Morgunblaðið - 10.03.1996, Blaðsíða 8

8 B SUNNUDAGUR 10. MARZ 1996
ALDARMINNING
MORGUNBLAÐIÐ
ARNIB. BJORNSSON,
GULLSMIÐUR
VORIÐ 1890 ákvað ung ekkja á
Akureyri að flytjast búferlum til
Sauðárkróks. Hún hét Kristín
Björnsdóttir, dóttir Björns bónda
Tómassonar í Hjaltastaðahvammi
og konu hans, Guðbjargar Sigurð-
ardóttur, ljósmóður, frá Stórhamri
í Eyjafirði. Kristín var fædd 11.
desember 1866. Hún hafði á árinu
1886 gifst Eyfirðingnum Árna
Björnssyni frá Þelamörk og eign-
ast með honum soninn, Harald,
en eftir einungis þriggja ára hjóna-
band féll Árni frá.
Á Sauðárkróki hitti hún Björn
Símonarson, sem reyndar var þá
einnig nýle'ga kominn þangað.
Björn var fæddur 26. apríl 1853,
sonur Símonar Bjarnasonar,
bónda í Gröf í Mosfellsbæ, og konu
hans, Guðnýjar Jónsdóttur úr
Reykjavík. Björn hafði numið silf-
ursmíði í föðurhúsum en bætt síð-
ar við gullsmíði og úrsmíði. Björn
var talinn völundur á málma og
hlaut verðlaun og viðurkenningu
fyrir smíðisgripi.
Björn og Kristín gengu í hjóna-
band 14. maí 1891 og fluttu um
sumarið inn í hús það, sem Björn
var þá að reisa. Guðmundur
Magnússon, læknir, síðar prófess-
or við Háskóla íslands, var á þess-
um árum héraðslæknir í Skaga-
firði. Lítil sem engin sjúkraað-
staða var þá í umdæminu, og réð-
ust ungu hjónin í það, að breyta
hluta hússins í sjúkraskýli. Auk
smíðastarfa sá Björn um rekstur
skýlisins en Kristín um hjúkrun-
arstörf. Má geta þess til fróð-
leiks, að læknirinn fór þess á leit
við Björn, að hann smíðaði gull-
nagla til þess að halda saman
lærlegg, sem hafði brotnað. Svo
vel tókst aðgerðin að bóndinn,
sem í hlut átti, varð hæstánægð-
ur. Kvað fótinn jafnvel betri á
eftir og auk þess mun dýrmætari.
Hjónin eignuðust tvo sonu, Árna
Björn, f. 11. mars 1896 og verða
því á morgun liðin rétt 100 ár frá
fæðingu hans, en yngri sonurinn,
Björnstjerne, fæddist 6. apríl
1898. (Reyndar varð hann aldrei
sáttur við nafngift sína og fór svo
að hann auglýsti stjömuhrap á
gamlársdag 1919 og bar nafnið
Björn þaðan í frá.) Aldamótaárið
fluttust hjónin til Reykjavíkur, og
ári síðar keyptu þau
fasteignina nr. 4 við
Vallarstræti. Var hús-
ið ákjósanlegur staður
í miðbænum fyrir
verslun og vinnustofu
Björns. Þá fylgdi og
með í kaupunum
brauðgerðarhús
ásamt sölubúð á jarð-
hæðinni. Var það
nefnt Sturlubakarí.
Hjónin breyttu nafn-
inu í Björnsbakarí og
heitir það svo enn. Tók
Kristín umsvifalaust
við rekstri brauðgerð-
arhússins og verslunarinnar, bætti
veitingarekstri við og rak alla
þessa starfsemi með dugnaði og
glæsibrag.
í þessu andrúmslofti verslunar,
iðnaðar og veitingareksturs, uxu
og úrsmíði, en Björn
numið bakaraiðn. Við
vaxandi velgengni
fyrirtækjanna höfðu
þau Bjöm og Kristín
stækkað húsið í Vall-
arstræti um helming,
en þá syrti skyndilega
í álinn, er Björn and-
aðist í árslok 1914.
En ótrauð hélt hún
áfram öllum rekstri
þeirra hjónanna, þar
til synirnir smám sam-
an léttu af henni um-
stangi eftir því sem
þeim óx fiskur um
hrygg. Þegar hér var komið sögu,
var Haraldur kominn heim frá
námi og orðinn verslunarstjóri hjá
Th. Thorsteinsson. Eftir brunann
mikla 1915 keypti hannverslunina
og hóf eigin rekstur. Árni Björn
um rekstur brauðgerðarhússins,
verslunarinnar og veitingastof-
unnar í Vallarstræti 4. Þótti þá
mörgum þeir bræður setja mikinn
svip á miðbæinn og samheldni
þeirra og samvinna var svo náin
og góð, að ef minnst var á einn
þeirra, komu hinir tveir jafnskjótt
í hug.
Árið 1922 gekk Árni Björn að
eiga Hróðnýju Svanbjörgu Einars-
dóttur, Pálssonar prests í Reyk-
holti, og konu hans, Jóhönnu Egg-
ertsdóttur Briem. Eignuðust þau
fjögur börn, Harald, ráðunaut,
Kristínu, húsmóður og sjúkraliða,
Einar, lögfræðing, og Björn, verk-
fræðing. Bjuggu þau m.a. nokkur
ár á Harrastöðum í Skeijafirði en
fluttu þaðan í Túngötu 33 og
bjuggu þar síðan.
Kynni okkar Árna Björns hófust
þegar ég fór fyrir tæpum 60 árum
í páskaferð á Eyjafjallajökul. Þeg-
ar hann frétti, að þarna væri við-
vaningur á ferð í jöklanna ríki,
kom hann gagngert til þess að
miðla mér af þekkingu sinni og
reynslu. Varð mér eftirminnileg
þessi hugulsemi hans. Dugðu ráð
þeir úr grasi, bræðurnir, og hefir
það vafalaust orðið þeim hvati að
vali á ævistarfí. Haraldur sigldi
til náms í verslunarfræðum í Eng-
landi, Árni Bjöm hafði lært iðn-
greinar föður síns, gull-, silfur-
Kripalujóga
Kynningarkvöld
Fimmtudag 14. mars kl. 20.00
Todd Norian mun kynna væntanleg helgamámskeið. Boðið
verður upp á hugleiðslu, tónlist og spjall. Aðgangur ókeypis.
Todd Norian hefur stundað og kennt jóga í 16 ár og er cinn
reyndasti og vinsælasti kennarinn hjá Kripalu jógastöðinni í
Bandaríkjunum. Hann hefur m.a. séð um jógakennaranám-
skciðin þar.
Hugleiðslunámskeið - Miðvikud. 13. mars kl. 20.00-22.00.
Kennd verða undirstöðuatriði í hugleiðslu. Hugleiðsla er ævafom og ölfug leið
til að öðlast betri heilsu, meiri orku og aukið jafnvægi.
Framhaldsjóga Og hugleiðsla - Helgin föst. 15. tii sun. 17. mars.
Helgamámskeið fyrir þá sem hafaeinhverja reynslu af ástundun jóga eða hafa
lokið grunnnámskeiði og vilja fara dýpra í ástundun sinni. i
Á þessu námskeiði munum við: Læra ýmsar áhrifaríkar hugleiðsluaðferðir. Læra 1
að halda stöðum með djúpri meðvitund og uppgötva flæði (posture flow). Fá ,
leiðbeiningar varðandi mataræðið. i
Grunnnámskeið í jóga !
11. mars (8 skipti) mán. ogmið. kl. 16.30—18.00 örfápláss laus. fí
26. mars (8 skipti) þri. og fim. kl. 20.00-21.30. •
Leiðbeinandi: Einar Bragi ísleifsson, jógakennari. *
hélt áfram iðnnámi sínu, undir
umsjón frænda síns, Guðmundar
Helga Guðnasonar, og hóf jafn-
framt undirbúning að framhalds-
námi. Lá leiðin fyrst til Frakklands
(Parísar), árið 1919. Þaðan var
haldið til Sviss (Genfar) og endað
loks í Þýskalandi (Munchen), árið
1922.
Hann var því vel í stakk búinn
þegar hann árið 1924 opnaði versl-
un sína á horni Lækjargötu og
Austurstrætis, en þar hafði áður
verið til húsa skartgripaverslun
Péturs Hjaltested. Jafnframt flutti
hann gullsmíðaverkstæðið úr Vall-
arstræti 4 á efri hæð Lækjargötu
2. Þar með hófst hinn rómaði ára-
tugur, þegar bræðurnir þrír ráku
umfangsmikla starfsemi í hjarta
Reykjavíkur, Árni Björn með
skartgripaverslun og gullsmíða-
verkstæði í Lækjargötu 2, Harald-
ur með fataverslun og iðnað í
húsunum nr. 22 og 24 og Björn
með veitingahúsarekstur í húsun-
um nr. 16, 20 og 22B við Austur-
stræti, jafnframt því sem hann sá
hans vel því að engin óhöpp urðu
í_ fjölmörgum síðari jöklaferðum.
Árni Björn var góður ferðamaður,
bæði á hestum og skíðum. Best
létu honum ferðir á öræfum Iands-
ins. Hann var um árabil í stjórn
skíðadeildar ÍR. Á þeim árum
gafst félaginu kostur á að kaupa
jörðina Kolviðarhól. Þótti mörgum
í of mikið ráðist og töldu að skuld-
bíndingar yrðu félaginu ofviða.
Stjórnin hvatti til kaupanna og sú
leið varð ofan á, en Árni Björn tók
á sig persónulega ábyrgð á
greiðslu kaupverðsins. Þótti það
stórmannlega boðið en talsverð
áhætta var samfara þessari
ábyrgð. Hann var aðalhvatamaður
að því, að reist var traust girðing
umhverfis Heiðmörk. Safnaði
hann fé til verksins og njóta nú
margir góðs af því framtaki. Félag
íslenskra gullsmiða var stofnað 19.
október 1924 og var Árni Bjöm
hvatarnaður þess, einn af stofn-
endunum og skipaði fyrstu stjórn
þess. Síðustu árin gekk Árni Bjöm
ekki heill til skógar. Þótt hann
Afgreiðslan er opin kl. 11-20.
Hátúni 6A, 105 Reykjavík,
sími511-3100
f%í: %
Kripalujóga — Leikfimi hugar og líkama
PRIMAVERA
The Craft Collection
Ullarpúðar og tehettur eftir þekkta
breska hönnuði. Hálfur krosssaumur.
Anchor ullargarn í ferskum, fallegum
litum, litprentaður strigi, nál og
leiðbeiningar fylgja. í fallegum
nýstárlegum pakkningum.
Hagstætt verd!
(Vísa og Euro-qreiðendur fá vöruna
senaa sér ao kostnaðarlausu)
Pöntunarsími:
587-0554 kl. 14-1 8 virka daga.
Fáið sendan frian bækling - úrval mynstra!
DIZA
P.O.BOX 9305
129 REYKJAVlK
léti lítt á því bera, hefir það senni-
lega orðið til þess, að hann lét af
smíðavinnu fyrr en ella hefði orðið
og var það mjög miður. Smíða-
leiknina hafði hann tekið í arf eft-
ir föður sinn og afa og var bæði
snjall og hugkvæmur við hönnun
gripa. En dugnað og stjórnsemi
við rekstur verslunar og verkstæð-
is hefir hann örugglega sótt til
móður sinnar. Birni Símonarsyni
var svo lýst, að hann hafi verið
snyrtimenni mikið, fríður sýnum,
sviphreinn, í hærra meðallagi á
vöxt og jafnan hýr á brá. Kunnað
vel að stilla skap sitt og allri gleði
í hóf. Þessi lýsing kemur mjög
heim við kynni mín af Árna Birni.
Oft brá hann á glens, þegar fund-
um bar saman, enda var hann hlýr
húmoristi léttrar kímni, sem alla
kætti en engan grætti. Af smíðis-
gripum hans má nefna, að hann
smíðaði fyrri skautbúning þann,
sem kvenfélögin á íslandi gáfu
Alexandrinu Danadrottningu.
Hlaut hann nafnbótina „konung-
legur hirðgullsmiður" fyrir.
Einnig smíðaði hann silfurtúrb-
ínu þá, sem Danakonungi var gef-
in við vígslu Elliðaárstöðvarinnar
árið 1921. Ekki var Árni Björn
einn við : smíðar á verkstæðinu.
Meistari hans í gullsmíðinni var
frændi hans, Guðmundur Guðna-
Son. Voru þeir bræðrasynir, en
Guðmundur hafði lært sína gull-
smíði af föður Árna Björns, Birni
Símonarsyni. Þegar Björn féll frá
í árslok 1914, tók Guðmundur við
rekstri verkstæðisins og starfaði
þar til dánardægurs, 10. mars
1953. Auk þeirra frænda störfuðu
fjórir aðrir gullsmiðir við smíðar
og fljótlega bættist nemi í hópinn.
Miðað við íbúafjölda og stærð
Reykjavíkur á þessum árum, verð-
ur ekki annað séð, en að mikil
umsvif hafi verið á verkstæðinu
og hefir verslunin sjálfsagt lagt
sitt að mörkum til velgengninnar.
Mjög vandaði Árni Björn valið á
starfsmönnum, enda var það nauð-
synlegt, því að nær allir munirnir
voru handunnir. Margir hagleiks-
menn störfuðu hjá honum um ára-
tugi og sama var að segja um
afgreiðslufólk í versluninni, þjálf-
að og lipurt. Verðskuldaða athygli
vöktu innréttingar, sem Árni Björn
hafði látið smíða, allar úr völdum
viði, í senn aðlaðandi og listræn
umgerð um þá muni, sem voru til
sýnis og sölu. Sumarið 1947 héldu
þau Árni Björn og Svanbjörg upp
á silfurbrúðkaup sitt í Englandi.
Hittust þeir bræður allir þar ásamt
eiginkonum sínum, en vegna
stríðsins var þá liðinn þó nokkur
tími frá því að fundum allra hafði
borið saman. Sagði Björn mér síð-
ar, að þarna hefði orðið mikill
fagnaðarfundur. Árni Björn hefði
haldið eina af sínum gáskafullu
tækifærisræðum og farið á kost-
um. Sviplegt andlát hans, 2. júlí
1947, kom því mjög á óvart. Svan-
björg hafði ung gefist Árna Birni
og þó hjónaband þeirra stæði ekki
nema rúm 25 ár, hafði það verið
ánægjulegt og viðburðaríkt, vel
farið á með þeim og þau verið
mjög samhent. En erfiður tími fór
í hönd við missi svo ágæts eigin-
manns, samfara mikilli og aukinni
ábyrgð vegna menntunar barn-
anna og reksturs fyrirtækjanna.
En Svanbjörg tók á þessu öllu með
reisn og festu og lauk starfinu
með prýði. Hún andaðist hinn 27.
nóvember 1986.
Magnús Kjaran komst svo að
orði í minningargrein, er hann rit-
aði um vin sinn og ferðafélaga:
„Árni var á margan hátt óvenju-
legur maður. Að ævistarfi var
hann iðnaðarmaður og kaupmað-
ur, en hvorugt að eðlisfari. Hann
var listamaður og íþróttamaður,
hvort tveggja í orðsins bestu merk-
ingu. Aðalsmaður meðal lista-
manna en höfðingi í hópi íþrótta-
manna. Iðnaðinn gerði hann að
list og kaupmennskuna að íþrótt.
Hann gerði engum rangt en þoldi
líka illa órétt af öðrum.“
Jón Bjarnason