Morgunblaðið - 05.11.1997, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 5. NÓVEMBER 1997 27
LISTIR
Morgunblaðið/Þórarinn Stefánsson
MYNDLISTARKENNARARNIR Ilsabe Schulke og Gerolf
Schiilke. Á milli þeirra er Ingimundur Sigfússon sendiherra,
sem opnaði sýninguna.
Islensk samsýn-
ing í Dusseldorf
Hannover. Morgxinblaðid.
SÝNING á verkum sex ungra ís-
lenskra myndlistarmanna var opnuð
fyrir skömmu í Dusseldorf í Þýska-
landi. Sýningarsalurinn er til húsa
í gamalli lestarstöð í hverfinu Eller
við borgarmörk Dússeldorf og ber
nú heitið „Kultur Bahnhof Eller.“
Á miðjum sjöunda áratugnum
hættu lestir að stoppa við lestar-
stöðina í Eller. Hjónin og mynd-
listarkennararnir Ilsabe og Gerolf
Schúlke komu auga á yfirgefna
bygginguna og tóku hana á leigu.
Borgin keypti síðan húsnæðið og
fjármagnar að einhveiju leyti uppá-
komur og nú reka Ilsabe og Gerolf
listamiðstöð þar sem þau bjóða til
sín listamönnum, bæði til dvalar og
sýningar en kynna einnig listamenn
fyrir sambærilegum stofnunum.
Gerolf sagði í samtali við blaða-
mann að aðaláherslan væri lögð á
samtímalist
Áhugi Ilsabe og Gerolfs á ís-
lenskri samtímalist vaknaði smám
saman á ferðum þeirra á sýningar
víða um Evrópu, þar á meðal á bí-
ennalnum í Feneyjum í Köln og
Helsinki en einnig við lestur fag-
tímarita. „Við höfum séð margt
mjög áhugavert af íslenskri sam-
tímalist og áhuginn á að sýna verk
íslenskra listamanna hefur lengi
verið til staðar. Við vissum bara
allt of lítið um myndlist á íslandi.
Ég fór því markvisst af stað við
að kynna mér málið og fékk fljótt
áhuga á verkum Svövu Björnsdótt-
ur.“ Gerolf setti sig í samband við
hana og fékk þannig upplýsingar
um fleiri unga myndlistarmenn.
Hann hélt síðan við fimmta mann
til Reykjavíkur og eyddu þau nokkr-
um dögum í að kynnast nútímalist
á Islandi.
„Við kynntumst að ég held sautj-
án listamönnum á tveimur dögum
og vorum farin að gæla við að halda
stærri sýningu en ákváðum svo á
endanum að halda okkur við sex
en standa fyrir annarri sýningu eft-
ir tvö ár á hefðbundnari list.
Þótt heimsókn þeirra til íslands
hafi staðið stutt gátu þau þó gert
sér grein fyrir helstu straumum og
stefnum í íslenskri samtímalist.
„Áhrifin sem við urðum fyrir voru
auðvitað mjög yfirborðskennd. Við
sáum þó að listamenn hafa róttæk
viðhorf, fráhvarf frá innsæisstefnu,
en einnig hafa þeir sterk tengsl við
málvenjur þar sem margir lista-
mannanna sem við hittum vinna
með innihald texta eða nota texta
beint í verkum sínum og þá gjarnan
sem andstæðu við myndræna hluta
verkanna eða leiða athyglina á
ákveðnar brautir eins og til dæmis
Kristinn Hrafnsson í ljóðum sínum.
Það sem mér fannst samt merkileg-
ast og sendiherrann talaði líka um
í opnunarræðu sinni, er að á Is-
landi koma saman listamenn sem
hafa orðið fyrir áhrifum úti um all-
an heim í gegnum nám sitt. Flestir
búa og starfa í Reykjavík, sem er
mjög lítil borg, og fyrir okkur að-
komufólkið er forvitnilegt að fylgj-
ast með þróuninni sem þar á sér
stað. Við sáum greinilega evrópsk
og amerísk áhrif sameinast."
Þetta atriði einkennir að nokkru
leyti sýningu sexmenninganna í
Kultur Bahnhof Eller, að mati Ger-
olfs, en auk Svövu og Kristins sýna
einnig Haraldur Jónsson, Tumi
Magnússon, Jón Óskar og Anna
Líndal verk sín. Listamennirnir voru
ekki viðstaddir opnunina.
í veglegri sýningarskrá ritar
Halldór Björn Runólfsson, mynd-
listarmaður og gagnrýnandi, inn-
gangsorð og fjallar um verkin og
listamennina og tengsl þeirra við
náttúruöflin og forna menningu
þjóðarinnar. Halldór segir: „Hinn
ljóðræni hugblær, sem svífur yfir
vötnum í verkum sexmenninganna
íslensku, á sér öðru fremur rætur
í hugmyndum þeirra um tungutak-
ið. Þeir reyna að koma tjáningu
sinni til skila í myndrænu formi til
að brúa bilið milli orða og þess sem
ekki verður tjáð með orðum. Hinn
gamli draumur symbólistanna ný-
rómantísku; að finna þriðju tjáning-
arleiðina milli talaðs máls og sjón-
rænnar og hljómrænnar framsetn-
ingar, lifir góðu lífi í íslenskri list.
Hann sameinar þessa listamenn í
þrotlausri baráttu þeirra til að varð-
veita sjónræn gildi verka sinna um
leið og þeir opna okkur leið að hug-
myndaheimi sínum.“
Sýningin stendur til 30. nóvem-
ber.
Lífið er lotterí
BÓKMENNTIR
S káldsaga
LOTTÓVINNINGUR
eftir Stefán Júlíusson. Bókaútgáfan
Björk - 1997.208 síður.
STEFÁN Júlíusson er bókaorm-
um vel kunnur, enda afkastamikill
rithöfundur. Nú þegar hafa komið
út eftir hann ríflega þijátíu bækur,
flestar barnabækur og skáldsögur,
en einnig minningaþættir og smá-
sagnasöfn.
Stefán hóf feril sinn sem rithöf-
undur undir lok fjórða áratugarins,
með bamabókinni Kári litli og Lappi
(1938). Fljótlega sigldi Ásta litla lip-
urtá í kjölfarið (1940), þá Þijár tólf
ára stelpur (1941), Auður og Ásgeir
(1948) og Sólhvörf (1951) svo fáein
dæmi séu tekin. Um og eftir 1950
hóf Stefán einnig að skrifa skáldsög-
ur fyrir fullorðna (Leiðin lá til Vestur-
heims 1950, Haustferming 1973,
Ástir og örfok 1992, Kanabam 1995
o.fl.) auk æviminninga og smásagna.
Frá honum hefur ekki komið bama-
bók síðan 1977, en 20 bækur eigi
að síður, þar af fjórar endurminn-
ingabækur og tvö smásagnasöfn.
Að þessu sinni er komin út hjá
bókaútgáfunni Björk skáldsagan
Lottóvinningur eftir Stefán Júlíus-
son. Eins og nafnið gefur til kynna
gerist sagan í samtímanum. Um
nálægð í tíma er ekki gott að segja,
en að minnsta kosti geta atburðir
ekki átt að vera eldri en Lottóið á
íslandi, sem hóf göngu sína fyrir
um það bil áratug.
Aðalpersóna bókarinnar, Áslákur,
er sérvitur piparsveinn sem á föstu-
dagskvöldum venur komur sínar í
sjoppu vestur í bæ, til að kaupa til-
tekna vindlategund á leið sinni á
barinn. Einhveiju sinni bregður
hann út af vana sínum þegar ný
starfsstúlka í sjoppunni leyfir sér í
„ýtnum, elskulegum rómi“ að ota
að honum lottómiða til kaups. „Þú
gætir orðið forríkur, hæsti vinningur
er tvöfaldur núna, þú
gætir orðið margfaldur
milli ef þú slægir til og
freistaðir gæfunnar,"
segir hún (8). Maðurinn
lætur til leiðast og þar
með er atburðarás sög-
unnar hafin.
Þetta er ekki í fyrsta
skipti sem lottóvinning-
ur er notaður sem uppi-
staða í skáldsögu. Ekki
alls fyrir löngu gerði
Ólafur Jóhann Ólafsson
sér mat úr sömu hug-
mynd, og lét vinninginn
marka upphaf að
ógæfulegri atburðarás
þar sem allt fór úr
skorðum í lífi aðalpersónunnar. Stef-
án Júlíusson fer öðruvísi að. Án
þess að afhjúpa gang sögunnar eða
endalok hennar er óhætt að segja,
að ákvörðun Ásláks um að kaupa
lottómiðann af stúlkunni, verði hon-
um mikið gæfuspor. Hann hreppir
60 milljóna króna vinning og í krafti
fjármunanna eykst honum áræði og
ásmegin í ýmsum skilningi. Ekki er
nóg með að efnahagurinn batni held-
ur taka ástalíf hans og sjálfsvirðing
stakkaskiptum. Hvort sú heimspeki
fellur lesandanum í geð, verður hver
að gera upp við sig.
Sagan er að vissu leyti ævintýri.
Maður hefur lent í raunum og þarfn-
ast aðstoðar við að koma lífi sínu á
réttan kjöl. Skyndilega birtist álf-
konan með töfrasprotann í líki stelp-
utryppis sem veifar framan í hann
lottómiða og töframir láta ekki á
sér standa: honum eru allir vegir
færir. í upphafi fínnur lesandinn
ákveðna spennu og áhuga fyrir því
hvernig Ásláki muni famast með
alla sína peninga. Fljótlega verður
manni þó ljóst hvert stefnir. Um
leið er eins og slakni á frásagn-
argleði höfundar, það er eins og
dofni yfir sögunni og umhyggja les-
andans fyrir persónunum gufar ein-
hvernveginn upp. Þetta má að hluta
til kenna málfari höfundar sem er
æði fornlegt á köflum,
þó atburðir eigi að ger-
ast í nútímanum.
Fomfáleg tilsvör
koma ekki að sök þegar
aðalpersónunni eru
lögðorð í munn, enda
á Áslákur að vera
annálaður sérvitringur
og hálfgerður forngrip-
ur. Hinsvegar vill all
oft brenna við að aðrar
persónur bókarinnar
gerist álíka fomlegar í
tali og Áslákur, jafnvel
stúlkur sem eiga að
vera á milli tvítugs og
þrítugs. Orðatiltæki
eins og að „spreka ein-
hvem til“, „fara undir fötin hjá“ eða
„taka á löpp“ em ekki algeng í
munni nútímafólks á þessum aldri.
Þaðan af síður líkist það málfari 27
ára gamallar konu að nota sögnina
að „finnast" í stað þess að „hitt-
ast“, nú undir lok tuttugustu aldar,
svo eitt dæmi sé tekið af mörgum.
Þetta gerir það að verkum að mann-
lýsingar verða ekki eins sannfær-
andi og ella gæti orðið, stíllinn er
bóklegur og heldur lesandanum í
fjarlægð.
Frásagnarhátturinn er sjónarhom
hins alvitra höfundar sem sér og
sýnir allt það sem gerist bæði innra
með persónunum og umhverfís þær.
Sú frásagnaraðferð þarf ekki að
vera alslæm, þó hún hafi lotið mjög
í lægra haldi meðal viðurkenndra
höfunda síðustu áratugi (og jafnvel
aldir). Henni fylgir hinsvegar sú
hætta, að lesandanum sé sagt of
mikið; að frásögnin verði of ljós án
þess að ímyndunarafl lesandans fái
að verka með söguþræðinum. Gallar
þessa frásagnarháttar sanna sig
flestir í þessari sögu, þó frásagnar-
gleði höfundar vegi þar nokkuð upp
á móti.
Betur hefði mátt vanda til próf-
arkalestrar því prentvillur em all
margar.
Ólína Þorvarðardóttir
Stefán
Júlíusson
Mógli bjargar sér
KVIKMYNPIR
Laugarásbíó
SKÓGARLÍF 2: MÓGLI OG
BALÚ „ JUNGLE BOOK 2:
MOWGLI ANDBALOO“ ★
Leikstjóri: Duncan MacLachlan.
Handrit: Bayrd Johnson og Matthew
Horton. Aðalhlutverk: Jamie Will-
iams, David Paul Francis, Roddy
McDowall.
ÆVINTÝRIÐ um Mógla, úlfa-
hjörðina, pardusinn og bjarndýrið
hefur skemmt mörgu barninu og
verið kvikmyndagerðarmönnum
hugleikið efni. Þeim tekst ekki sér-
lega vel upp við að færa hina ást-
sælu sögu Rudyard Kiplings í kvik-
myndabúning i myndinni Skógarlíf
2. Metnaðurinn er ekki mikill. Þeir
virðast hafa sætt sig við að búa til
einfaldasta þrjúbíó úr sögunni og
er myndin talsvert síðri þeirri sem
Laugarásbíó sýndi áður og byggði
á sömu sögu. Það er nefnilega ekki
sama hvernig þijúbíó er gert.
í þessari nýju leiknu mynd er
sögu Kiplings fylgt eftir þegar það
hentar handritshöfundunum en ann-
ars er hún alveg nýr tilbúningur.
Mógli er tíu ára krakki sem alist
hefur upp með úlfum í frumskógin-
um og ekki komist í tæri við sið-
menningu af neinu tagi. Hann er
eltur uppi af illilegum indverskum
frænda sínum, bandarískum ævin-
týramanni frá sirkusfyrirtæki, ind-
verskum lírukassaspilara, sem hag-
ar sér einatt eins og vitleysingur,
og loks ófríðum snákatemjara en
snákurinn á að drepa Mógla því
frændi vill ekki að hann eignist
herragarð sinn. Indveijarnir í mynd-
inni eru ýmist til í að drepa börn
eins og frændinn eða trúðar eins
og lírukassaspilarinn, sem ber vitni
um furðulega sterka kynþáttafor-
dóma í svo einföldu barnagamni.
Leikurinn er ekki góður og hand-
ritið ákaflega þunnt og jafnvel
Roddy gamli McDowall bjargar
engu í litlu hlutverki. Yngstu börnin
gætu skemmt sér yfir dýralífínu,
öpunum og birninum og úlfunum.
Öðru ekki.
Arnaldur Indriðason
Nýtt á
prjón-
unum
VAKA-Helgafell, sem starf-
rækir marga bóka- og sér-
sviðaklúbba, hefur stofnað
nýjan klúbb með handavinnu-
efni og nefnist hann Nýtt á
prjónunum. Ritstjórar klúbbs-
ins, sem ætlaður er fólki með
áhuga á pijóni og hannyrðum
af ýmsu tagi, eru Unnur
Steinsson og Herborg Sig-
tryggsdóttir.
Utgáfuefni klúbbsins er
prentað á vinnuspjöld í svip-
uðu broti og algengustu tíma-
rit og fá félagar sendar 12-14
uppskriftir hveiju sinni sem
þeir flokka í sérhannaða
möppu er klúbburinn leggur
þeim til. Fyrsti mánaðarpakk-
inn er með 50% afslætti og
kostar hann 640 krónur með
sendingargjaldi.
Laugavegi 95
Sjá nánar auglýsingu Mbl. 6. nóv.