Morgunblaðið - 04.01.1998, Qupperneq 12

12 SUNNUDAGUR 4. JANÚAR 1998
MORGUNBLAÐIÐ
I
i
I
ísmubm
msmwm"
ÉG VONA að guð gefl mér þrek til
að halda áfram.“ Með þessum orð-
um lauk Augusto Pinochet, fyrrum
einræðisherra í Chile, ávarpi sínu
er aðdáendur hans komu saman í
höfuðborginni, Santiago, í lok nóv-
ember til að halda upp á 82 ára af-
mæli hans. Pinochet vildi hins veg-
ar ekki taka við gjöfinni sem fjöldi
ungmenna er safnast hafði saman
þar skammt frá hugðist færa hon-
um: flugmiða aðra leið tO Madrid á
Spáni þar sem hann er eftirlýstur
fyrir fjöldamorð og hryðjuverk. Og
Pinochet hyggst halda áfram, síðar
í þessum mánuði mun hann láta af
embætti yfirmanns herafla' Chile
en taka sæti í öldungadeild þings-
ins. Þar mun hann, samkvæmt eig-
in ákvörðun, sitja til æviloka.
Margir telja að fyrst þá losni íbúar
Chile úr skugga hans.
Augusto Pinochet hefur sýni-
lega engan hug á að hverfa af
sjónarsviðinu þótt hann gerist nú
nokkuð aldurhniginn. Dyggustu
aðdáendur hans nefna hann „föður
þjóðarinnar" og um 1.500 þeirra
komu saman í kvöldverðarboði af-
mælisbarninu til heiðurs í Santi-
ago. Jafnvirði 12.000 króna, sem
hver gestur þurfti að borga,
reiddu menn fram með bros á vör.
Herforingjar fluttu ræður, lúðra-
sveit hersins lék afmælissönginn
og síðan fylgdu þýsk hergöngulög
úr síðari heimsstyröld. Aldrei áð-
ur hefur yfirmanni heraflans verið
haldin slík veisla. Talið er að
40.000 manns til viðbótar hafi tek-
ið þátt í kvöldmáltíðum til að
fagna afmæli Pinochets víðs vegar
um landið.
Því fer sem sagt fjarri að lands-
menn sameinist í hatrinu á þessum
fyrrum einræðisherra þótt aðdá-
endurnir séu mun færri en hinir
sem telja hann valdníðing og
glæpamann. Á meðan fjendur Pin-
ochets fóru í þúsundatali um götur
Santiago og óskuðu þess að afmæl-
isbarnið ætti „ömurlegan dag“ lof-
uðu aðrir framlag hans: ,Á dögum
stjórnar hans var hrint í fram-
kvæmd efnahagsáætlun sem gjör-
bylt hefur ástandinu í Chile og er
nú fyrirmynd allra ríkja Rómönsku
Ameríku," sagði Heman Briones,
forstöðumaður „Pinochet-sjóðs-
ins,“ í samtali við spænska dag-
blaðið E1 Paía. Og hann hefur þó
nokkuð til síns máls.
Frátekið þingsæti
Pinochet kunnugjörði á haust-
mánuðum að hann hygðist taka til
starfa í öldungadeild þingsins um
leið og hann þyrfti, lögum sam-
kvæmt, að setjast í helgan stein
sem yfirmaður heraflans eftir ald-
arfjórðung í því embætti. Með
þessu móti voru Chilebúar minntir
á einn þáttinn í arfleifð Pinochets
en hann ákvað fyrir ein-
um níu árum, rétt um
það bil sem lýðræðið var
endurreist í landinu, að
taka frá fyrir sig sæti á
þingi. Boðað var að þessi
umskipti yrðu að veruieika í mars-
mánuði en þá verður starfstími
hans innan hersins út runninn.
Chileanska dagblaðið E1 Mercurio
greindi hins vegar frá því um liðna
helgi að gamli einræðisherrann
hefði afráðið að hengja herfor-
ingjabúninginn skrautlega upp í
skáp strax nú í janúar, nánar til-
tekið þann 26.
Á síðustu mánuðum hafa allmikl-
ar umræður um Pinochet og „arf-
leifð“ hans farið fram í Chile sem
og í öðrum ríkjum Suður-Ameríku.
Ljóst er að þáttaskil verða nú þeg-
Þáttaskil eru í vændum í Chile er Auqu-
sto Pinochet, fyrrum einræðisherra, læt-
landsins . Pinochet hyggst þó ekki draga
sig a gjörlega í hlé því hai nn hefur
ákveðið að taka sæti á
sem hann hefur lenqi átt frátekið.
Ásgeir Sverrisson segir frá þessum
hamskiptum Pinochets og kröfum sem
fram hafa komið um að hann verði
dreginn til ábyrgðar fyrir fíölda-
morðii
in, sem framin voru i va
Idatíð
herforingjastjórnarinnar.
UNGMENNI handtekin eftir að hafa haft í framnii mótmæli gegn þeirri ákvörðun Augusto Pinochet að
taka sæti á þingi sem öldungadeildarþingmaður til æviloka.
Ákvað sjálfur
að taka til
starfa á þingi
ar hann hættir sem herstjóri og á
það ekki aðeins við um Chile held-
ur álfuna alla. Pinochet er sem
„síðasta risaeðlan" í þessum heims-
hluta þar sem herforingjastjórnir
og pólitísk myrkraverk hafa verið
svo mótandi. Nú hefur lýðræði
leyst einræðið af hólmi en í Chile
og víðar eru margir þeirrar hyggju
að þau umskipti geti ekki
talist fullkomnuð á með-
an maður á borð við Pin-
ochet geti einfaldlega
valið að taka sæti á þingi
án þess að hafa hlotið til
þess nokkurt umboð.
„Ég hef alltaf verið lýðræðis-
sinni. Ég er fæddur í lýðræðisríki,
ég hef búið í lýðræðisríki, ég hef
starfað lýðræðisríki. Hvað meira
vilja menn að ég geri?“ sagði Pin-
ochet í blaðaviðtali sem tekið var í
tilefni þess að hann hyggst nú ger-
ast þingmaður. Landsmenn geyma
í huga sér af honum aðra mynd en
þessa. I könnun einni sem ríkis-
stjómin lét gera nýlega kváðust
70% aðspurðra mundu minnast
Pinochets sem einræðisherra. Þótt
umtalsverðar efnahagslegar fram-
farir hafi orðið í tíð hans eru þær
sýnilega nokkuð sem ekki megna
að breyta skoðun þorra almenn-
ings.
Skoðanakúgunin var að sönnu
mikil, sérstaklega á fyrstu árum
einræðisstjórnarinnar en fylgt var
efnahagsstefnu markaðsumbóta,
einkavæðingar og viðskiptafrelsis,
sem hagfræðingar frá Chicago-
háskóla stjórnuðu. Því er oft hald-
ið fram að á árum einræðisstjórn-
arinnar hafi verið sáð þeim fræj-
um sem Chilebúar eru nú að upp-
skera. Vill þá oft gleymast að
þessari stefnu var komið á með
valdboði, ekki ósvipað því sem við
á í Kína nú um stundir. Á hinn
bóginn hefur samfelldur hagvöxt-
ur ekki verið lengri í nokkru ríki
Rómönsku Ameríku, um 6% að
meðaltali á ári síðustu 13 árin.
Einkavæðing er hvergi lengra á
veg komin í Suður-Ameríku og er-
lent fjármagn hefur streymt inn í
Chile.
Sakaður um fjöldamorð
Þetta er sú mynd sem stuðnings-
menn Pinochets leggja áherslu á
Reuters
OÞEKKTUR aðdáandi faðmar að sér Augusto Pinochet er afmæli
hans var haldið hátíðlegt í nóvembermánuði í Santiago.
ræðisstjórn Carlos Ibanez.
Pinochet blés til herferðar gegn
vinstrimönnum í landinu og sýndi
enga miskunn. Hernum og örygg-
islögreglunni, DINA, var óspart
beitt og skapað var andrúmsloft
ógnar og tortryggni. Nú er talið
að um 3.200 óbreyttir borgarar
hafi verið myrtir á þessum tíma.
Þar af er áætlað að um 1.000
vinstri sinnaðir andófsmenn hafi
„horfið". Líkt og í Argentínu hafa
tilraunir til að fá upplýst hvað
raunverulega gerðist í „skítuga
stríðinu“ ekki borið tilætlaðan ár-
angur í Chile og enn er ekki vitað
hvað varð um mörg fórnarlömb
herforingjastjórnarinnar.
Spánverjar hafa tekið forustuna
í þessum efnum og reynt að leiða í
ljós þau glæpaverk sem framin
voru er herforingjar voru við völd í
Argentínu og Chile. Kemur það
ekki síst til vegna þess að spænskir
ríkisborgarar voru á meðal þeirra
sem „hurfu“ í þessum löndum en
spænsk lög kveða á um að fram
geti farið réttarhöld á Spáni yfír
glæpamönnum sem framið hafa
þjóðarmorð þótt í öðrum ríkjurn sé.
Gefin hefur verið út ákæra á hend-
ur Pinochet í Madrid þar sem hann
er sakaður um fjöldamorð og
hryðjuverk.
Réttarhöldunum stýrir dómar-
inn Manuel García Castellón. Þær
ásakanir sem fram koma þykja
verða sífellt alvarlegri og kvaðst
mexikanska dagblaðið La Crónica
de Hoy nýverið hafa fyrir því heim-
ildir að ráðamenn innan chileanska
hersins væru teknir að ókyrrast
vegna málarekstursins í Madrid.
Ottuðust þeir m.a. að handtökutil-
skipun yrði gefin út á hendur Pin-
ochet er hann tæki til borgaralegra
starfa.
Við yfírheyrslur fyrr í
þessum mánuði lýsti eitt
vitnið, Joaquín Lagos
Osorio, fyrrum yfirfor-
ingi í her Chile, því yfir
Reuters
og vilja halda á lofti nú þegar hann
hvei’fúr til borgaralegra starfa.
Þeir líta einnig svo á að Pinochet
hafi bjargað landinu frá upplausn
og marxískum hryllingi er hann fór
fyrir hernum árið 1973 og steypti
Salvador Allende forseta af stóli í
blóði drifnu valdaráni. Þar með
tókst að koma í veg fyrir umfangs-
miklar þjóðnýtingaráætl-
anir sem Allende hafði á
prjónunum en mikil ólga
hafði verið ríkjandi í
landinu áður en Pinochet
ákvað að láta til skarar
skríða skömmu eftir að hann hafði
tekið við starfi herstjórnanda. For-
setinn framdi sjálfsmorð frekar en
að gefast upp er hann sá að öllu var
lokið. Pinoehet og menn hans sögð-
ust hafa bjargað þjóðinni og komið
í veg fyrir hörmungar og langvinnt
borgarastríð.
Chile er land sem á sér langa
lýðræðishefð er rekja má til síð-
ustu aldar. Með valdaráni Pin-
ochets var endi bundinn á lýðræð-
isskipulagið sem verið hafði traust
í sessi frá árinu 1932 er þingræði
var aftur innleitt eftir átta ára ein-
Sakaður um
fjöldamorð og
pyntingar
að Pinochet hefði sjálfur, beint og
milliliðalaust, fyrirskipað að 53
óbreyttir borgarar skyldu teknir af
lífi, án dóms og laga þegar Allende
var steypt, 11. September 1973.
Fleiri vitni sem hafa komið hafa
fyrir dóminn í Madrid hafa fullyrt
að Pinochet beri ábyrgð á morðun-
um og pyntingunum sem tíðkuðust
í „skítuga stríðinu" , einkum á
fimm fyrstu valdaárum hans.
í nóvembermánuði var frá því
skýrt að dómarinn í Madrid hefði
bætt 50 nýjum nöfnum á lista yfir
þá sem herforingjastjórnin hefði
f
c
(
I
f
.
í
I
I
l
I
t
I
i
i
i
I
i
t
I