Morgunblaðið - 08.10.1997, Blaðsíða 6

6 MIÐVIKUDAGUR 8. OKTÓBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Fyrsta umræða um fjárlög á Alþingi
Heildarskuldir ríkis-
ins lækka 3. árið í röð
Fjármálaráðherra mælti fyrir frumvarpi til
fjárlaga fyrir árið 1998 á Alþingi í gær, en
frumvarpið byggist á nýjum fjárreiðulögum,
sem þýðir breytta framsetningu. í máli sínu
lagði ráðherra m.a. áherslu á að fjárlögin
skiluðu tekjuafgangi annað árið í röð, að
útgjöld og skatttekjur lækkuðu sem hlutfail
af vergri landsframleiðslu og að lánsfjárþörf-
in minnkaði um 8 milljarða frá árinu 1997
til 1998 næði frumvarpið fram að ganga.
Morgunblaðið/Halldór
FRIÐRIK Sophusson fjármálaráðherra mælti á Alþingi I gær
fyrir frumvarpi til fjárlaga fyrir árið 1998.
FJÁRLAGAFRUMVARPIÐ gerir
ráð fyrir um hálfs milljarðs króna
tekjuafgangi samkvæmt nýju fram-
setningunni, á rekstrargrunni, eða
sem svarar um 3,2 milljörðum króna
samkvæmt hefðbundnum uppgjörs-
aðferðum á greiðslugrunni. Þetta
sagði Friðrik Sophusson vera til
marks um þann árangur sem náðst
hefði í efnahagsmálum að undan-
fömu og væri í samræmi við stefnu-
yfirlýsingu ríkisstjómarinnar, en
fyrsta skrefið í átt til jafnvægis hefði
verið stigið með ijárlögum ársins
1996. „Mikilvægt er að stefna að
frekari afgangi á ríkissjóði á næstu
árum til þess að lækka skuldir ríkis-
ins og draga úr þeim vaxtakostnaði
sem hallarekstur undanfarinna ára
hefur leitt til. Traustari staða ríkis-
fjármála hefur einnig gert kleift að
lækka skatta heimilanna og auka
útgjöld til velferðar- og mennta-
mála,“ sagði hann.
Auknar telqur af
sölu eigna
Fjármálaráðherra sagði bætta af-
komu ríkisfjármála koma enn skýrar
í ljós þegar horft væri á breytingar
á lánsfjárþörf ríkissjóðs á milli ára.
„Árið 1997 er áætlað að ríkissjóður
taki 3,1 milljarð króna að láni til
að mæta skuldbindingum sínum.
Samkvæmt fjárlagafrumvarpi ársins
1998 verður hins vegar grynnkað á
skuldum um tæplega 5 milljarða
króna. Þannig er breytingin á láns-
fjárþörfinni um 8 milljarðar á miili
ára.“ Friðrik sagði mikilvæga skýr-
ingu á þessum umskiptum að nú
væri áformað að selja hlutabréf rík-
isins í mun meiri mæli en áður, en
það skilaði sér með beinum hætti í
minni lánsíjárþörf.
Ráðherra minntist ennfremur á
það að gert væri ráð fyrir umtals-
verðum tekjum af sölu eigna árið
1998. Að svo stöddu væri ekki ljóst
hve miklum tekjum eignasala gæti
skilað en miðað væri við að 1,9
milljarðar kæmu fram á tekjuhlið.
„Vegna ranghugmynda þeirra, sem
ekki hafa kynnt sér frumvarpið, en
hafa engu að síður lýst áliti sínu á
því, vil ég sérstaklega undirstrika
það að 1,9 milljarðar króna koma
á tekjuhlið hvort sem litið er á
gamla eða nýja grunninn. Með öðr-
um orðum verður afkoman 1,9 millj-
örðum lakari bæði á gamla og nýja
grunninum, ef engin sala á sér
stað,“ sagði hann. „Samkvæmt
frumvarpinu er reiknað með að
eignir sem eru bókfærðar í ríkis-
reikningi að upphæð 4,3 milljarðar
verði seldar á 6,2 milljarða og meg-
inþorri söluandvirðisins notaður til
að grynnka á skuldum ríkisins."
Gjöld ríkissjóðs
ekki vantalin
Þá kom ráðherra inn á það í
framsögu sinni að gangi áform frjár-
lagafrumvarpsins eftir myndu
skuldir ríkissjóðs lækka, bæði að
raungildi og í hlutfalli við lands-
framleiðslu. „Heildarskuldir ríkis-
sjóðs lækka, þriðja árið í röð, en
þær námu 49% af landsframleiðslu
í árslok 1996, fara í tæplega 46%
samkvæmt áætlun í árslok 1997
og verða 42,5% í árslok 1998 sam-
kvæmt frumvarpinu."
í ræðu sinni hafnaði fjármálaráð-
herra ennfremur gagnrýni fulltrúa
stjórnarandstöðunnar, sem kom
fram á fréttamannafundi á mánu-
dag, um að gjöld ríkissjóðs væru
vantalin í fjárlagafrumvarpinu um
7 milljarða króna. Vísaði hann í því
skyni til ríkisreiknings fyrir árið
1996, þar sem fjaliað er um reikn-
ingsskilaaðgerðir. Sagði hann að
við meðferð lífeyrisskuldbindinga í
uppgjöri ríkissjóðs hefði verið farið
eftir reglu sem væri í fullu sam-
ræmi við reikningsskilavenjur.
Eftir framsögu fjármálaráðherra
hófust umræður um frumvarpið.
Kristín Halldórsdóttir, Samtökum
um Kvennalista, sagði margt hafa
gefist vel í ríkisfjármálum, en gagn-
rýndi einnig ýmislegt. Hún sagði
m.a. að þrátt fyrir yfirlýsingar ráða-
manna um hið gagnstæða hefði
góðærið ékki skilað sér til allra.
Aukinn kaupmáttur hefði skilað sér
til hinna bétur settu, til betur
stæðra manna á miðjum aldri í
góðri stöðu. En þeir sem ekki yrðu
varir við aukinn kaupmátt væru til
dæmis þeir sem væru á lægstu laun-
um og á meðallaunum, þeir sem
hefðu böm á framfæri og þeir sem
væru veikir og þyrftu að leita sér
að þjónustu í tryggingakerfinu. „Sú
stefna sem fylgt hefur verið á und-
anfömum árum hefur í rauninni
gjörbreytt þjóðfélaginu og skilur æ
meira á milli hinna velmegandi og
þeirra sem minna hafa,“ sagði hún.
Kristinn H. Gunnarsson, Alþýðu-
bandalagi, sagði m.a. í ræðu sinni
að þrátt fyrir auknar tekjur ríkis-
sjóðs á samfelldu fimm ára góðæris-
tímabili hefðu skuldir hækkað. Á
tímum góðæris hefðu tekjur ríkis-
sjóðs aukist um 71 milljarð, en
skuldir hins opinbera hækkað um
28 milljarða. „Þetta er meginein-
kenni efnahagsstefnu ríkisstjórnar-
innar síðustu ár. Hún hefur eytt
umfram efni,“ sagði hann.
Mikilvægt að
lækka skuldir
Jón Kristjánsson, formaður fjár-
laganefndar, lagði áherslu á að
bætt afkoma ríkissjóðs yrði notuð
til að greiða niður skuldir. Ef það
væri ekki hægt að greiða niður
skuldir við þær aðstæður sem nú
ríktu væri borin von að það tækist
þegar verr áraði. Jón sagði mikil-
vægt að tekjur af sölu eigna ríkis-
sjóðs yrðu notaðar til að lækka
skuldir ríkissjóðs en ekki til að auka
útgjöld. Hann sagði að þingmenn
yrðu að miða útgjöld ríkissjóðs út
frá þeim tekjum sem ríkissjóður
hefði í dag. Varast bæri að líta svo
á að möguleikar ríkissjóðs til að
auka tekjur sínar væru án enda.
Jón sagði það skoðun Framsókn-
arflokksins að nota ætti bætta af-
komu ríkissjóðs til að styrkja stoðir
velferðarkerfísins. Það yrði hins
vegar áfram að gæta aðhalds í út-
gjöldum og leitast við að nýta fjár-
muni sem best. Hann sagði að verk-
efni þingmanna væri að ræða for-
gangsröðun í ríkisútgjöldum, en
breytt forgangsröðun leysti ekki
allan vanda. í dag færu 120 millj-
arðar af 162 milljarða útgjöldum
ríkisins til heilbrigðismála, trygg-
ingamála, menntamála, málefna
fatlaðra og í að greiða vexti. 40
milljarðar færu til atvinnuvega og
7 milljarðar til æðstu stjómsýslu
ríkisins. Án efa væri hægt að spara
í æðstu stjórn ríkisins, en breytt
forgangsröðun leysti þingmenn
ekki frá því hlutverki að sýna að-
hald í útgjöldum.
Gísli Einarsson, þingmaður Al-
þýðuflokksins, gagnrýndi niður-
skurð í heilbrigðismálum og sagði
að það væri orðið tímabært að heil-
brigðiskerfíð yrði losað undan „ógn-
argreipum aðhalds og sparnaðar".
Hann sagði að þegar staðan í heil-
brigðiskerfínu væri með þeim hætti
að sjúklingum væri haldið á biðlist-
um langtímum saman mætti færa
fyrir því rök að skynsamlegt væri
að fara hægar í greiðslu erlendra
skulda. Gísli lagði áherslu á að Al-
þingi skorti tæki til að tryggja að
farið væri eftir fjárlögum.
Gísli sagði brýnt að styrkja sveit-
arfélögin svo þau gætu staðið und-
ir þeirri þjónustu sem krafist væri.
Hann lýsti því yfir að hann styddi
að ákvæði um lágmarksstærð sveit-
arfélaga yrðu hækkuð og miðað
yrði við að íbúar í sveitarfélagi
mættu ekki vera færri en 800-
1.000.
Opnun sendiráðs
gagnrýnd
Sturla Böðvarsson, varaformaður
fjárlaganefndar, ræddi um mikil-
vægi þeirra breytinga á uppsetningu
fjárlaga sem gerðar hefðu verið. „En
þessar breytingar taka tíma og sum-
ir hæstvirtir ráðherrar virðast ekki
enn hafa áttað sig á því hversu
mikilvægar þær eru. Dæmi um það
er ákvörðun um útgjöld vegna opn-
unar sendiráðs í Helsinki sem birt-
ast mér sem talsmanni míns flokks
í fjárlaganefnd í boðskorti um sam-
kvæmi í sendiráðinu í tilefni opnun-
ar þess. Slík vinnubrögð eru auðvit-
að óviðunandi."
Sturla sagði að samkvæmt lögum
mætti einungis greiða úr ríkissjóði
án heimildar í fjárlögum þegar um
ófyrirséð atvik er að ræða eða
greiðslur sem ekki þola bið. Opnun
sendiráðs í Finnlandi félli ekki und-
ir þetta. Sama mætti segja um
ákvarðanir samgönguráðherra
varðandi útgjöld til hafnarmála.
Sturla og fleiri þingmenn lýstu
yfír áhyggjum yfír fólksflutningum
af landsbyggðinni. Sturla sagði að
í ljósi þeirrar þróunar sem við blasti
í byggðum landsins væri ekki fært
að lækka framlög til byggðamála
eins og gert væri í fjárlagafrum-
varpinu.
Skattgreiðslur
fyrirtækja lágar
Ágúst Einarsson, þingmaður
Þjóðvaka, gerði litlar skattgreiðslur
fyrirtækja á íslandi að umtalsefni.
Ríkissjóður fengi 4% tekna sinna í
gegn um tekjuskatt fyrirtækja, sem
væri lægsta hlutfall sem þekktist
innan OECD. Ef tekið væri mið af
meðaltals tekjuskattsgreiðslum inn-
an OECD ættu íslensk fyrirtæki að
greiða 15 milljarða í tekjuskatt, en
ekki 7 milljarða eins og þau gera
í dag. Tekjur af tryggingagjaldi
væru sömuleiðis lægri hér en þekkt-
ist annars staðar. Óll rök hnigju í
þá átt að skattkerfi landsmanna
væri komið í ógöngur. Breyta þyrfti
tekjuskattskerfinu og taka upp auð-
lindagjald og umhverfisskatta.
Ágúst sagði að viðskiptahallinn
í ár og á næsta ári yrði 40 milljarð-
ar. Þetta væri ótvírætt hættu-
merki. Hann sagði að skuldir hins
opinbera yrðu 270 milljarðar á
næsta ári, sem væri nýtt met.
Ótímabær skattalækkun
„Ég held að það sé ástæða til
að hafa áhyggjur af ýmsum tækjum
sem ríkisstjórnin er að beita í efna-
hagsstjórninni um þessar mundir.
Ég held t.d. að það sé vitlaust að
lækka skatta á hátekjufólki eða af
hagnaði fyrirtækja um þessar
mundir. Við þurfum á þessum tekj-
um að halda til að halda uppi vel-
ferðarkerfínu og við ættum frekar
að nota tækifærið og greiða hraðar
niður skuldir en ella,“ sagði Stein-
grímur J. Sigfússon, þingmaður
Alþýðubandalagsins.
Steingrímur lýsti furðu á auknum
útgjöldum vegna skýrsluvélakostn-
aðar. Skýrsluvélar ríkisins hefðu
verið einkavæddar á síðasta ári og
núna hefði þetta fyrirtæki hækkað
gjaldskrá sína um 15-20% og ríkið
þyrfti af þeim sökum að auka út-
gjöld sín til þessa málaflokks um
60 milljónir. Hann sagði að hagur
ríkissjóðs af þessari einkavæðingu
væri hæpinn.
Kristín Ástgeirsdóttir, þingmaður
Kvennalista, sagði að í þessu fjár-
lagafrumvarpi væri ekki horfst í
augu við þann kostnað sem væri því
samfara að reka heilbrigðiskerfið.
Menntamálin þyrftu að hafa for-
gang, en þess sæi ekki stað í fjár-
lagafrumvarpinu. Hér þyrfti að
koma til breytt forgangsröðun. Hún
sagði að í heilbrigðis- og menntamál-
um væri við að eiga fortíðarvanda
ríkisstjórna Davíðs Oddssonar.
Aukin samneysla
Gunnlaugur Sigmundsson, þing-
maður Framsóknarflokks, benti á
að samneysla hefði aukist um 100%
á tímabilinu 1980-1998, en einka-
neysla um 58%. Samneysla á ís-
landi væri núna 21% af landsfram-
leiðslu, en meðaltalið innan OECD
væri 16%. Útgjöld til samneyslu á
íslandi ykjust langt umfram meðal-
talið innan OECD. Hann lagði
áherslu á að störf yrðu færð frá
ríkinu yfír til einkamarkaðarins.
Jafnframt þyrfti að breyta skatt-
kerfínu þannig að fleiri greiddu
tekjuskatt.
Sigríður Jóhannesdóttir, þing-
maður Alþýðubandalagsins, lýsti
því sjónarmiði sínu að bíða hefði
mátt með skattalækkanir og leggja
meiri áherslu á að styrkja velferðar-
kerfíð. Þar væru næg verkefni,
ekki síst í menntakerfínu. Hún
gagnrýndi sérstaklega að stofn-
framlög til framhaldsskóla væru
skorin niður í fjárlagafrumvarpinu.
í dag er heimsókn í Barna-IKEA ævintýri likastl
I Boltalandi og ó leiksvæSunum er stöSugt fjör og trúSurinn
mætir svo klukkan (orjú. A veitinga- BomQ IKEA
staSnum er hægt aS fó gómsæta rétti ~~
af barnamatseSli okkar.