Morgunblaðið - 21.01.1997, Blaðsíða 24

24 ÞRIÐJUDAGUR 21. JANÚAR 1997
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Jón ór Vör áttræður
Ljóðadas'skrá
í Gerðarsafni
RITLISTARHÓPUR Kópavogs
fagnar áttræðis afmæli skáldsins
Jóns úr Vör í kaffistofu Gerðar-
safns milli kl. 17 og 18 í dagþriðju-
daginn 21. janúar.
Jón úr Vör fæddist þennan dag
árið 1917 á Vatneyri við Patreks-
fjörð. Á bernskuárum útvarpsins
var hann ritstjóri Útvarpstíðinda,
síðar fornbókasali og lengst af
bæjarbókavörður í Kópavogi.
I ár eru sextíu ár frá útkomu
fyrstu bókar Jóns, Ég ber að dyr-
um, og eru því tvenn tímamót í
lífi skáldsins á þessu ári. Næsta
bók Jóns úr Vör, Stund milli stríða,
kom út árið 1942, en kunnasta bók
hans, Þorpið,
birtist fyrir um
hálfri öld, árið
1946.
Flutt verður
stutt dagskrá af
þessu tilefni í
kaffistofu
Gerðarsafns,
þriðjudaginn 21.
janúar, þar sem
ýmsir lesarar flytja ljóð úr bókum
skáldsins.
Jón úr Vör hefur um áratuga-
skeið verið búsettur í Kópavogi og
er dagskráin afmæliskveðja bæj-
arbúa.
Hef ég þá
enn átt dag
ISLANDSPOSTUR, Islandskt For-
um, flallar um Jón úr Vör og skáld-
skap hans í 2.-4. tölublaði 17. ár-
gangs, en það er nýkomið út. Ann-
ar ritstjóranna, Jóhann árelíuz,
skrifar greinina Hef ég þá enn átt
dag. Snemmbúip afmæliskveðja til
Jóns úr Vör. I greininni stendur
m.a.: „Jón úr Vör er þekktastur
fyrir ljóðabók sína Þorpið sem bar
fyrir augu lesenda 1946. Þ.e.a.s.
fyrir réttri hálfri öld. Ætti sú bók
ein að nægja til þess að halda nafni
hans hátt á lofti um ókomna tíð.
Svo einstætt verk sem Þorpiðer í
íslenskum bókmenntum. Því fer þó
fjarri að Jón úr Vör sé einnar bók-
ar maður.“
Enn fremur segir að uppruni
skáldsins sé því eilífur brunnur þó
tónninn breytist og verði æ heim-
spekilegri með árunum.
Jón úr Vör dvaldist ungur í Sví-
þjóð. A árunum 1945-47 bjó hann
í Stokkhólmi ásamt konu sinni,
Bryndísi Kristjánsdóttur. Ljóðin í
Þorpjnu orti hann í Svíþjóð.
í íslandspósti er einnig grein eft-
ir Guðbjörgu Þórðardóttur um
skáldkonuna Ariane Wahlgren, en
hún þýddi Þorpið á sænsku, Is-
lándsk kust, 1957, og einnig safn
íslenskra nútímaljóða, Modern is-
lándsk poesi, 1958. Wahlgren lést
1993.
Meðal annars efnis í íslandspósti
er Staða kirkjunnar í nútímanum,
Vigdís Finnbogadóttir í Stokk-
hólmi, Bréf frá leiðinlegustu borg
Svíþjóðar, smásaga, viðtöl og frétt-
ir.
Islandspóstur er tvítyngdur, bæði
á íslensku og sænsku, og gefinn
út af íslenska landssambandinu í
Svíþjóð. Ritstjórar eru Ingvar
Gunnarsson og Jóhann árelíuz.
____________________________________^/W
MYNDSKREYTING eftir Kjartan Guðjónsson
Ljóðsýning í
Þjóðarbókhlöðu
f TILEFNI af áttræðisafmæli Jóps
úr Vör hefur Landsbókasafn ís-
lands - Háskólabókasafn sett upp
sýningu á úrvali ljóða eftir hann
og fylgir hverju ljóði myndskreyt-
ing eftir Kjartan Guðjónsson list-
málara.
„Jón úr Vör er meðal listfeng-
ustu núlifandi ljóðskálda á íslandi
og liggur eftir hann fjöldi ljóða-
bóka. Kunnust þeirra er Þorpið
sem komið hefur út með mynd-
skreytingu eftir Kjartan Guðjóns-
son,“ segir í kynningu. Nú hefur
Kjartan gert myndir við fleiri
þorpsljóð eftir Jón. Það eru þær
myndir sem eru á fyrrgreindri
sýningu, sem haldin er í forsal
þjóðdeildar Landsbókasafns á 1.
hæð í Þjóðarbókhlöðu.
Jón úr Vör hafði bókavörslu að
atvinnu um áratuga skeið sem for-
stöðumaður Bókasafns Kópavogs
og fer því vel á því að Landsbóka-
safn heiðri hann með ljóðsýningu
í tilefni af áttræðisafmæli hans.
Morgunblaðið/Þorkell
VIGDÍS Finnbogadóttir, formaður afmælisnefndar LR, tekur við gjöf Landsbanka íslands úr hendi
Brynjólfs Helgasonar, aðstoðarbankastjóra. Afmælisnefndarmennirnir Þorleikur Karlsson, Steindór
Hjörleifsson og Sigurður Karlsson fylgjast með.
AFMÆLISNEFND Leikfélags
Reykjavíkur efndi á sunnudag
til móttöku fyrir velunnara fé-
lagsins í Borgarleikhúsinu til
að þakka þeim veittan stuðning
í tilefni aldarafmælisins.
Við sama tækifæri færði
Landsbanki íslands leikfélaginu
eina milljón króna að gjöf.
Sparisjóður Reykjavíkur og ná-
grennis hafði fært LR eina millj-
ón að gjöf fyrir nokkru og á
afmælishátíðinni fyrir skömmu
færði íslandsbanki leikfélaginu
einnig eina milljón.
Aðrir velunnarar Leikfélags
Móttaka í
Borgar-
leikhúsinu
Reykjavíkur eru: Vátrygging-
arfélag íslands, Brunabótafélag
íslands - eignarhaldsfélag,
Morgunblaðið, DV, Toyota -
P. Samúelsson, Mál og menning,
Sjóvá-AImennar, VISA-ísland,
Kreditkort, Byggingafélag
Gylfa og Gunnars, Búnaöar-
banki íslands, Seðlabanki ís-
lands, ístak, BM Vallá - Vikur-
vörur, Olíufélagið Esso, Al-
menna verkfræðistofan, Kaup-
þing, Verkpallar, Sviðsmyndir,
Eimskip, Flugleiðir, Hampiðjan,
Hekla, Iðnlánasjóður, Olíuversl-
un íslands, Prentsmiðjan Oddi,
Tryggingamiðstöðin, Vaka-
Helgafell, Hans Petersen, Japis,
Brimborg, Ventill, PJastprent,
Nýherji, Sautján og Islenska
álfélagið.
Sannleikur og lygar
KVIKJVIYNDIII
Háskólabíó
LEYNDARMÁL OG LYG-
AR (SECRETS AND LIES)
★ ★ ★ ★
Leikstjóri og handritshöfundur
Mike Leigh. Kvikmyndatökustjóri
Dick Pope. Tónlist Andrew Dick-
son. Aðalleikendur Timothy Spall,
Phyllis Logan, Brenda Blethyn,
Claire Rushbrook, Marianne Jean-
Baptiste, Elizabeth Berrington,
Ron Cook. 142 min. Bresk. CiBy
2000 1996.
ÉG vona að við eigum eftir
að sjá betri mynd en Leyndar-
mál og lygar á árinu, en efa það
stórlega. Hún verður ekki aðeins
ein besta mynd ársins heldur
áratugarins. Hvergi veikan
punkt að finna. Spannar allan
tilfinningaskalann, maður hlær
og grætur. Um myndir af þess-
ari stærðargráðu snúast stjörn-
urnar fjórar.
Cynthia (Brenda Blethyn), er
raunamædd iðnverkakona í nið-
umíddu hverfi í London. Heimil-
isaðstæður slæmar og ekki bætir
þær götusóparinn Roxanne (Cla-
ire Rushbrook), dóttir hennar,
sem er einatt uppá kant við móð-
ur sína. Ljósmyndaranum
Maurice (Timothy Spall) bróður
Cynthiu, hefur vegnað mun betur
en fjandskapur ríkir með Cynthiu
og mágkonunni Monicu (Phyllis
Logan). Lengi getur vont versn-
að, fram á sjónarsviðið kemur
ung, flink og falleg blökkustúlka,
sem Cynthia gaf frá sér komung
á fæðingardeildinni og var fyrir
löngu gleymd og grafín í þögn-
inni. Það dregur til tíðinda á af-
mælisdegi Roxanne þar sem mi-
slitir fjölskyldumeðlimirnir leysa
frá skjóðunni og gera upp málin.
ATRIÐI úr meistaraverki Mike
Leikstjórn, handrit og leikur -
þijú undirstöðuatriði góðrar
kvikmyndar, eru snilldarlega
leyst, sem og allar hliðar þessar-
ar einstöku kvikmyndaperlu.
Tekin fyrir gamalkunn vandamál
allra fjölskyldna, lygar, leyndar-
mál, vonir og ótti. Þó efnið sé
hversdagslegt í höndum minni
spámanna þá tekst Leigh og
hans ágæta leikhópi, sem hann
virkjar við textasmíðina, að
koma víða við í mannlegum sam-
skiptum. Maður hefur ekki
minnsta grun um hvað hendir
persónurnar næst, það er einn
hluti af galdrinum. Ánnar sá að
ágætir leikararnir hafa allir lagt
hönd á plóginn í smíði hlutverka
sinna og samtala, maður sér
ekki sannari persónur á hvíta
tjaldinu. Ég taldi fullvíst að leik-
afrek Emely Watson í Brimbrot
yrði seint jafnað. Slíkur er yfir-
burðaleikur Brendu („sweethe-
art“) Blethyn í hlutverki hinnar
ólánsömu Cynthiar, að hún gerir
enn betur. Timothy Spall er einn-
ig stórkostlegur sem bróðirinn,
einangraður milli tveggja elda.
Leigh, Leyndarmál og lygar.
Annars Ieika allir óaðfinnanlega,
enda kunnir sviðsleikarar og
fengu að leggja orð í belg. Eitt
atriði stendur uppúr fagmennsk-
unni - grillveislan í afmæli Rox-
anne á svölum Mauricar. Þetta
er ein, löng taka þar sem tilfinn-
ingarnar koma í ljós, leyndarmál
opinberuð, lygar víkja fyrir sann-
leikanum. Höfum hugfast að við
erum í heimsókn hjá venjulegu
fólki, engin leikhúsleg hádramat-
ík í gangi heldur sígild vandamál
meðaljóna. Annars eru öll atriði
vel unnin í þessari firnasterku
mynd. Jafnan stutt í skopskynið,
sem m.a. kemur fram í öðru,
meistaralegu atriði, er mæðg-
umar hittast í fyrsta sinn, ljós-
myndatökum Maurice og reynd-
ar samskiptunum öllum. Þau eru
súrsætt sambland gleði og sorga.
Leyndarmál og lygar er heil-
steyptasta og jarðbundnasta
mynd sem sýnd hefur verið um
langt árabil. Þótt leitað sé log-
andi ljósi er ekki minnsta agnúa
að finna. Mynd sem enginn má
missa af.
Sæbjörn Valdimarsson