Morgunblaðið - 14.07.1996, Blaðsíða 4

4 SUNNUDAGUR 14. JÚLÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
VIKAN 7/7 -13/7.
►EKKERT líf fannst í sýn-
um sem tekin voru í um 130
gráðu heitu vatni á um kiló-
metra dýpi í borholum á
höfuðborgarsvæðinu eins
og vonir höfðu verið
bundnar við. Rannsóknir
hófust í febrúar og voru
siaðir þúsund lítrar af vatni
úr einni borholu og 1.500
lítrar úr annarri.
► SKEMMTIFERÐASKIP-
IÐ Queen Elizabeth II hafði
stutta viðdvöl í Reylgavík
í vikunni. Um borð voru
1.545 farþegar, flestir frá
Bretlandi og Bandarikjun-
um og rúmlega þúsund
manna áhöfn.
►FLEIRI börn hafa komið
í heiminn fyrstu sex mán-
uði ársins eða 1.409 börn
miðað við síðasta ár, Tví-
burafæðingar á fæðingar-
deild Landspítalans voru
23 eða 46 böm og er það
svipaður fjöldi og undanf-
arin ár.
► RÍKISSJÓÐUR hefur
selt ríkisverðbréf fyrir um
10 milljarða króna i tengsl-
um við innlausn spariskir-
teina frá árinu 1986 að fjár-
hæð 17,3 miiyarðar. End-
anlegar heimtur munu ekki
koma í ljós fyrr en 19. júlí
þegar tilboð Lánasýslu rík-
isins um sérstök skiptikjör
á spariskírteinum, ríkis-
bréfum og ríkisvíxlum
renna út.
► FORSVARSMENN
ráðningarfyrirtækja eru
sammála um að meiri
hreyfing er á fólki á vinnu-
markaði en undanfarin tvö
ár. Störfum hafi fjölgað og
fólk hafi aukinn áhuga á
að færa sig milli starfa. Þá
sé nokkuð um að fólk sem
ráðið var síðustu tvö ár sé
að leita að betur launaðri
vinnu.
Togarar á leið í
Smuguna
GERT er ráð fyrir að milli fjörutíu og
fímmtíu íslenskir togarar verði við veiðar
í Smugunni á næstunni og eru nokkur
skip þegar lögð af stað. Sindri VE var
fyrstur á miðin og voru aflabrögð dræm
að sögn skipstjórans. Skipin eru að veið-
um sunnarlega í Smugunni þar sem sjór-
inn kólnar eftir því sem norðar dregur.
Valfrjálst stýrikerfi
HEILBRIGÐISRÁÐUNEYTIÐ og Fé-
lag 'íslenskra heimilislækna hafa gert
með sér samkomulag sem felur í sér
talsverðar breytingar á skipulagi heilsu-
gæslunnar. Meðal annars er gert ráð
fyrir að tekið verði upp valfrjálst stýri-
kerfí í heilbrigðiskerfínu á næsta ári.
Boðið verður upp á möguleika á að með
eingreiðslu geti almenningur tryggt sér
aðgang að þjónustu heilsugæslustöðva
án frekari borgunar. Þá er gert ráð
fyrir að fjölga heilsugæslulæknum á
höfuðborgarsvæðinu um 25, mest á
næstu fj'órum árum og að breyta stjórn-
skipan í heilbrigðisþjónustu. Er miðað
við að bæjarstjómir á hverju svæði fyr-
ir sig fái að ráða meira um starfsemi
heilsugæslustöðva.
A
Arás á
afgreiðslustúlku
UNG afgreiðslustúlka var barin með
hamri í höfuðið í ránstilraun í sölutumi
í Breiðholti. Stúlkan var ein við af-
greiðslu þegar piltur með lambúshettu
réðst inn og seildist í peningakassa.
Maður sem átti leið hjá kom stúlkunni
til bjargar og var pilturinn handtekinn
skömmu síðar en stúlkan flutt á slysa-
deild.
Karadzic og Mladic
verði handteknir
STRÍÐSGLÆPADÓMSTÓLL Samein-
uðu þjóðanna í Haag í Hollandi gaf á
fimmtudag út alþjóðlega handtöku-
skipun á hendur Ratko Mladic, yfír-
manni hers Bosníu-Serba, og Radovan
Karadzic, leiðtoga
þeirra. Þeir eru
ákærðir fyrir þjóðar-
morð og stríðsglæpi,
m.a. fjöldamorð á
þúsundum múslíma
frá Srebrenica, en á
fimmtudag var eitt
ár liðið frá því borgin
féll í hendur Bosníu-
Serba. CarL Bildt,
sem stjómar upp-
byggingarstarfi í Bosníu fyrir hönd
Evrópusambandsins, hvatti til þess að
Mladic og Karadzic yrðu gómaðir sem
fyrst.
Áður hafði verið gefin út handtöku-
skipun sem gilti í Bosníu en nú em
Mladic og Karadzic í raun á flótta
undan réttvísinni hvar sem þeir koma.
Aftur stríð í
Tsjetsjníu
MIKIL átök blossuðu upp á ný milli
rússneskra hermanna og skæruliða í
Tsjetsjníu sl. þriðjudag, eftir sex vikna
langt vopnahlé. Ljóst varð, að kosning-
arnar í Rússlandi og ákvarðanir Bo-
risar Jeltsíns hefðu engu breytt um
ástandið í sjálfstjórnalýðveldinu.
Tíkhomorov hershöfðingi rússneska
heraflans í Tsjetsjníu fyrirskipaði
handtöku Jandarbíjevs, leiðtoga
skæruliða.
Á fímmtudag og föstudag sprungu
sprengjur í almenningsvögnum í mið-
borg Moskvu, sem slösuðu tugi vegfar-
enda. Talið er að sprengjutilræðin séu
svar tsjetsjenskra skæruliða við fram-
gangi Rússa í Tsjetsjeníu.
Karadzic
►MIKLAR óeirðir hafa
geysað á Norður-írlandi síð-
an um miðja viku. Þær hóf-
ust í bænum Portadown, er
mótmælendur, félagar í
Óraníureglunni, fylktu liði
í gegn um bæinn til minn-
ingar um sigur mótmæl-
enda yfíir kaþólikkum árið
1690. Óeirðirnar náðu há-_
marki á föstudagskvöld. Á
laugardag lézt einn maður
í átökum við lögreglu í Lon-
donderry. írska stjórnin
hefur harðlega gagnrýnt
brezk stjómvöld fyrir að
sýna róttækum mótmælend-
um ekki meiri festu.
►NELSON Mandela, for-
seti Suður-Afríku, sótti
Bretland heim i vikunni.
Hlaut hann með ólikindum
góðar viðtökur. Hann dvaldi
sem heiðursgestur drottn-
ingar i Buckinghamhöll,
fékk að ávarpa sameinað
þing Breta fyrstur erlendra
stjóramálaleiðtoga í 36 ár
og var sæmdur heiðurs-
doktorsnafnsbót við 8 llá-
skóla, svo nokkuð sé nefnt.
►BENJAMIN Netanyahu,
forsætisráðherra ísraels,
fór í sína fyrstu opinberu
heimsókn til Bandaríkjanna
á mánudag. Hann átti fund
með Bill Clinton Banda-
ríkjaforseta á þriðjudag.
ísraelsk dagblöð fullyrtu að
samskipti leiðtoganna
tveggja „byiji illa,“ harð-
línustefna Netanyahus fari
fyrir bijóstið á ráðamönn-
um í Washington. Forsætis-
ráðherranum var þó vel
fagnað er hann ávarpaði
sameinað þing Bandaríkj-
anna á miðvikudag.
FRÉTTIR
Takmarkið að
komast tíl Islands
eftir geimferðina
Á næsta árí verður Bjami
Tryggvason verkfræðingur fyrst-
ur íslendinga til þess að fara í
geimferð eins og fram kemur í
samtali Ágústs Ásgeirssonar
við hann.
at-
Aþessari stundu hefur ekki verið ákveðið hve-
nær af geimferðinni verður, líklega mun hún
eiga sér stað næsta sumar eða næsta haust,“
sagði Bjarni Tryggvason, íslenskur verkfræð-
ingur sem starfar hjá kanadísku geimferðastofnuninni,
en hann verður fyrstur íslendinga til að fara út í geiminn.
Bjarni fæddist í Reykjavík árið 1945 en flutti á átt-
unda aldursári til Nova Scotia og síðar til Vancouver
með foreldrum sínum, Svavari Tryggvasyni skipstjóra
ættuðum úr Svarfaðardal og Sveinbjörgu Haraldsdóttur
kennara frá ísafírði. Hann er þriðji yngstur sjö systk-
ina. Gekk hann einn vetur í Austurbæjarskóla fyrir
vesturferðina.
„Nei, ég hef ekki komið til ís-
lands frá því við fluttumst þaðan
1953. En það er ætlunin að heim-
sækja gömlu ættjörðina eftir geim-
ferðina," sagði Bjarni. Hann var á
sínum tíma valinn ásamt fímm öðr-
um úr hópi 4.300 umsækjenda sem
geimfaraefni kanadísku geimvís-
indastofnunarinnar. Fjórir þeirra
hafa farið út í geiminn með banda-
rísku geimferjunni og var Bjarni
varamaður eins þeirra, sem fór með
ferjunni í október 1992. Tók hann
fullan þátt í lokaundirbúningi ferð-
arinnar og var þeirra erinda með
áhöfninni um hálfs árs skeið á veg-
um bandarísku geimferðastofnun-
arinnar t Ilouston.
Starf geimfarans fyrst og
fremst á jörðu niðri
- Þegar þú varst ráðinn geimfari í
árslok 1983, bjóstu við að komast
fyrr út í geiminn en raunin hefur
orðið?
„Nei, í raun og veru ekki. Með
mikilli heppni getur maður í fyrsta
lagi búist við að verða skotið upp
fjórum árum eftir að vera valinn til
geimferða. Eg þekki mann sem beið
í 18 ár frá þvr hann var ráðinn að
geimferðaáætluninni og þar til hann
fór út í geim. Geimferðin sjálf er
aðeins lítill hluti starfsins. Starf
geimfarans er fyrst og fremst á
jörðu niðri og snýst um þá vísinda-
vinnu sem liggur að baki þeim til-
raunum og
hugunum sem
gerðar eru í
geimnum hverju
sinni.“
- Varð Challeng-
er-slysið til þess
að seinka geim-
ferð þinni?
„Já, að
minnsta kosti um
frmm ár. Við átt-
um að taka þátt í tveimur geimferð-
um 1986 en vegna slyssins varð
ekki af þeim fyrr en 1992."
í nóvember á næsta ári verður
hafm úti í geimnum samsetning
stórrar alþjóðlegrar geimstöðvar sem
Bandaríkin, Kanada, Rússland, Jap-
an og Evrópska geimvísindastofnun-
in (ESA) standa sameiginlega að.
Þar mun fara fram margvísleg rann-
sóknarstarfsemi á sviði efna- og eðljs-
fræði og læknisfræði, sem mun m.a.
snúast um að þróa og framleiða ný
efni og efnasambönd.
Þróar búnað í geimstöðina
Bjarni kvaðst hafa unnið að þró-
un og smíði ýmiss konar tækjabún-
aðar sem notaður yrði í geimnum,
bæði í geimstöðinni væntanlegu,
bandarísku geimferjunni og rúss-
nesku geimstöðinni Mír. í Mír er
t.d. um þessar mundir könnuð
virkni búnaðar sem Bjami hefur
þróað og ætlað er að eyða titringi
BJARNI Tryggvason í einkennisklæðnaði kana-
diskra geimfara en hann mun fara í geimferð
með bandarísku geimferjunni að ári.
Challenger-slysið
seinkaði geimferð
í rannsóknarbúnaði sem myndast
vegna ferðahraðans í geimnum.
„Við höfum þróað mikið af núver-
andi búnaði geimferjunnar, m.a.
skoðunarbúnað á griparmi fetjunn-
ar sem auðveldar geimförunum að
nálgast gervihnetti og fanga þá eða
setja saman hluti úti í geimnuin.
Þessi tæki reynum við að endur-
bæta og ég er að þróa samskonar
búnað fyrir geimstöðina. í geimferð
minni munum við gera tilraunir með
ýmsan smíðis- og tækjabúnað geim-
stöðvarinnar sem við höfum hann-
að,“ sagði Bjarni.
- Þú hefur áður sagt, að þig hafi
dreymt það ungan, að verða geimf-
ari?
„Já, það heillaði mig þegar fyrstu
gervihnöttunum var skotið á loft.“
- Og nú er draumurinn um það bil
að rætast?
„Já, nú hillir undir það.“
- En þú ætlaðir fyrst að verða flug-
maður?