Morgunblaðið - 31.12.1996, Blaðsíða 4

4 C ÞRIÐJUDAGUR 31. DESEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
ARAMOTASPURNINGAR
TIL STJÓRNMÁLAMANNA
MORGUNBLAÐIÐ hefur beint spurningum til forystumanna Alþýðubandalags, Alþýðuflokks, Framsóknarflokks,
Samtaka um kvennalista og Þjóðvaka í tilefni áramóta. Spurningarnar og svörin fara hér á eftir:
IKvótakerfíð hefur, verið
mjög til umræðu að und-
• anfömu vegna gagnrýni á
framsal veiðiheimilda og brottkasts
á físki. Telur þú æskilegt og nauð-
synlegt að gera breytingar á þeim
þáttum kvótakerfísins, sem mestri
gagnrýni valda?
2Telur þú koma til álita að
efna til þjóðaratkvæða-
• greiðslu um þá grundvall-
arspumingu, hvort taka beri upp
veiðileyfagjald?
Ný viðhorf era að skapast
í samskiptum okkar við
• Evrópubandalagið vegna
sameiginlegs gjaldmiðils Evrópu-
ríkja, sem taka á upp í ársbyijun
1999. Hefur sameiginlegur gjald-
miðill áhrif á stöðu flokks þíns til
aðildar íslands að ESB?
4Hver er afstaða flokks þíns
til eignarhalds á óbyggð-
• um Islands og nýtingu
þeirra?
Hvað er að þínu mati nauð-
synlegt að gera til þess
• að halda þeim stöðugleika,
sem nú ríkir í efnahagsmálum?
*
Halldór Asgrímsson utanríkisráðherra,
formaður Framsóknarflokksins
Ráðdeild og traust
efnahagslíf bætir lífs-
kjör og eykur atvinnu
i.
SJÁVARÚTVEGSAUÐLIND-
IN nýtist íslensku þjóðinni best ef
menn umgangast hana af varúð
með framtíð komandi kynslóða að
leiðarljósi. Ríkisvaldinu ber að tak-
marka veiðamar með það í huga
að hámarka afrakstur auðlindar-
innar til lengri tíma litið lands-
mönnum öllum til hagsbóta. Eng-
inn vafí er á því í mínum huga
að kvótakerfið, sem hér var tekið
upp hefur dregið úr markaðsbrest-
um og stóraukið verðmætasköp-
unina í landinu.
Engin mannanna verk era þó
þannig að ekki megi fínna á þeim
einhveija galla og er kvótakerfíð
engin undantekning frá því.
Tvennt hefur verið fyrirferðarmest
í umræðunni að undanfömu. í
fyrsta lagi gagnrýni á framsal
aflaheimilda gegn greiðslu þar
sem handhafar kvóta hafa fengið
slíkar greiðslur til útgerðar sinnar.
í öðru lagi krafa um að veiðileyfa-
gjald verði tekið upp fyrir aðgang
að auðlind sem er sameign þjóðar-
innar.
Þegar aflamarkskerfið var tekið
upp var framsal aflaheimilda alger
forsenda þess. Menn reyndu sam-
hliða svokallað sóknarmarkskerfi
sem reyndist illa og ljóst er að
með því skipulagi hefði aldrei ver-
ið hægt að ná þeim árangri sem
nú hefur náðst. Framsóknarflokk-
urinn hafði forystu um það á sín-
um tíma í samvinnu við aðra
stjómmálaflokka og hagsmunaað-
ila að gera veigamiklar breytingar
á skipulagi sjávarútvegsins.
Breytingar eiga ekki að eiga sér
stað breytinganna vegna og undir
engum kringumstæðum megum
við bijóta niður skipulag sem
reynst hefur vel og hefur grund-
vallarþýðingu fyrir hagsæld og
velferð allra landsmanna.
Greiðslur fyrir aflaheimildir eru
alltof háar. Þær era mun hærri
en nokkum gat órað fyrir í upp-
hafí. Ef farið væri út í að banna
þessi viðskipti, þ.e.
framsal aflaheimilda,
væri það skref afturá-
bak og hefði mjög al-
varlegar afleiðingar
fyrir sjávarútveginn
og raunar þjóðfélagið
í heild. Á næstunni
þarf að fara fram end-
urskoðun á tveimur
atriðum, sem hafa
áhrif á framsal afla-
heimilda og verð-
myndun þeirra.
í fyrsta lagi hafa
verið settar takmark-
anir á úthlutun á afla-
heimildum til þeirra
aðila sem ekki nýta sér rétt sinn
ár eftir ár. Nauðsynlegt er að end-
urmeta þessi ákvæði í ljósi reynsl-
unnar og leita leiða til úrbóta,
þannig að þau markmið sem stefnt
var að náist betur.
í öðru lagi er skattleg meðferð
viðskipta með veiðiheimildir óljós.
Skýrari reglur þarf að setja um
söluhagnað og afskriftir, þannig
að eðlilegur tekjuskattur sé
greiddur í sameiginlega sjóði.
Varðandi önnur atriði þarf að
leggja til grundvallar að auðlindir
hafsins eru sameign þjóðarinnar
allrar sem eigendur fískiskipa hafa
til afnota. Ríkisvaldið hlýtur ávallt
að áskilja sér rétt til að hafa áhrif
á skipan mála og endurmeta stöð-
una í ljósi reynslunnar. Það er
sjálfsögð krafa þjóðarinnar að þeir
sem hafa þessa auðlind til afnota
umgangist hana með fullri virð-
ingu og með langtímahagsmuni
þjóðarinnar allrar í huga. í því
sambandi hef ég ekki viljað útiloka
að ríkisvaldið selji í framtíðinni
hluta af aflaheimildum á þeim
sama markaði og útvegsmenn
versla á.
2.
Nei, ég tel að Alþingi sé full-
fært um að taka farsæla ákvörðun
í þessu máli.
3.
Upptaka sameigin-
legs gjaldmiðils Evr-
ópuríkja felur ekki í
sér grundvallarbreyt-
ingu á afstöðu Fram-
sóknarflokksins til að-
ildar að ESB. Fram-
sóknarflokkurinn
leggur áherslu á að
ísland eigi góð sam-
skipti við Evrópusam-
bandið og leitist með
því við að hafa áhrif á
þróun Evrópu framtíð-
arinnar. Það er skoðun
okkar að sjávarút-
vegsstefna bandalagsins samrým-
ist ekki íslenskum hagsmunum og
útiloki aðild íslands að ESB. Aftur
á móti er Ijóst að framkvæmd
EES-samningsins er í traustum
og föstum skorðum og það styrkir
stöðu íslands í samskiptum við
Evrópusambandið.
Enda þótt ísland sé ekki aðili
að Evrópusambandinu og taki þar
af leiðandi ekki beinan þátt í þró-
un myntbandalagsins, er ljóst að
hún mun hafa veruleg áhrif á það
umhverfi sem við hrærumst í á
sviði efnahags- og peningamála.
Það er því nauðsynlegt fyrir okkur
íslendinga að kynna okkur í tíma
áformin um myntsamrunann í
Evrópu og undirbúa okkur af kost-
gæfni undir þau áform. ísland
hafði frumkvæði á þessu ári um
að ákveðið var að efnahagsnefnd
EFTA kanni ítarlega áhrif sameig-
inlegrar myntar á efnahags- og
viðskiptaumhverfi EFTA-ríkj-
anna.
Margs er að gæta þegar áhrif
sameiginlegs gjaldmiðils Evrópu á
íslenskt efnahags- og atvinnulíf
era metin. Þó er einkum þrennt
sem ber að hafa í huga. í fyrsta
lagi má gera ráð fyrir að sameigin-
legur gjaldmiðill auki stöðugleika
og styrki efnahag ESB-ríkja þegar
fram í sækir. Við því er hins veg-
ar að búast að þessi áhrif skili sér
, Halldór
Ásgrímsson
hægt því umrædd ríki þurfa að
yfírstíga margar hindranir áður
en þau geta notið fulls ávinnings
af hagkvæmari tilhögun gengis-
mála. Betri og styrkari efnahagur
Evrópu hefur hagstæð áhrif á ís-
lenskan þjóðarbúskap.
í öðra lagi mun sameiginlegur
gjaldmiðill minnka viðskiptakostn-
að innan Evrópu og fyrir vikið
styrkja samkeppnisstöðu fyrir-
tækja í ESB. Minni kostnaður og
og aukin umsvif í Evópu hafa
vafalítið jákvæð áhrif á efnahags-
lífíð hér á landi.
í þriðja lagi liggur í eðli máls
að einstök ríki sem verða aðilar
að myntsvæðinu afsala sér mögu-
leikanum til að nota gengið í hag-
stjórnarskyni. Þetta þrengir vita-
skuld kosti einstakra ríkja innan
ESB til að hafa áhrif á samkeppn-
isstöðu með ráðstöfunum heima
fyrir.
Af þessu má sjá að um gagn-
verkandi öfl er hér að ræða og
verður ekki úr því skorið með vafa-
lausum hætti hver áhrifín verða á
íslenskan þjóðarbúskap. Brýnt er
fyrir íslendinga að hafa nánar
gætur á þróun mála í Evrópu og
velja hagkvæmustu gengistilhög-
unina sem jafnframt tekur eðlilegt
mið af þörfum og sérstöðu íslensks
efnahags- og atvinnulífs.
4.
Framsóknarflokkurinn telur að
miðhálendi ísland skuli nýtt í þágu
þjóðarhagsmuna. Brýna nauðsyn
ber til að afmarka það land og
nýta það á sem skynsamlegastan
hátt. Árið 1984 var skipuð nefnd
til þess að gera drög að frumvarpi
til laga um eignarrétt á almenn-
ingum og afréttum og hefur hún
nú skilað af sér framvarpi, sem
nú er til meðferðar í ríkisstjórn-
inni. Drög að svæðisskipulagi mið-
hálendis Islands liggja nú fyrir hjá
samvinnunefnd um svæðisskipu-
lag miðhálendisins og mun hún
skila endanlegum tillögum í byijun
febrúar nk. Núverandi ríkisstjórn
er staðráðin í að eyða óvissu um
eignarréttarlega stöðu miðhálend-
isins og beita sér fyrir lagasetn-
ingu á grundvelli tillagna þeirrar
nefndar sem fjallað hefur um
málið. Með svæðisskipulagi og vel
skilgreindri eignarréttarlegri
stöðu miðhálendisins eru sköpuð
skilyrði fyrir skynsamlegri nýtingu
þess í þágu þjóðarinnar allrar.
5.
Kjarninn í þeirri stefnumörkun
sem kemur fram í fjárlagafrum-
varpi ríkisstjórnarinnar fyrir árið
1997 er sá sami og fyrir það ár
sem nú er að líða. Hann er í stuttu
máli sá að trúverðug og ábyrg rík-
isfjármálastefna, sem leiðir til
jafnvægis í ríkisbúskapnum, er
forsenda þess að vextir geti lækk-
að, að fjárfesting í atvinnulífínu
taki við sér, að hagvöxtur komist
á skrið, og það sem mestu máli
skiptir, að störfum fjölgi og at-
vinnuleysi minnki.
Þessi efnahagsstefna stuðlar að
stöðugleika í íslenskum efnahags-
málum. Sú ráðdeild sem núverandi
ríkisstjóm hefur sýnt í ríkisbú-
skapnum og það trausta efnahags-
líf sem við nú búum við hefur
skapað skilyrði fyrir bætt lífskjör
og aukna atvinnu á árinu.
Til að viðhalda þeim stöðugleika
sem ríkt hefur í íslenskum efna-
hagsmálum að undanförnu þurf-
um við að gæta þess vandlega að
sýna áframhaldandi ráðdeild í rík-
isfjármálum. Á næsta ári stefnir
í verulegan halla á viðskiptum við
útlönd sem aðallega stafar að mik-
illi fjárfestingu. Því má færa gild
rök fyrir aðhaldssemi í fram-
kvæmdum hins opinbera á næsta
ári. Mikilsvert er nú að spoma
gegn raunvaxtahækkunum og
gengishækkun íslensku krónunn-
ar, sem gæti reynst útflutnings-
greinunum þung í skauti.
Þenslumerki má sjá á ýmsum
sviðum efnahagsmála um þessar
mundir. Þessi þensla getur ógnað
stöðugleika í efhahagsmálum og
ljóst er að spamaður í íslensku
efnahagslífí er nú of lítill. Auk
þess að ná fram spamaði með
ráðstöfunum í ríkisQármálum er
nauðsynlegt að lífeyrisspamaður
og fijáls spamaður einstaklinga
og fyrirtækja aukist.
Ástand í efnahagsmálum þjóð-
arinnar er nú almennt með besta
móti. Þar ber hæst verulega aukn-
ingu landsframleiðslunnar sem er
um 5,5 prósent í ár. ísland skipar
sér nú í hóp þeirra þjóða OECD
þar sem hagvöxtur er mestur á
þessu ári. Samhliða þessu hefur
náðst veralegur árangur í höfuð-
baráttumáli Framsóknarflokksins,
minnkun atvinnuleysisins. Um
3.000 ný störf sköpuðust á árinu
og góðar horfur era á því að mark-
mið flokksins um 12.000 ný störf
fyrir aldamót geti orðið að veru-
leika. Náist það markmið verða
það þáttaskil í atvinnulífí þjóðar-
innar. Takist okkur jafnframt að
tryggja stöðugleika í efnahagslíf-
inu á næstu árum má gera ráð
fyrir því að kaupmáttur fjöl-
skyldna geti aukist að meðaltali
um 15-20 prósent fram til ársins
2000 sem hlýtur að teljast mikill
árangur.
Mikilvægasta verkefnið á næst-
unni til að tryggja framgang þess-
ara markmiða er að gerðir verði
skynsamlegir kjarasamningar,
sem skapi réttláta tekjuskiptingu
og sátt á vinnumat'kaði.