Morgunblaðið - 22.06.1997, Síða 26

26 SUNNUDAGUR 22. JÚNÍ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
RAFN Hafnfjörð
Morgunblaðið/Amaldur Halldórsson
Póstkort eru gífurleg
íandkynning
VIÐSKIPn AIVINNULÍF
Á SUNNUDEGI
►Litbrá hf. er rótgróið fyrirtæki á sviði ljósmyndunar, texta-
gerðar, hönnunar, litgreiningar, tölvuumbrots og prentun-
ar. Fyrirtækið er e.t.v. þekktast fyrir póst- og jólakortaútg-
áfu auk landkynningarefnis. Litbrá er fjölskyldufyrirtæki
og fer þar fyrir Rafn Hafnfjörð sem er löngu landskunnur
fyrir listrænar ljósmyndir sínar af landi og þjóð.
Eftir Guðmund Guðjónsson
RAFN HAFNFJÖRÐ er
fæddur í Hafnarfirði 21.
! desember 1928. Hann
missti móður sína 9 ára
og var þá „kippt upp af götunni"
af móðursystur sinni og bömum
hennar. Rafn fór í Flensborgar-
skóla og að þeirri skólagöngu lok-
inni lá leiðin í Iðnskólann. Krókur-
inn beygðist snemma hjá Rafni, í
Flensborg var hann síteiknandi og
þótti svo efnilegur að teiknikennari
hans, Ásgeir Júlíusson, tók hann í
einkatíma. Sami maður kom Rafni
á framfæri við leikmyndagerð hjá
Leikfélagi Hafnarfjarðar og til stóð
um tíma að Rafn myndi leggja
fyrir sig leikmyndagerð eða mynd-
list í Bretlandi. Hann varð hins
vegar frá þeim ætlunum að hverfa
vegna fjárskorts. Þess í stað lauk
Rafn Iðnskólanum á einu ári,
menntaði sig í ljósmyndun, plötu-
töku og offsetprentun. Hann sjálf-
menntaði sig síðan í listrænni ljós-
myndun. Hann gekk að eiga Krist-
ínu Jóhannsdóttur frá Patreksfírði
og eiga þau sex böm, Hjördísi,
tvíburana Birnu og Hrafnhildi, El-
ínu Þóru, Þyrí og Jóhann.
Þegar skólagöngu lauk tóku sig
saman nokkrir félagar og stofnuðu
„Litla Ijósmyndaklúbbinn" þar sem
félagarnir, auk Rafns, Kristinn
Siguijónsson, Óttar Kjartansson,
Gunnar Pétursson, Guðmundur W.
Vilhjálmsson, Guðjón B. Jónsson,
Magnús Daníelsson og Þorsteinn
Ásgeirsson, lögðu sig sérstaklega
eftir því að taka _ listrænar ljós-
myndir þar sem ísland var við-
fangsefnið.
Þeir lögðu mikla rækt við við-
fangsefnið, fengu m.a. þekkta Ijós-
myndara á borð við Jón Kaldal og
Hjálmar R. Bárðarson til að halda
fyrirlestra og dæma verk sín.
Klúbburinn hélt m.a. sýningu á
verkum sínum í Bogasal Þjóðminja-
safnsins og fékk rífandi dóma,
m.a. hjá Birni Th. Björnssyni.
„Ljósmyndarafélag íslands var
með sýningu í Listaskálanum á
sama tíma og var mikill rígur þar
á milli. Umsagnimar voru á þann
veg að við komum miklu betur frá
þessu og raunar fengum við stór-
kostlega dóma. Þetta var einn af
mikilvægustu þáttunum í mínu lífs-
hlaupi, því að segja má að þama
hafi ég ákveðið að leggja ljósmynd-
un fyrir mig,“ segir Rafn, sem einn-
ig hélt einkasýningu á Kjarvals-
stöðum 1979 og átti myndir á
Heimssýningunni í Montreal 1967.
Við það má bæta, að Rafn hefur
hlotið ýmsar viðurkenningar fyrir
myndir sínar, m.a. frá Ferðamála-
ráði Evrópu, Almenna bókafélag-
inu, Flugleiðum o.fl.
Litbrá fæðist
Árið 1954 var ekkert að vanbún-
aði og þeir Rafn, Kristinn Sigur-
jónsson og Eymundur Magnússon
stofnuðu Litbrá.
„Fyrstu verkefnin vom bækl-
ingagerð fyrir Loftleiðir. Loftleiðir
vom þá byrjaðar að fljúga til Lúx-
emburg og þeir þurftu að auglýsa
ísland sem „stopover“-valkost.
Bæklingarnir byggðust á ljósmynd-
um mínum og það sem var kannski
alveg sérstaklega ánægjulegt við
þetta var, að prentun þessi var öll
í Bandaríkjunum og við náðum
henni heim. Við vorum að þessu
leyti frumkvöðlar, því það var eng-
in svona offsetprentsmiðja á ls-
landi á þessum ámm.
Þetta var aðeins byijunin, við
byijuðum strax fyrsta árið að
prenta jólakort og gemm það enn
í dag og emm mjög stórir á því
sviði. Ég kem nánar inn á það á
eftir. Við litprentuðum einnig á
matvælaumbúðir m.a. utan um
rækjur, gaffalbita og kaffibæti sem
0. Johnson og Kaaber seldu í stór-
um stíl í þá daga. Þetta var gífur-
legt magn, upplagið á þessum
kaffibætismiðum var 100.000
stykki á ári og það var mjög gam-
an að þessu. Bæklingagerð hvers
konar, sérstaklega þó tengd land-
kynningu, færðist einnig jafnt og
þétt í vöxt,“ segir Rafn.
Hvað áttir þú ósagt um jólakortin?
„Við byijuðum á þeim strax
fyrsta árið eins og ég gat um áðan
og þöfum aukið hlut okkar jafnt
og þétt. Ég er og hef alltaf verið
mikill áhugamaður um myndlist
hvers konar og frá upphafi höfum
við hjá Litbrá lagt áherslu á að
gefa út jólakort með myndum eftir
ekkta meistara myndlistarinnar.
upphafi vorum við með kort með
myndum eftir Halldór Pétursson,
síðan Barböru Árnason, Jón Engil-
berts, Jörund Pálsson og Gunnlaug
Scheving. Seinna gáfum við út
kort með myndum eftir Sigrúnu
Eldjárn og Jóhannes Kjarval. Við
höfum til þessa dags gefið út kort
með alls 16 myndum eftir Kjarval.
Þannig tengist þessi útgáfu öll
listáhuga mínum sem alltaf hefur
fylgt mér,“ segir Rafn. Hann bend-
ir á veggina á skrifstofu sinni. Þar
hanga verk eftir ýmsa þekkta
meistara, Erró, Karl Kvaran, Hall-
dór Pétursson, Eirík Smith og
Walt Disney! Þegar Rafn fór að
koma undir sig fótunum byijaði
hann nefnilega að safna málverk-
um og hann segist nú eiga dágott
safn. „Þarfir fólks eru ólíkar. Ein
af mínum frumþörfum er að hafa
fallega myndlist í kring um mig,“
segir Rafn.
í póstkortin
Litbrá er kannski hvað þekktast
fyrir póstkortaútgáfu. Rafn er
spurður hvað hann selji mörg póst-
kort á ári og hvort þetta sé ekki
gullnáma í þjóðfélagi sem stendur
frammi fyrir ört vaxandi ferða-
mannastraumi?
Ekki vildi Rafn kannast við að
hér væri gullnáma á ferðinni og
því siður vildi hann fara út í sölutöl-
ur. Hann sagði: „Ég er oft spurður
þessarar spurningar, hvað selurðu
mikið af kortum? Ég vil ekkert
svara þessu. Markaðurinn er þrátt
fyrir þennan vaxandi ferðamanna-
straum frekar smár og það er eigin-
lega bijálæði að standa í þessu.
Þú kemur í hótelmóttöku úti á landi
á íslandi og í anddyrinu standa 5-6
póstkortastandar, hver frá sínu
fyrirtæki! í Hollandi eða Englandi
myndir þú sjá einn stand og þó
skaltu athuga, að ferðamannafjöldi
á íslandi á einu ári samsvarar
ferðamannastraumi til Lundúna
eina helgi!
Þetta er þá engin gullnáma?
„Nei, það er langur vegur þar
frá og ég vorkenni fólki sem lætur
sér koma til hugar koma að fara út
í póstkortaútgáfu, svo yfirfullur
sem þessi litli markaður er.“
Er ekki erfitt að finna réttu
myndina, fmna milliveginn milli
hins listræna og hins almenna? Og,
hefur smekkur ferðamanna breyst
í kortavaii?
„Jú, það getur verið erfitt að
hitta á það rétta. Dæmi um að
hitta á rétt er mynd sem ég tók
fyrir mörgum árum af Skaftafelli
og Hvannadalshnjúk. Stóð þá á
bakka Skeiðarár og þetta var áður
en brýrnar voru byggðar. Úlfar
Jakobsen, sá mikli ferðafrömuður
sagði mér einu sinni að hann hefði
hvað eftir annað verið spurður er
hann fór með erlenda ferðamenn
þarna austur: Hvaðan var myndin
tekin? Það þurfti ekki að spytja að
því hvaða mynd um var að ræða.
Þessi mynd fór svo víða og var svo
þekkt að spurningin þurfti engra
skýringa við. Hins vegar var ekki
hægt að svara spurningunni, því
Skeiðará er eins og pendúll og er
eitt árið hér og það næsta annars
staðar. Enn í dag er þetta kort
eitt af okkar bestu sölukortum. Svo
er maður auðvitað ekki alltaf jafn
heppinn.
Já, ég held að smekkur ferða-
manna hafi breyst. Þ.e.a.s. listrænu
myndirnar ganga betur en áður.
Þetta er hluti af tíðarandanum og
sést einnig á fatatísku og arkítekt-
úr. Ég veit ekki hvort þetta fylgir
meiri og betri menntun á mynd-
málssviðinu, en myndmálið er
miklu sterkara en áður. Meira ríkj-
andi. Ég segi hiklaust, að ein góð
ljósmynd segi meira en þúsund orð
og blöð, tímarit, myndbönd og sjón-
varp endurspegla þetta.“
Þú hefur sagt að póstkort séu ein-
hver besta landkynning sem til er.
Er það ekki fremur stórt tekið upp
í sig?
„Nei, alls ekki. Eitt póstkort er
gífurleg landkynning, hvað þá þeg-
ar þau skipta orðið hundruðum
þúsunda á mörgum árum. Hvert
kort er skoðað af minnst 2-3 ein-
staklingum og maður getur ímynd-
að sér að allt að 10-12 manns geti
verið að skoða hvert kort. Þá sér
fólk þetta stórbrotna og fallega
land og getur vel hugsað sér að
heimsækja það. Ég get sagt þér
litla sögu um hvernig póstkort urðu
allt að því þungamiðja heillar brúð-
kaupsveislu í Bandaríkjunum:
Það hringdi til mín maður og
sagðist vera að gifta dóttur sína
vestur í Bandaríkjunum. Þarna átti
að vera 200 manna veisla og þau
hjónin voru að sjálfsögðu boðin, en
hann vantaði einhveija góða hug-
mynd til að leggja á borð með sér.
En hann vissi ekki hvað hann átti
að færa dóttur sinni. Hann spurði
mig ráða og ég sagði við hann eft-
ir smáumhugsun, að ég skyldi gefa
honum 200 póstkort, sitt með
hveiju mótívinu. Hann skyldi síðan
leggja eitt kort við hvern disk og
þetta ættu að vera gjafir til gest-
anna.
Þetta gerði maðurinn og síðan
hringdi hann í mig er hann kom
aftur heim. Hann sagði að þetta
hefði gert þvílíka lukku að hann
hefði aldrei trúað því að óreyndu.
Gestirnir fundu samhengið: Þessi
fallega stúlka var frá þessu fallega
landi. Um fátt annað var rætt veisl-
una á enda og fólk var að skiptast
á kortum fram á nótt. Þetta skap-
aði þannig verulega stemmningu
og umræðu í veislunni."
Meira um landkynningu
Ég get nefnt annað dæmi um
gildi fallegra mynda. Ég hef lengi
stundað stangaveiði og látið mál-
efni þeirrar íþróttar til mín taka.
Fyrir nokkrum árum var svo komið
að margir eigendur og leigutakar