Morgunblaðið - 04.01.1998, Page 18

18 SUNNUDAGUR 4. JANÚAR 1998
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/Kristinn
FYRSTA geislaplata saxófiinleikarans Óskars Guðjónssonar nefnist Far
og hefur að geyma átta frumsamin verk.
Tónar andartaksins
✓
Saxófónleikarinn Oskar Guðjónsson hefur sent frá sér geislaplöt-
una Far. Hulda Stefánsdóttir settist niður með þessum unga tón-
listarmanni sem þegar hefur látið mikið af sér kveða í djassheim-
inum og segir aldrei að vita á hvaða mið kaótísk tónlistaráhrifín
eigi eftir að bera hann í framtíðinni.
BURTFARARTÓNLEIKAR
Óskars frá Tónlistarskóla
FÍH þann 7. maí sl. voru
óvenjulegir að því leiti að þar lék
hann eingöngu frumsamin verk. Á
nýju geislaplötunni er að finna fimm
þessara verka auk tveggja eldri og
eins splunkunýs verks. Plötunni lýs-
ir hann sjálfur sem sýnishomi allra
þeirra ólíku leiða sem hann hefur
farið í þreifíngum sínum á sviði
djasstónlistar sem hefur átt hug
hans allan frá 15 ára aldri.
Platan var tekin upp eina viku
síðsumars í Ingjaldshólskirkju á
Snæfellsnesi. Titillinn, Far, vísar til
ferðalagsins vestur sem fjórmenn-
ingamir Óskar, gítarleikarinn
Hilmar Jensson, bassaleikarinn
Skúli Sverrisson og trommuleikar-
inn Matthías M. D. Hemstock tók-
ust á hendur ásamt upptökustjóran-
um Ivari Bongó til að losna undan
daglegu amstri og tímapressu í upp-
tökuverum borgarinnar. Þetta litla
orð, far, hefur mun augljósari merk-
ingu fyrir þá sem kunna eitthvað
fyrir sér í dönsku. Far lýsir fjar-
lægð á ensku og fjölþjóðlegri
skírskotuninni er ætlað að greiða
fyrir sölu plötunnar á Norðurlönd-
um og í Bandaríkjunum. Ekkert af
þessu skiptir þó verulegu máli. Ósk-
ar dreymir hins vegar um að koma
tónlist sinni á ný mið, ná til þess
breiða hóps fólks sem kýs að hlusta
á kröfuharða tónlist.
Formlaus spuni
„Meginþema verka minna er ag-
að frelsi, það að leyfa tónunum að
flæða, sleppa forminu lausu í alger-
um spuna,“ segir Óskar. Hann sér
verkin í ákveðnum blæbrigðum lita,
myndræn og iðandi af lífí, og segir
sjónræna skynjun vinna með heyrn-
inni þegar djasstónlist er annars
vegar. Fá tónlistarform eru enda
eins galopin fyrir breytingum í lif-
andi flutningi og Óskar segir að
verk sín hafi alltaf lit og áferð and-
artaksins. Sannfæring flytjandans
skipti öllu máli fyrir þær viðtökur
sem hún hljóti hjá áheyrendum.
„Mér fínnst fólk almennt of upptek-
ið af því að reyna að skilja djasstón-
listina. Það sem skiptir öllu máli er
að útiloka skilninginn og hugsa um
það eitt að upplifa. Fyrst þegar tón-
listin hefur náð eyrum fólks má
gera ráð fyrir að skilningurinn
kvikni, - kannski en ekki nauðsyn-
lega,“ segir Óskar. „Það er alveg
yndislegt að spila fyrir áheyrendur.
Salurinn er hlaðinn orku sem bíður
þess að vera leyst úr læðingi, þess
að áheyrendur láti sig fljóta með
spunanum. Eftir því sem ég kem
oftar fram á tónleikum sannfærist
ég betur um að það skiptir ekki máli
hvaða tónlist þú leikur heldur
hvemig þú kemur henni til skila.“
Saxófónn í Galtalæk
Óskar heyrði í fyrsta sinn í saxó-
fóni þar sem hann var staddur með
fjölskyldu sinni, 10 ára gamall, á
bindindismótinu í Galtalæk. „Ég
heillaðist gjörsamlega af þessu fal-
lega hljóðfæri og linnti ekki látun-
um fyrr en ég fékk leyfí til að læra á
saxófón, jafnvel þótt reglan væri sú
að böm lærðu fyrst á klarinett og
tækju síðan til við saxófóninn,“ seg-
ir Óskar. ,Ákafi minn var svo mikill
að ég fékk eitt hljóðfæri Tónlistar-
skólans í Garðabæ lánað með mér
heim yfir helgi, blés og blés, og
mætti svo galvaskur til leiks á
mánudeginum, - reyndist ég þá
hafa snúið munnstykkinu öfugt en
jafnvel það lét ég ekki hindra leik
minn!“
Djassinum kynntist hann
snemma á unglingsárum. „Þá upp-
götvaði ég tónlistarstefnu þar sem
saxófónninn var einleikshljóðfæri.
Það er ekki síst fyrir tilstilli
Hilmars Jenssonar sem ég kemst í
kynni við óhefðbundnari tegund
djasstónlistar. Ásamt þeim Hilmari
og Skúla Sverrissyni eru það Jim
Black og Chris Speed sem eiga
hvað stærstan þátt í því að ég fór
sjálfur að semja tónlist. Þegar ég sá
hvemig þessir menn nálguðust
djassinn fann ég að þetta var einnig
sú leið sem ég gat farið. Ég byrjaði
að skrifa litlar melódíur og smám
saman vatt vinnan upp á sig,“ segir
Óskar. Það hefði verið fjarstæðu-
kennt að ætla sér að taka upp lög
grundvölluð á bandarískri djasshefð
og Óskar leitast við að skapa tónlist
sem lýsir þeim fjölbreytilegu tón-
listarstefnum sem hann er alinn
upp við að hlusta á. „Tónlistarum-
hverfi mitt er einfaldlega sú tónlist
sem flæðir úr útvarpinu. Áhrifin em
kaótísk eftir því, allt frá klassík til
danstónlistar. En ég er ekki bara
undir áhrifum tónlistar heldur alls
þess sem ber fyrir augu; hegðun
litla bróður, hrynjandin í tali for-
eldra minna, rigningin utandyra eða
tilburðir Michaels Jordans í körfu-
bolta. Ég leitast við að draga upp
ýmsar og ólíkar stemmningar úr
hversdagslífinu."
Lokalag plötunnar, Föðurland í
fjarska, var samið í Færeyjum fyrir
4 árum. „Ég þurfti ekki að fara
lengra en til Færeyja til að sjá land-
ið mitt í hillingum," segir Óskar
kíminn á svip. Á nýju ári stefnir
hann á lengri for, í suðupott djass-
ins í New York. „Ég hef verið að
þreifa fyrir mér með skólavist þar í
borg. Langar til að dýfa mér ofaní
þennan ólgandi pott og sjá hvert
tónlistin leiðir mig.“
ERLENPAR BÆKUR
Endurprentaður
vísindaskáldskap-
ur fyrir bíómynd
Robert A. Heinlein: „Starship
Troopers". Ace Books 1987,
fyrst útgefin 1959. 263
síður.
OFT þegar gerðar em stór-
myndir í henni Hollywood og
blásið er til markaðssóknar, eins
og það líklega heitir, eru gefnar
út bækur sem samdar eru eftir
kvikmyndahandritum viðkom-
andi mynda. í mörgum tilvikum
er um algjöra undan-
rennu að ræða því
fengnir eru leigupenn-
ar til verksins sem
hafa ekki, að þvl er
virðist, alltof mikinn
áhuga á verkefninu og
það sem gengur upp í
kvikmyndahandriti og
á hvíta tjaldinu getur
verið ákaflega snaut-
legt í bók. I annan
stað era nokkurra ára
og jafnvel áratuga
gamlar bækur endur-
útgefnar í tengslum
við gerð stórmynd-
anna frá Hollywood
og gegnir sá verknað-
ur sama hlutverki
nefnilega að blóð-
mjólka vörana. Er þá
hægt að nýta auglýs-
ingaherferðina sem
kostað er til vegna
bíómyndarinnar til
þess að selja bókina í
leiðinni. Þessar sögur geta verið
mjög athyglisverðar og gefa
tækifæri þeim sem á annað borð
nenna þeim pælingum að bera
saman kvikmenntir og bók-
menntir en sá samanburður get-
ur verið fróðlegur.
Pöddustríð
Eitt nýjasta dæmið af þessu
tagi er geimvísindatryllirinn „St-
arship Troopers". Myndin er ein
af jólamyndum kvikmyndahús-
anna í ár, gerð af hollenska leik-
stjóranum Paul Verhoeven og
byggð að einhveiju leyti á vís-
indaskáldsögu Robert A
Heinleins með sama nafni, sem
fyrst kom út árið 1959 en hefur
verið endurútgefin tvisvar síðan
og nú í þriðja sinnið í tilefni kvik-
myndarinnar. í sögu Heinleins er
greint frá bardögum mannanna
við árásargjamar pöddur utan úr
geimnum og sú hugmynd er not-
uð nú fjörutíu árum síðar til þess
að framleiða framtíðarstríðsmynd
með öllum tiltækum tölvubrellum
sem Hollywood hefur uppá að
bjóða.
Robert A Heinlein er einn
fremsti vísindaskáldskaparhöf-
undur Bandaríkjanna á öldinni.
Eftir hann liggja eitthvað um
fimmtíu bækur að minnsta kosti
og áður hafa verið gerðar kvik-
myndir eftir þeim, nú síðast „The
Puppet Masters“. I „Starship
Troopers“ íylgjumst við með
ungum manni sem skráii’ sig í
herinn mjög í óþökk foreldra
sinna. Hann gerir það af ævin-
týraþrá og kannski líka til þess
að komast að því hvað í hann er
spunnið. í fyrsta hluta sögunnar
fylgjumst við með honum í æf-
ingabúðum, í öðr-
um hlutanum fer
sagan út í heim-
spekilegar vanga-
veltur um pödd-
umar, stríð og frið
og fallvaltleika lýð-
ræðisins svo eitt>
hvað sé nefnt en í
þeim síðasta kem-
ur loks að bardag-
anum við pöddurn-
ar, sem er stuttur
og snöfurmannleg-
ur og síðan bindur
Heinlein snyrti-
lega slaufu á sög-
una.
Saga úr kalda
stríðinu
Það væri synd
að segja að saga
hans sé spennandi
fjóram áratugum
síðar og hún er alls
ekki það mikla
bardagaskrýmsli sem mynd Ver-
hoevens er. Gildi hennar liggur
fyrst og fremst í þeirri heims-
mynd sem hún boðar og á rætur í
þeirri heimsmynd sem Heinlein
þekkti. Sagan er mjög lituð af
þeim tíma sem hún er rituð á,
1959, í miðju kalda stríðinu, að-
eins um einum og hálfum áratug
eftir síðari heimsstyrjöldina og
þegar framtíðin er í mikilli
óvissu. Sagan ber mjög keim af
þessu. Það er fróðlegt að sjá
hvernig Heinlein ímyndar sér
þróunina á 20. öldinni því hann
sér fyrir sér bandalag Rússa,
Breta og Bandaríkjamanna gegn
Kína og að stríð þessara aðila
hafi ásamt mjög veikri almennri
siðferðiskennd, ofbeldi og eitur-
lyfjaneyslu orðið til þess að
heimsmenningin hrundi. Margar
hugmyndir Heinleins um fram-
tíðarstríð eru skondnar en það er
samt engu líkara en hin ákaflega
persónulega frásögn aðalsögu-
hetjunnar sé tekin úr seinni
heimsstyrjöldinni.
Fyrir þá sem hafa gaman af
vísindaskáldskap er margt verra
hægt að gera en fara aftur í tím-
ann og sjá hvemig framtíðin leit
út um miðja öldina.
Arnaldur Indriðason
ROBERT A. Heinlein
skrifaði „Starship
Troopers“ fyrir nærri
fjórurn áratugum en
samnefnd bfómynd
hefur nú verið gerð
eftir sðgunni og er ein
af jólamyndum kvik-
myndahúsanna í ár.
Dansleikhús með ekka
í LISTAKLÚBBI Leikhúskjallar-
ans mánudaginn 5. janúar kl. 20.30
skemmtir Dansleikhús með ekka. í
dansleikhúsinu era dansarar og
leikkonur sem eiga það sameigin-
legt að hafa stundað nám í list sinni
á erlendri grand og vinna saman
að sýningu þegar þær hittast
heima í fríum. Hópurinn hefur áð-
ur gert sýningamar Leitin að Ró-
meó sem sýnt var í janúar 1996 og
Hún þurrkaði sér í framan eða
Leó, ó Leó sem sýnt var á Litla
sviði Borgarleikhússins í ágúst
1996.
Hópinn skipa Aino Freyja, sem
leggur stund á nám í leiklist í
Breton Hall University College í
Bretlandi, Ema Ómarsdóttir, sem
stundar nám í dansi í PARTS í
Belgíu, Hrefna Hallgrímsdóttir,
sem lauk námi í leiklist frá Uni-
versity of West Florida sl. vor og
starfar nú sem leikari í New York
og Karen María Jónsdóttir, sem
stundar nám í Hogeschol voor het
kunsten í Amheim í Hollandi.
Efni sýningarinnar er sótt í
gömul rit um kvennhylli, listina að
kyssa, tísku og fleira. Til liðs við
sig hafa þær fengið tónlistarmenn-
ina Kjartan Guðnason slagverks-
leikara, Borgar Magnússon, sem
leikur á kontrabassa og Tatu
Kantomaa harmoníkuleikara.
Húsið verður opnað kl. 19.30.