Morgunblaðið - 10.10.1997, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ
í sam-
Morgunblaðið/Jim Smart
ian, nýtti tímann í gær til að slá
ellinum í Grafarholti.
legar við en nú. Afleiðingar þess urðu
þó smávægilegar, heimsóknum nokk-
urra ráðherra var aflýst, hætt var við
samstarf um umbætur á kínverska
réttar- og fangelsiskerfinu og danskt
fyrirtæki varð af stórum samningi um
útflutning við Kína. Á sama tíma
voru lögð drög að öðrum ráðherra-
heimsóknum, samstarfssamningum
og nokkrir viðskiptasamningar gerðir.
Nú, hálfu ári síðar, er ekki að merkja
að deilur Kína og Danmerkur hafi
haft varanlegar afleiðingar.
Óvenju stormasamur fundur
Engu að síður er fullyrt að fundur
íslenska sendiherrans og fulltrúa kín-
verska utanríkisráðuneytisins hafi
verið óvenju stormasamur en sendi-
herrann sagði íslenskum íjölmiðlum
að fundurinn hefði verið „sá óþægileg-
asti sem hann hefði átt á 21 árs
starfsferli sínum í utanríkisþjón-
ustunni". Þá er framkoma kínverska
sendiherrans í íslenska utanríkisráðu-
neytinu sögð hafa verið óvenju hvöss.
Þegar Morgunblaðið spurði Shen
Guofang hvort það hefði verið meðvit-
að er kínversk yfirvöld nefndu ísland
ekki á nafn er þau fordæmdu „nokkur
evrópsk ríki“ á þriðjudag fyrir að taka
á móti varaforseta Tævans, sagði
hann svo vera. Bætti því ennfremur
við að kvöldverðarboð íslenska forsæt-
isráðherrans hefði orðið tii þess að
Kínveijar hefðu ekki átt annars kost-
ar völ en að fordæma aðgerðir ís-
lenskra stjórnvalda. „Þetta er greini-
leg tilraun ákveðinna afla á Tævan
til að koma inn þeirri hugmynd að til
séu „tvö Kína“ eða „eitt Kína og eitt
Tævan“ og að skaða þau góðu tengsl
sem eru á milli Kína og þeirra landa
sem við eigum í stjórnmálasamskipt-
um við,“ sagði Shen.
Fær mikla umfjöllun fjölmiðla
Allt þar til í gær höfðu kínverskir
fjölmiðlar látið nægja að birta hina
opinberu yfirlýsingu um að „nokkur
evrópsk lönd“ hefðu veitt Lien Chan
vegabréfsáritun, þrátt fyrir að þeim
hefði verið ráðið frá því vegna hags-
muna ríkjanna er tengdust samskipt-
um þeirra við Kína.
Fjölmiðlar í Hong Kong, kínversku-
og enskumælandi, hafa hins vegar
fjallað mikið um heimsókn tævanska
varaforsetans til íslands og viðbrögð
Kínveija. Hafa íjölmiðlarnir jafnframt
harmað að stjórnvöld á Tævan reyni
markvisst að eitra það góða andrúms-
loft sem hafi verið í viðræðum Tævan
og Kína en það hafi ekki verið betra
frá árinu 1949. Tævönsk fyrirtæki
fjárfesta fyrir milljarða króna á hveiju
ári í framkvæmdum í Kína, hundruð
þúsunda Tævana heimsækja Peking
á ári hveiju og í vor var komið á
beinu skipasambandi á milli Kína og
Tævan, í fyrsta sinn frá því að stjórn
Tævans lýsti yfir sjálfstæði árið 1949.
Þá standa nú yfir samningar um fjar-
skipti og póstflutninga á milli land-
anna, sem hingað til hafa farið um
Hong Kong.
Tævanskir íjölmðlar, sem hafa
ljallað mikið um íslandsför Liens og
móttökurnar sem hann hefur fengið
hjá Davíð Oddssyni, hafa gefið til
kynna að heimsóknin hafi verið skipu-
lögð með aðstoð „nokkurra alþingis-
manna" sem hafi áður heimsótt Tæ-
van.
Ekki velkominn til Spánar
Ætlunin var að koma við á Spáni
í Evrópuförinni en spænska stjórnin
hefur nú komið þeim skilaboðum
áleiðis til Tævans að varaforsetinn sé
ekki velkominn, og sé þar farið að
tilmælum Kínveija. Tævanar hafa enn
ekki gefið upp nákvæma ferðaáætlun
Liens en hann heldur frá íslandi í
dag. Þó er talið að hann og tuttugu
manna fylgdarlið hans muni að
minnsta kosti koma við í Austurríki
og Singapore á leið heim til Tapei.
r fundinn með Davið Oddssyni
verja á
byggð
mánudag ásamt konu sinni, Lien Fang
Yui, og 17 manna fylgdarliði. Að sögn
Daniels Tangs, starfsmanns upplýs-
ingaskrifstofu Tævans í Danmörku,
sem er hluti af fylgdarliði varaforset-
ans, eru engir ráðherrar með í för.
Með honum er hins vegar Hsu Li-teh,
háttsettur ráðgjafi Lees Teng-huis,
forseta Tævans, og maður og kona
úr starfsliði forsætisráðherra Tævans,
Chu Wan-chin og Li Te-wu.
Að sögn nefndi Lien að á síðasta
ári hefði hann rætt við Vaclav Havel,
forseta Tékklands, og Vaclav Klaus
forsætisráðherra. Þeir hefðu ekki að-
eins lýst yfir stuðningi við Tævana,
heldur einnig að þeir fengju aðild að
Sameinuðu þjóðunum.
Þau mál voru samkvæmt frásögn-
um Davíðs og Liens ekki rædd á kvöld-
fundinum, en Björn Bjarnason
menntamálaráðherra fjallaði um þau
í grein, sem birtist í Morgunblaðinu
í janúar 1995. Þar skrifaði Björn að
íslendingar hefðu „augljósan hag af
því, að Tævan gerðist aðili að Alþjóða-
viskiptastofnuninni" og ættu að leggja
því lið.
„Við eigum einnig að taka undir
með þeim, sem vilja ekki útiloka
Tævan frá Sameinuðu þjóðunum, þótt
ljóst sé, að umræður um aðild kunni
að taka mörg ár, ef ekki áratugi,"
skrifaði Björn og bætti við síðar í
greininni: „Ég er þeirrar skoðunar að
við íslendingar eigum að móta stefnu
gagnvart Tævan sem tekur mið af
óskum stjórnvalda þar um verðuga
viðurkenningu á alþjóðavettvangi.“
Fjöldi blaðamanna frá Tævan er
staddur hér á landi vegna heimsóknar
Liens og hefur mátt heyra á þeim að
þeir bjuggust við því að kvöldverði
Davíðs og Liens yrði aflýst allt þar
til hann hófst skömmu fyrir klukkan
sjö á miðvikudagskvöld. Menn eiga
ekki von á því að hann hitti jafn hátt-
setta embættismenn eða stjórnmála-
menn á öðrum viðkomustöðum í ferð
sinni.
Fjölmiðlar í Hong Kong sögðu í gær
að samkvæmt heimildum í Taipei
hefðu Kínveijar rift tveimur samning-
um um sjávarafurðir við íslendinga.
Dagblaðið Hong Kong Standard full-
yrti í gær að Kínveijar hefðu tilkynnt
að „fyrirhugaðri efnahagsráðstefnu"
hefði verið aflýst. Ekkert af þessu
hefur fengist staðfest hér á landi.
FÖSTUDAGUR 10. OKTÓBER 1997 31
.* ..... " ..—'gg"
Er norsk-íslenski
síldarkvótinn 20
milljarða virði?
NÚ er útséð með að allur
kvóti íslendinga úr norsk-
íslenska síldarstofninum
náist á þessari vertíð. ís-
lensk skip hafa veitt um 220 þúsund
tonn af síld frá því í vor en sá hluti
sem kom í hlut Islendinga við skipt-
ingu veiða úr stofninum í ár nam 233
þúsund tonnum. Sama var uppi á
teningnum í fyrra að allur kvótinn
náðist ekki. Nánast allur kvótinn er
fenginn utan íslensku efnahagslög-
sögunnar, annað hvort í efnahagslög-
sögu Færeyja og Jan Mayen eða á
alþjóðlega hafsvæðinu milli íslands
og Noregs.
Auk íslendinga eiga Norðmenn,
Færeyingar, Rússar og ríki innan
Evrópusambandsins rétt til veiða úr
stofninum. Ríkin náðu samkomulagi
sín á milli í vor um skiptingu kvótans
í ár. Samkomulagið er á þá leið að
Norðmenn mega veiða 854 þúsund
tonn, Rússland 192 þúsund tonn,
Færeyingar 82 þúsund tonn og ríki
Evrópusambandsins 125 þúsund
tonn.
148 tonn í íslensku
lögsögunni
Einungis 148 tonn fengust í ís-
lensku efnahagslögsögunni, tæp 90
þúsund tonn á alþjóðlega hafsvæðinu
milli íslands og Noregs, 101 þúsund
tonn í færeysku lögsögunni og tæp-
lega 21 þúsund tonn í lögsögu Jan
Mayen. Þá máttu Islendingar nú á
haustmánuðum veiða 10 þúsundtonn
af síld innan norsku efnahagslögsög-
unnar, þ.e.a.s. að 12 mílna mörkun-
um, og hafa veiðst tæp 8 þúsund
tonn. 13 skip fengu heimild til veiða
innan norsku lögsögunnar og nýttu
12 sér það. Veiðum er nú lokið og
landaði síðasti báturinn á Akranesi
í vikunni.
51 skip stundaði síldveiðarnar í
sumar. Veiðarnar eru ekki bundnar
kvóta á einstök skip og gat hvert
það skip sem sótti um leyfi fengið
að stunda veiðar. Það skip sem mest
hefur fengið hefur veitt rúm 8 þús-
und tonn og eitt skip til veiddi rúm
7.400 tonn. Afli sex skipa til viðbót-
ar var yfir sex þúsund tonnum og
önnur átta skip veiddu yfir fimm
þúsund tonn. Önnur skip veiddu
minna og var afli þeirra tveggja báta
sem minnst fengu innan við þúsund
tonn.
Norsk-íslenska síldin eða íslands-
sildin eins og hún er stundum nefnd
til aðgreiningar frá suðurlandssíld-
inni, sem er alfarið hér við land,
gerði vart við sig hér aftur á árinu
1994 eftir rúmlega aldarfjórðungs-
hlé. Á því ári veiddust rúmlega 21
þúsund lestir og fór allur aflinn í
bræðslu. Árið eftir veiddist til muna
meira eða 174 þúsund lestir og fór
einnig nánast allur aflinn í bræðslu.
í fyrra var aflinn litlu minni eða um
165 þúsund lestir. Þá stunduðu 53
skip veiðarnar og var afli þeirra
flestra á bilinu 2 þúsund til rúmlega
5 þúsund tonna.
Hægt að kvótasetja
á næstu vertíð
Samkvæmt lögum um veiðar utan
lögsögu Islands, sem sett voru rétt
fyrir síðustu áramót, er hægt að
kvótasetja veiðarnar á næsta ári og
er það á valdi sjávarútvegsráðherra
að gera það. Ekkert liggur hins veg-
ar fyrir um það ennþá hvort það
verði gert eða hvort hafður verður
sami háttur á veiðunum og undanfar-
in ár að leyfðar verða óheftar veiðar
á þejm heildarkvóta sem kemur í
hlut íslendinga, enda eiga þær þjóðir
sem rétt eiga á veiðum úr stofninum
eftir að semja um veiðarnar á næsta
ári.
í 5. grein laganna segir að sé tek-
in ákvörðun um að takmarka heildar-
íslendingar máttu veiða
233 þúsund lestir úr
norsk-íslenska síldar-
stofninum í ár, Um
mikil verðmæti er að
ræða að því er fram kem-
ur í samantekt Hjálmars
Jónssonar. Verðmæti
hvers 1.100 tonna síldar-
kvóta hér við land hefur
verið metið á 80-100
milljónir króna.
afla úr stofni sem samfelld veiði-
reynsla sé á skuli aflahlutdeild ein-
stakra skipa ákveðin á gi'undvelli
veiðireynslu þeirra miðað við þijú
bestu veiðitímabii þeirra á undan-
gengnum sex veiðitímabilum. Veiði-
reynslan teljist samfelld hafi ársafli
íslenskra skipa úr viðkomandi stofni
a.m.k. þrisvar sinnum á undangengn-
um sex árum svarað til að minnsta
kosti þriðjungs þess heildarafla sem
til ráðstöfunar sé af hálfu íslenskra
stjórnvalda.
Þannig er því ekkert til fyrirstöðu
formlega að norsk-íslenska síldar-
kvótanum verði úthiutað á skip á
næstu vertíð, enda er það skilningur
íslenska sj ávarútvegsráðuneytisins,
samkvæmt upplýsingum Morgun-
blaðsins, að báðar leiðirnar séu fyrir
hendi, að ákveða einn heildarkvóta
eða að úthluta kvóta á hvert skip.
Verðmætið tífaldast
á fjórum árum
í Morgunblaðinu í gær er frá því
sagt að verðmæti kvóta til að veiða
íslensku suðurlandssíldina sé metið á
80-100 milljónir króna og hefur
verðmæti kvótans tífaldast á undan-
förnum fjórum árum. Einn síldar-
kvóti er á yfirstandandi fiskveiðiári
1.109 tonn, en var 1.220 tonn í fyrra.
Um er að ræða rúmlega 1,1% af
þeim heildarkvóta sem heimilaður er,
en hann er 100 þúsund tonn í ár.
Ef þessar tölur eru framreiknaðar
og yfirfærðar á heildarkvótann má
áætla að verðmti alls síldarkvótans
sé 8-9 milljarðar króna. Ef þær töl-
ur eru síðan áfram yfirfærðar beint
á hlutdeild íslendinga í norsk-
íslenska síldveiðistofninum er um að
ræða nálægt 20 milljarða króna verð-
mæti.
Við slíka útreikninga verður þó
auðvitað að hafa ýmsa fyrii'vara. í
fyrsta lagi fylgir því meiri tilkostnað-
ur að veiða norsk-íslensku síldina en
suðurlandssíldina, meðal annars
vegna þess að lengra þarf að sækja
til að veiða hana. í öðru lagi hefur
það hráefni sem skipin hafa verið
að fá við veiðarnar verið miklu verra
en það sem fæst við veiðar úr stofni
suðurlandssíldarinnar og hefur þvi
aflinn á undanförnum árum að lang-
mestu leyti farið í bræðslu. Þetta
kann hins vegar að breytast ef norsk-
íslenska síldin tekur upp fyrri háttu
og hefur hér vetursetu eins og hún
gerði. Þá er bæði um stærri og feit-
ari síld að ræða en suðurlandssíldina.
í þriðja lagi má nefna að ekki er
ólíklegt að það hafi einhver áhrif á
verðmæti síldarkvóta ef sá hluti
norsk-íslenska síldarstofnsins sem
kemur í hlut Íslendinga verði allui'
kvótasettur, þar sem framboðið mun
margfaldast frá því sem nú er. í
fjórða lagi hlýtur það einnig að hafa
áhrif að taki norsk-íslenski síldar-
stofninn upp fyrri hegðun og verði
mikið innan íslensku lögsögunnar,
þá á kvóti íslendinga og hagsmunir
vegna veiða á síldinni eftir að marg-
faldast frá því sem nú er. Ef skipum
verður úthlutað aflahlutdeild á
grundvelli veiðireynslu, þannig að une
tiltekna prósentu af heildarkvóta sé
að ræða, er sá möguleiki fyrir hendi
að þessi kvóti eigi eftir að aukast á
næstu árum með breyttri hegðun
síldarinnar.
Aflaheimildir hafa
margfaldast í verði
Verðmæti varanlegra aflaheimilda
hefur hækkað mjög mikið á undan-
förnum árum. Það gildir ekki bara
um síldina, sem hefur nær tífaldast
að verðmæti frá því fyrir fjórum
árum eins og fyrr sagði, heldur einn-
ig aðrar fisktegundir. Þannig hefur
verð á varanlegum þorskaflaheimild-
um hækkað úr 180 krónum fyrir fjór-
um árum í 620 krónur nú. Mikil veitb-
hækkun varð á aflaheimildum milli
áranna 1994 og 1995 og var algengt
verð 420-480 krónur á árinu 1995.
í langflestum tilvikum er um skipti
á aflaheimildum að ræða, þannig að
menn láta þorskaflaheimildir fyrir-
síldarkvóta og öfugt. Til dæmis er
ekki óalgengt, samkvæmt upplýsing-
um Morgunblaðsins, að 150 tonn af
þorski séu látin fyrir einn síldarkvóta.
Engar einhlítar skýringar eru á
þessari verðþróun og sjálfsagt eru
það margir samverkandi þættir sísji
ráða því að eftirspurn er miklu meiri
en framboð á varanlegum aflaheim-
ildum. Meðal þess sem nefnt er sem
skýring er að þetta endurspegli al-
mennt aukna trú á fiskveiðistjórnun-
arkerfinu. Það hafi verið að festa sig
í sessi á síðustu árum og menn hafi
trú á að það sé komið til að vera.
Þá er á það bent að með kaupum
á varanlegum aflaheimildum séu
menn að kaupa hlutdeild í heildar-
veiðinni. Þannig muni hlutdeild hvers
og eins aukast í samræmi við aukn-
ingu heildarkvóta, en minnki einnig
í réttu hlutfalli sé um minni veiði-
heimildir að ræða. Almenn bjartsýni
í þjóðfélaginu síðustu ár er talin spila
inn í þetta og fleiri þætti mætti nef»a.
Kvótakaup afskrifuð
Á hinn bóginn er einnig bent á
það að þessi verðhækkun á kvóta
virðist ekki tengjast með neinum
beinum hætti afkomu í einstaka
greinum sjávarútvegs. Almennt hafa
allar varanlegar veiðiheimildir hækk-
að í verði, en þó er líklegt að veiði-
heimildir í þeim greinum þar sem
afkoma er góð hafi hækkað meira
en hinar. Þannig er til dæmis háttað
um síldar- og loðnukvóta. Hins vegar
réttlætir framlegð í síldveiðum engan
veginn það verð sem nú er greitt
fyrir kvótann að mati kunnugra. Þá
er hegðun loðnunnar undanfarnar
vertíðir einnig talin hafa stuðlað'að
hækkun á verði síldarkvóta hér við
land. Loðnan hefur veiðst á sumrin
og ekki orðið veiðanleg aftur fyrr en
um eða eftir jól. Því getur það verið
heppilegt fyrir mörg loðnuskip að
geta farið á síld á meðan hlé er í
loðnunni og þess vegna eftirspurn
verið meiri eftir síldarkvóta en ella
hefði verið.
Þá hlýtur túlkun á afskriftarregl-
um skattalaga einnig að hafa veruleg
áhrif á þessa miklu eftirspurn eftir
kvóta umfram framboð. Fyrirtæki
sem kaupa varanlegar aflaheirpífiiir
geta afskrifað þær á næstu fímm
árum þaðan í frá samkvæmt dómi
Hæstaréttar fyrir fáum árum. Þó
eiga aflaheimildirnar eftir að gefa
af sér arð miklu lengur en afskriftar-
tímanum nemur eða um alla framtíð,
þar sem fiskurinn endurnýjast stöð-
ugt í hafinu.
i