Morgunblaðið - 15.01.1997, Blaðsíða 6

6 MIÐVIKUDAGUR 15. JANÚAR 1997
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR_________________________________
Tæpur fjórðungur íslenskra unglinga hefur orðið drukkinn þrettán ára eða yngri
Ofbeldi og óæskilegt
kynlíf fylgir drykkju
íslenskir unglingar kljást við fleirí vandamál vegna áfengisneyslu
en jafnaldrar þeirra í mörgum Evrópulöndum. Ragnhildur
Sverrisdóttir kynnti sér könnun Rannsóknastofnunar uppeldis-
og menntamála, sem er hiuti af stærri könnun í 20 Evrópuríkjum.
Þar kemur fram að hassreykingar íslenskra unglinga eru fyrír ofan
meðallag og amfetamínneysla fimmtán ára unglinga, í 10. bekk
grunnskólans, er algengari hér en á hinum Norðurlöndunum.
ISLENDINGAR áttu verulegan
þátt í að hrinda rannsókninni
af stað og hafði Rannsókna-
stofnun uppeldis- og mennta-
mála veg og vanda af henni hér.
Þetta er í fyrsta skipti sem saman-
burður af þessu tagi er gerður.
Miðað er við 15 ára unglinga, sem
hér á landi eru í 10. bekk grunn-
skóla. í sumum tilvikum vantar
upplýsingar frá löndum, en í saman-
burðinum eru þau fæst 18 og flest
22,
í ljós kom, að meginþorri ungl-
inga í þeim Evrópulöndum, sem
könnunin náði til, héfur nejAt
áfengis. Hæst er hlutfallið í Tékk-
landi, Slóvakíu, Danmörku, Lithá-
en, Eistlandi og Bretlandi, eða
94-97%. íslenskir unglingar eru
fremur neðarlega á þessum lista
og hafa 79% þeirra neytt áfengis.
Það segir þó ekki alla söguna, því
þegar sömu unglingar eru spurðir
hvort þeir hafi orðið drukknir einu
sinni eða oftar síðustu 12 mánuð-
ina stekkur ísland upp í 6. sæti,
því 61% unglinga svarar játandi.
Tékkland, sem áður var í fyrsta
sæti, er nú í því níunda. Neyslu-
venjur eru því greinilega mjög
misjafnar milli landanna, þ.e. um-
fang áfengisneyslu og drykkju-
venjur fara ekki alltaf saman.
Norðurlöndin og Bretland raðast
efst á kvarða þeirra sem hafa orð-
ið drukknir síðustu 12 mánuði, sem
gefur til kynna að drykkjuvenjur
unglinga í þessum löndum ein-
kennist í ríkari mæli af því að
þeir verða drukknir þegar þeir
neyta áfengis.
Island færir sig upp í 5. sæti í
hópi 20 Evrópuríkja þegar spurt
er hvort unglingarnir hafi orðið
drukknir 13 ára eða yngri, því 22%
íslenskra unglinga svara því ját-
andi. Fyrir ofan ísland eru Bret-
land (40%), Danmörk (39%), Finn-
land (35%) og Svíþjóð (24%). Nú
bregður svo við að Tékkland er
komið í fiórða neðsta sæti með
12%.
Unglingar _ á Norðurlöndum,
Bretlandi og írlandi segjast allir
eiga auðvelt með að nálgast áfengi.
Vandamál vegna
áfengisneyslu
Mjög margir íslenskir unglingar
hafa óæskilega kynlífsreynslu
vegna eigin áfengisneyslu, eða 15%
og er það sama hlutfall og í Nor-
egi. Aðeins Bretar raðast ofar á
þennan lista, með 17%. íslenskir
unglingar eru hins vegar í fyrsta
sæti þegar spurt er hvort þeir hafi
stundað ógætiiegt kynlíf vegna
drykkju, því 16% þeirra svara slíku
játandi.
Þegar spurt er hvort unglingar
hafi lent í slagsmálum vegna eigin
áfengisneyslu svara 16% íslenskra
unglinga því játandi og eru þar í
fjórða sæti á eftir Bretum, Finnum
og Svíum. Til samanburðar má
geta að hjá frændþjóðunum Norð-
mönnum og Færeyingum hafa 10%
lent í slagsmálum vegna drykkju.
Flestir þjófnaðir hér
íslenskir unglingar eru í efsta
sæti þeirra sem hafa orðið fyrir
þjófnaði vegna eigin áfengisneyslu,
eða 9%. Færeyskir unglingar koma
þar á eftir, þar sem 6% þeirra
hafa orðið fyrir þessu, en í öðrum
löndum er hlutfallið mun lægra, á
bilinu 13%.
Enn bætist við vandamálin
vegna áfengisdrykkjunnar, því
14% íslenskra unglinga hafa lent
í slysi eða orðið fyrir meiðslum
vegna áfengisneyslu. Aðeins Bret-
ar hafa þar vinninginn, með 17%.
Drykkjuvenjur íslenskra ungl-
inga draga greinilega dilk á eftir
sér í samskiptum við foreldra, því
22% þeirra hefur átt í vandræðum
við foreldra vegna neyslu sinnar.
Þar er ísland þó „aðeins" í 6. sæti,
sem er athyglisvert miðað við hve
ofarlega íslenskir unglingar raðast
að öðru leyti þegar spurt er um
vandamál tengd drykkjunni.
Fimmtungur íslenskra unglinga
í 10. bekk reykir daglega og skipa
þeir sér á miðjuna í samanburði
22 landa. Hins vegar er Island í
efri kantinum þegar spurt er hveij-
ir hafi byijað að reykja 13 ára og
yngri, því 12% svara því játandi.
Ekki er þó samanburðurinn Is-
landi alltaf jafn óhagstæður og
ætla mætti, því hér á landi eru
hlutfallslega flestir nemendur sem
hvorki reykja né drekka, eða 18%.
Ólögleg vímuefni
algengust í Bretlandi
Neysla ólöglegra vímuefna er
algengari meðal unglinga á Bret-
landseyjum en í öðrum Evrópu-
Iöndum. Þannig hafa 42% breskra
unglinga notað ólögleg vímuefni
og 37% írskra unglinga. Um 10%
íslenskra unglinga segjast hafa
notað ólögleg efni og eru þeir rétt
fyrir ofan miðju í samanburði land-
anna. Fleiri danskir og færeyskir
unglingar hafa neytt ólöglegra
efna, en neysla hér er algengari
en hjá Norðmönnum, Svium og
Finnum.
Mjög svipað kemur í ljós þegar
litið er til þeirra unglinga sem
hafa prófað hass, enda er hassið
yfirleitt fyrsta ólöglega vímuefnið
sem unglingar prófa. Myndin
breytist hins vegar töluvert þegar
spurt er um neyslu amfetamíns.
Þar skera Bretar sig úr, því 13%
unglinga þar segjast hafa prófað
amfetamín, en næst koma Grikkir
með 4%. ísland er nú komið í 3.-5.
sæti ásamt írlandi og Ítalíu, því
3% unglinga hér segjast hafa neytt
amfetamíns. Af Norðurlöndunum
koma Danir næst íslendingum með
2%, Færeyingar, Norðmenn og
Svíar með 1%, en enginn finnskur
unglingur kvaðst hafa reynt am-
fetamín.
Önnur ólögieg fíkniefni, eins og
LSD, kókaín, heróin og krakk, eru
algengust í Bretlandi og írlandi og
skera þau lönd sig nokkuð úr hópn-
um. 1% islenskra unglinga segist
hafa prófað LSD, kókaín og heróín,
en krakkneysla er engin. Sömu
svör bárust frá færeyskum ungling-
um. Hjá Dönum kemst aðeins heró-
ín á blað og hafa 2% prófað það.
í Noregi segist 1% hafa prófað efn-
in, í Svíþjóð kemst aðeins LSD á
blað með 1% og hið sama er uppi
á teningnum í Finnlandi.
Rúmur fjórðungur segir
auðvelt að nálgast hass
Rúmur fjórðungur íslenskra
unglinga, eða 27%, segir frekar
auðvelt eða mjög auðvelt að útvega
sér hass eða maríjúana og 14%
sögðu það sama um amfetamín.
Af nágrannalöndum var það aðeins
í Bretlandi og á írlandi sem fleiri
sögðu auðvelt að útvega sér þessi
efni. Þá eru svör íslensku ungling-
anna svipuð og Norðmanna og
Svía þegar spurt er um aðgengi
að LSD, e-pillu, kókaíni og heróíni
og segja 9-12% auðvelt að útvega
sér þessi efni. Sérstaklega vekur
athygli að 9% segja auðvelt að
verða sér úti um heróín, því það
hefur vart fundist á fíkniefnamark-
aði hér á landi.
Bretland
Danmörk
Finnland
Svíþjóð
ÍSLAND
írland
Króatía
Litháen
Grikkland
Slóvenía
Færeyjar
Portúgal
Malta
Slóvakía
Lettland
Noregur
Tékkland
Ungverjaland
Tyrkland
Úkraína
140%
139%
‘I
135%
Hlutfall nemenda
í 10. bekk sem orðið
höfðu drukknir
13 ára eða yngri
Bretland
írland
Tékkland
ítalia
Danmörk
Úkraína
Slóvenía
Færeyjar
ÍSLAND i 110%
Evrópusamanburður
eða
samanburður
nágrannalanda
Slóvakía
Eistland
Króatía
Portúgal
Noregur
Svíþjóð
Lettland
Finnland
Ungverjaland
Tyrkland
Litháen
Malta
10%
8%
8%
Hlutfall nemenda
í 10. bekk sem
hafa prófað
ólögleg vímuefni

6%
6%
6%
5%
5%
4%
13%
2% ©
©
Bretland
írland ®3%
ÍSLAND H3%
Danmörk □ 2%
Færeyjar H%
Noregur E1%
Svíþjóð !1%
Finnland |0%
Hlutfall
nemenda
í 10. bekk
sem
hafa prófað
amfetamín
Hlutfall nemenda í 10. bekk sem sögðu að það væri „frekar
auðvelt“ eða „mjög auðvelt“ að útvega hass/maríjúana
Hlutfall nemenda í 10. bekk
sem sögðu að það væri „frekar auðvelt“
eða „mjög auðvelt“ að útvega amfetamín
Irland
Bretland
ÍSLAND
Noregur
Svíþjóð
Færeyjar
Finnland
3 62%
Bretland L
156%
írland I
39%
131 %
Svíþjóð
ÍSLAND l-LS
Noregur
314%
5 ©
©
Finnland I.....A 6% © PS) ^
Færeyjar E©5% W ^ ©
fe-
i
i
i
i
i
I
I
I
í
I
í
I
t;
;
i
L
L
l

r
i
«