Morgunblaðið - 31.01.1997, Qupperneq 34

34 FÖSTUDAGUR 31. JANÚAR 1997
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Áróður hálaunahópanna í
Vinnuveitendasambandinu
VINNUVEITENDUR með
stuðningi forsætisráðherra hervæð-
ast nú hvað þeir geta gegn kröfum
verkalýðshreyfingarinnar. Því er
fullum fetum haldið fram að verið
sé að fara fram á 30-150% hækkun
á launatöxtum, sem leiða muni til
38% verðbólgu og kollsteypu í efna-
hags- og atvinnulífinu.
Þannig er með skipulegum áróðri
og blekkingu vinnuveitenda verið
að gera kröfur verkalýðshreyfing-
arinnar tortryggilegar og draga
kjarkinn úr launafólki til að sækja
sinn réttláta hlut af efnahagsbatan-
um.
Hógværar kröfur
Þegar grannt er skoðað eru kröf-
ur verkalýðshreyfingarinnar mjög
hógværar. Eins og fram kom í við-
tali Mbl. við Grétar Þorsteinsson
forseta ASÍ hafa öll landssambönd-
in innan ASÍ lagt áherslu á að
færa umsamda kauptaxta nær
raunverulega greiddu kaupi í dag.
Þannig hefur VMSÍ t.d. lagt eftir-
farandi kröfur fram:
* Kauptaxtar verði hækkaðir mið-
að við 70 þús. kr. lágmarkslaun
á samningstímanum (upphafs-
hækkun lágmarkslauna í 65 þús-
und kr. og 5 þúsund kr. síðari
hluta samningstímans)
* Yfirborganir og hluti kaup-
auka/bónus falli inní þennan nýja
taxtagrunn
* 10 þúsund króna launahækkun
í tveimur áföngum fyrir þá sem
eru með laun yfir ofangreindum
mörkum.
Áhrifin á laun, kaupmátt
og verðbólgu
Hagdeild ASÍ hefur metið áhrif
þessarar kröfugerðar á launakostn-
að atvinnurekenda,
verðbólgu og kaup-
mátt. Miðað við dreif-
ingu raunverulegra
greiddra dagvinnu-
launa á 1. ársfjórðungi
1996 eru um 11% fé-
lagsmanna ASÍ undir
65 þúsund kr. á mánuði
og um 13% verkafólks.
Launakostnaðar-
áhrifin af hækkun lág-
markslauna umfram
almenna launahækkun
yrði því aðeins um 0,3%
og heildarhækkun um
5,7% á fyrra árinu og
5,1% á seinna árinu, en
í lok samningstímans
bætast 5 þúsund krónur við lág-
markslaunin, sem þá verða 70 þús-
Verið er að gera kröfur
verkalýðshreyfingarinn-
ar tortryggilegar, segir
Jóhanna Sigurðardótt-
ir, o g kjarkurinn dreg-
inn úr launafólki með
skipulögðum áróðri.
und krónur. Ef miðað er við að
erlend verðbólga sé um 2% og fram-
leiðniaukning atvinnulífsins um 2%
myndi verðbólga í kjölfar slíkra
samninga verða á bilinu 2,3-2,5%.
Kaupmáttur meðallauna myndi
hækka á bilinu 2-4% og enn meira
fyrir þá lægst launuðu.
Hér er um að ræða meðaltöl, en
við hækkun lágmarkslauna í heild
í 70 þúsund krónur á mánuði munu
þeir sem í dag eru á
strípuðum kauptöxt-
um sem eru á bilinu
50-60 þúsund krónur
fá verulega hækkun.
Hér er aðallega um að
ræða konur. Þannig
eru t.d. 54% af-
greiðslukvenna og
31% verkakvenna með
laun undir 70 þúsund
krónum á mánuði og
munu því njóta veru-
legrar kjarabótar. Með
þessum aðgerðum
næðist fram að hækka
verulega laun hinna
lægst launuðu, auk
þess sem draga myndi
verulega úr launamun kynjanna,
sem er tilkominn vegna yfirborgana
atvinnurekenda.
Vara þarf launafólk við
blekkingum vinnuveitenda
Það er hrein blekking og
óskammfeilni af hálfu hálaunahóp-
anna í Vinnuveitendasambandinu
og stjórnvalda að halda því fram
að þessar hógværu kröfur leiði til
óðaverðbólgu og sigli þjóðarskút-
unni á kaf. Það er full ástæða til
að vara fólk við þessum áróðri og
hvetja það til að snúa bökum saman
við verkalýðshreyfinguna til að
knýja fram réttmætar launabreyt-
ingar. Ef ekki tekst að lyfta veru-
lega lágmarkslaununum í þessum
kjarasamningum, sem eru orðin
hrein þjóðarskömm, verður Alþingi
að grípa í taumana og lögfesta
verulega hækkun lágmarkslauna,
eins og við jafnaðarmenn höfum
lagt til.
Höfundur er alþingismaður.
Jóhanna
Sigurðardóttir
Upplýsingalögin og
leiðréttingarskylda
FYRIR fáeinum
kvöldum var umræða í
Kastljósi hjá sjónvarp-
inu um nýju upplýs-
ingalögin. Mjög svo
þörf lög en í þau vant-
ar ákvæði um skyldu
stjórnvalda að leiðrétta
eigin missagnir eða
fréttatilkynningar, ef
þær reynast rangar
eða á misskilningi
byggðar. Ég segi þetta
að gefnu tilefni.
í Morgunblaðinu 28.
ágúst birtist á baksíðu
frétt um að ljúka ætti
við nýbyggingu við
Héraðsspítalann á
Blönduósi. Vafalítið hefir starfs-
mönnum blaðsins fundist það furðu-
leg ráðstöfun að eyða peningum nú
í viðbótarhúsnæði, þegar deildir á
mörgum sjúkrahúsum eru lokaðar
vegna íjárskorts heilbrigðisþjón-
ustunnar. Því var haft viðtal við
ráðherrann daginn eftir, 29. ág. og
eftir honum haft: „Við erum ekki
að auka reksturinn. Við erum að
flytja sjúklinga úr ófullnægjandi
húsnæði í nýtt, sem hefir verið til-
búið undir tréverk síðan 1986. í
upphafi var byggt heldur stórt og
djarflega. Þarna áttu að vera mikl-
ar skurð- og rannsóknarstofur en
þau áform heyra sögunni til.“
Ég var ekki sáttur við þessar
skýringar, að þarna hafi verið
„byggt heldur stórt og djarflega"
og að þarna hafí átt að vera „mikl-
ar skurð- og rannsóknarstofur".
Mér kemur málið við vegna þess,
að allar framkvæmdir í heilbrigðis-
málum í Austur-Húnavatnssýslu
voru í höndum sýslu-
nefndar og ég sem
sýslumaður var oddviti
hennar og því fram-
kvæmdastjóri sýslunn-
ar sem og formaður
stjórnar héraðsspítal-
ans. Ég ber ráðherran-
um ekki á brýn, að
hann hafi farið vísvit-
andi rangt með heldur
að hann hafi fengið
rangar upplýsingar og
sjúkrahúsinu hér sé
ruglað saman við ann-
að sjúkrahús hér á
Norðurlandi. Þess
vegna fór ég fram á
að ráðherrann léti leið-
rétta þessa missögn í Morgunblað-
inu, svo við, ég, þávarandi stjórn
sjúkrahússins og sýslunefnd Aust-
ur-Húnavatnssýsiu, verðum ekki
álitin algjörir gapuxar haldin mikil-
mennskubijálæði, sem birtist í því
að byggja stórt til þess að sýna
umheiminum.
Ég skrifaði ráðherra bréf og bað
um leiðréttingu og rakti lítillega
sögu málsins og sögu sjúkrahúss-
mála hér í héraði. Upp úr 1920
keypti sýslunefnd A-Hún. íbúðar-
hús fráfarandi héraðslæknis ásamt
viðbyggingu, sjúkraskýli. Um miðj-
an fimmta áratuginn kom fram til-
laga í sýslunefnd um að byggja elli-
heimili, sem varð til þess að byggt
var saman sjúkrahús og elliheimili,
sem tekið var í notkun 1955. Þá
þurftu heimamenn að greiða 40%
kostnaðar við bygginguna. í þess-
ari byggingu var skurðstofa, sem
fyllilega stóð undir nafni enda var
Páll Kolka, þáverandi héraðslæknir,
Ég ber ráðherranum
ekki á brýn, segir Jón
Isberg, að hann hafi
vísvitandi farið
rangt með.
góður og heppinn skuðlæknir.
Á sjöunda áratugnum urðum við
að huga að stækkun byggingarinn-
ar bæði var, að allir staðlar höfðu
breyst svo og krafðist aukin heilsu-
gæsla meira húsnæðis. Það gekk
ekki átakalaust, en leyfi fengum
við til þess að láta teikna viðbygg-
ingu. Árkitektarnir urðu að fara í
einu og öllu eftir fyrirsögn stjórn-
valda „fyrir sunnan" enda átti
ríkissjóður að greiða 85% kostnað-
ar í stað 60% áður. Endanlegar
teikningar voru samþykktar í góðu
samkomulagi við yfirvöld og arki-
tekta. Viðbyggingin fyrirhugaða
var á þremur hæðum og kjallari,
sem næstum allur var niðurgraf-
inn. Á fyrstu og annarri hæð átti
heilsugæslan að vera til húsa og
er og önnur þjónusta, svo sem rönt-
genherbergi og rannsóknarstofa,
sem flytja átti úr gamla húsinu
vegna þrengsla. Einnig fæðingar-
stofa og „skurðstofa", sem við vilj-
um kalla aðgerðarstofu, þ.e. sæmi-
lega búin stofa til þess að sinna
bráðatilfellum eða hlynna að sjúkl-
ingum, ef ekki var hægt að flytja
suður eða norður vegna veðurs og
færðar eða bara að þeir þyldu ekki
flutninginn. Og á þriðju hæð
tveggja manna stofur fyrir sjúkl-
inga, en í sjúkrarúmum „gamla“
Jón
ísberg
Tráarbragöa-
fræöin - gleymda
fræðigreinin?
TRÚARBRAGÐA-
FRÆÐI heitir sú fræði-
grein sem íjaliar um
trúarbrögð hvers konar
eins og nafnið bendir
til. Innan trúarbragða-
fræðinnar eru trúar-
brögð rannsökuð og
greind í frumþætti sína
og borin saman við ann-
an átrúnað. Markmið
trúarbragðafræðinnar
er að komast til botns
í því hvers vegna
átrúnaður er til, hvað
átrúnaður er og hvaða
áhrif átrúnaður hefur á
samfélagið í fortíð, nú-
tíð og framtíð.
Eins og sést af þessu er trúar-
bragðafræðin mjög yfírgripsmikil
fræðigrein og lætur sér fátt mann-
legt óviðkomandi. Átrúnaður varpar
ljósi á menningu, sögu, siði og sam-
félagsgerð þjóðfélagsins. Segja má
að ómögulegt sé að skilja framvindu
sögunnar og þau félagslegu öfl sem
skapa hana og móta, án þess að
skilja átrúnaðinn sem að baki býr.
Til þess að ná þessum markmið-
um sínum fær trúarbragðafræðin
aðstoð frá öðrum fræðigreinum: fé-
lagsfræði, mannfræði, sálarfræði,
dulsálarfræði, heimspeki, guðfræði,
fornleifafræði og sagnfræði, allt eru
þetta hjálpartæki trúarbragðafræð-
innar.
Um allan hinn vestræna heim rík-
ir um þessar mundir mikill áhugi
fyrir trúarbragðafræði og trúarleg-
um rannsóknum hvers konar. Enda
gera menn sér grein fyrir því að
erfítt ef ekki ómögulegt er að eiga
samskipti við framandi þjóðir í sí-
spítalans voru langlegusjúklingar,
aldraðir og öryrkjar. Við töldum
og teljum að fæðandi konur, bráð-
veikir sjúklingar eða slasað fólk
eigi ekki að þurfa að liggja innan
um örvasa gamalmenni, sum kom-
in út úr heiminum, en samviska
okkur býður að hlynna að á meðan
þau draga lífsandann.
En þá kom babb í bátinn. Við
máttum ekki byggja þriðju hæðina,
en okkur var sagt að það yrði leyft
síðar að byggja ofan á húsið þegar
um hægðist. Á það féllumst við
ekki og hörð átök urðu um málið,
sem lyktaði með því að þáverandi
fjármálaráðherra, Ragnar Arnalds,
hjó á hnútinn og veitti byggingar-
leyfið í samvinnu við heilbrigðisráð-
herrann, Svavar Gestsson. Þessum
samningi var svo lítillega breytt
síðar í góðu samkomulagi við Ragn-
hildi Helgadóttur, þáverandi heil-
brigðisráðherra. Þetta gerðist ekki
átakalaust og ef til vill eru sárindi
hjá einhvetjum í heilbrigðisráðu-
neytinu. Ég merki það á því, að
þegar gassagangurinn byrjaði í
sambandi við niðurskurð í heilbrigð-
ismálunum fyrir nokkrum árum var
eitt af því fyrsta, sem gera átti til
sparnaðar að leggja niður skurð-
stofuna á sjúkrahúsinu á Blöndu-
ósi, sem ekki var til sem slík. En
það er lítill sparnaður í því að leggja
það niður, sem ekki fyrirfínnst.
Byggingin var tilbúin undir tré-
verk 1986. Þarna áttu ekki að vera
„miklar skurð- og rannsóknarstof-
ur“ og ég fór fram á að það yrði
leiðrétt. Sendi beiðnina til heilbrigð-
isráðuneytisins, fyrst í venjulegu
bréfi og síðar í ábyrgðarbréfi. Ég
bað um leiðréttingu en fékk ekki.
Þess vegna er það ekki að ófyrir-
synju að ég segi, að nauðsyn sé að
setja ákvæði í lög um að stjórnvöld
sýni þá lágmarkskurteisi og svari
bréfum borgaranna og leiðrétti
a.m.k. eigin rangfærslur, ef um þær
er að ræða.
Höfundur er fv. sýslumaður.
minnkandi heimi, án
þess að skilja átrúnað
þeirra og þar með siði
og venjur. Þetta hefur
orðið miklvægara á síð-
ustu árum, þar sem
flutningar fólks á milli
menningarsvæða ger-
ast algengari og þar
með hættan á árekstr-
um og átökum.
í þeim löndum sem
við á íslandi gjarnan
viljum bera okkur sam-
an við, er trúarbragða-
fræðin sjálfsagður hluti
af menntakerfinu. í
grunnskólum og fram-
haldsskólum er skylda
að lesa trúarbragðafræði og á há-
skólastigi eru starfandi stórar og
öflugar deildir í trúarbragðafræð-
Er ekki kominn tími til,
spyr Þórhallur Heim-
isson, að gera trúar-
bragðafræði að sjálf-
sögðum hluta af
kennslu og uppeldi?
um, sem útskrifa kennara til starfa
fyrir öll stig skólakerfisins. Þar eru
stundaðar rannsóknir á fornum og
nýjum trúarbrögðum og tekið á deil-
um milli trúarhópa í samtímanum.
Hér á landi er trúarbragðafræðin
aftur á móti nær óþekkt fræðigrein,
þó ýmsir hafi lagt stund á hana
erlendis. Að vísu fræðast börn og
unglingar grunnskólans um heims-
trúarbrögð í samfélagsfræði. En í
framhaldsskólum er engin trú-
arbragðafræði kennd, nema sem
valgrein.
Sama máli gegnir um Háskólann.
Ekki er hægt að segja að nein trúar-
bragðafræði sé kennd við Háskóla
íslands, þó svo að guðfræðinemar
lesi þar 3 eininga námskeið sem
felur í sér yfirreið um gervallan
átrúnað mannkynssögunnar frá
upphafi, kennt annað hvert ár.
Sömuleiðis er innan guðfræðideild-
arinnar námskeið í trúarlífsfélags-
fræði og annað í trúarlífssálar-
fræði. Þar með er það upptalið.
Ég er ekki að gera lítið úr þess-
ari kennslu í sjálfu sér, en hún er
í mýflugumynd og vart annað en
stutt kynningarnámskeið. Til sam-
anburðar má nefna að um 200 nem-
endur stunda nám í trúarbragða-
fræðum við háskólann í Árósum í
Danmörku í 5 ár, til 150 eininga.
Hvers vegna er þetta svona hér á
landi? Því er erfitt að svara og væri
e.t.v. verðugt rannsóknarefni í sjálfu
sér. Hitt er annað að íslenskir nem-
endur fara á mis við þekkingu sem
jafnaldrar þeirra í nágrannalöndun-
um okkar fá. Sá skortur gerir þá
vanhæfari til þess að mæta öðrum
þjóðum og skilja þær til hlítar. ís-
lenskir nemendur kynnast ekki
þeirri hugsun og heimspeki sem trú-
arkerfin búa yfír. Þar með verða
þeir þröngsýnni og einhæfari en
jafnaldrar þeirra t.d. á hinum Norð-
urlöndunum.
Þessi skortur á trúarbragða-
fræðslu gerir okkur einnig fátækari
sem menningarþjóð og þar með
vanhæfari en efni standa til á al-
þjóðavettvangi. Trúarbragðafræðin
er blindur punktur í menntakerfi
okkar, hin gleymda fræðigrein. Er
ekki kominn tími til að gera hana
að sjálfsögðum hluta af kennslu og
uppeldi barnanna okkar?
Höfundur er sóknarprestur með
framhaldsnám í
trúarhragðafrwðum.
Þórhallur
Heimisson