meðal annars þau
að ekki búi tvær þjóðir í landinu,
þ.e. þeir sem hafa aðgang að upplýs-
ingum og svo hinir sem hafa hann
ekki. Allir eiga að hafa sömu mögu-
leika á að sækja fjarnám eða skoða
upplýsingar á netinu."
- Nú heyrist frá Þjóðarbókhlöðu
að nemendur standi í biðröðum til
að komast á alnetið og færri komist
að en vilja. Þarf ekki óskaplega
margar tölvur til að fólk geti stund-
Skólastjórn-
endurgegna
lykilhlutverkl
í breytingum