Morgunblaðið - 30.05.1998, Blaðsíða 22

MORGUNBLAÐIÐ
A. 22 D LAUGARDAGUR 30. MAÍ 1998
„Fyrstu árin fara gjarnan
að fi
nna sig i eigin-
manns- og eiginkonuhlut-
verkinu. Hjón þurfa
að standa undir vænt-
ingum, innan og utan
heimilis, og oft skapast
vandamál í kringum
„praktíska" hluti," segir
Hrefna Olafsdóttir, fjöl-
skyldumeðferðarfræðing-
ur og lektor í félags-
ráðgjöf við HÍ, um
fyrstu hjónabands- og
sam
búða
rarin.
HREFNA útskýrir aö vandinn snúi
gjarnan að hlutverkaskipan. Hjón
gangi útfrá því að jafnræði ríki inn
á heimilinu og þurfa aftur og aftur
að svara spurningum um hvað sé í
verkahring hvors fyrir sig. Bæði
körlum og konum er vandi á hönd-
um. „Þjóðfélagið sendir körlum
skýr skilaboð um að standa sig í
„skaffara“-hlutverkinu. Að karlar
eigi að vera á framabraut úti á
vinnumarkaðinum og standa sig í
stykkinu varðandi fjárhagslegt
öryggi fjölskyldunnar. Með
kvennabaráttunni urðu til vænting-
ar til karla um að taka að sér að
sinna búi og börnum til jafns við
konur. Nú eru karlar í eins konar
millibils ástandi og reyna að sinna
hvoru tveggja. Karlar eru lítið farnir
að bera sig til við að brjótast út úr
mynstrinu og gera eigin kröfur,
t.a.m. um að fá að vera meira með
börnunum. Núna eru karlar sífellt
að afsaka sig enda ekki nema von
Morgunblaðið/Ásdís
HREFNA Ólafsdóttir er lektor í félagsráðgjöf við HÍ.
því að algengt er að talað sé í
neikvæðum anda um karla og allt
sem karllegt er á borð við sérstök
áhugamál karla, t.d. fótbolta. Karl-
ar eru í vörn og láta ýmislegt yfir
sig ganga í samböndum eða oft
allt þar til kynlífið er tekið frá þeim.
Þá er þeim oft nóg boðið enda
taka þeir oft á sig ábyrgð á kynlíf-
inu og fá á móti sér frasa eins og
„þú hugsar ekki um annað“,“ segir
Hrefna.
Eins og vandi karla tengist vandi
kvenna hugmyndum úr fortíð og
nútíð. „Nú eru einnig gerðar kröfur
til kvenna um að standa sig á
vinnumarkaðinum. Hins vegar
kvarta konur gjarnan yfir því að
samfélagið geri konur enn ábyrgari
heima fyrir, t.d. séu tengsl foreldra
og skóla á ábyrgð kvenna. Ein hlið
vandans felst í því að um leið og
þjóðfélagið þrýstir á að hjónin taki
jafnt til hendinni inni á heimilinu
finna konumar fyrir því að vera
gerðar ábyrgar fyrir útkomunni.
Konurnar þurfi því að setja
rammann um hvað eigi að gera,
sjá til þess að verkefnin séu rétt og
vel unninn," segir Hrefna og tekur
fram að fyrsta skrefið gæti falist í
því að konurnar væru aðeins af-
slappaðri gagnvart vinnubrögðum
karlmannanna.
Tvö vandamál tengjast oft fyrstu
sambúðarárunum. „Annað felur í
sér að skapa hefðir á þriðja heimili.
Hvorugur getur vænst þess að
geta haldið öllum siðum og venjum
æskuheimilisins. Eðlilegt er að
vekja athygli á því að ólíkir siðir
tíðkist á æskuheimilunum og
spyrja makann hvaða hugmyndir
hann hafi í tengslum við nýja heim-
RAYMOND WEIL
GENEYE

KRINGLUNNI 8-12,
SÍMI 588 7230, FAX 588 7232
WWW.LE0NARD.IS
S
0X0
FRÍHÖFN KEFLAVÍKURFLUGVELLI,
SÍMI 425 0800, FAX 588 7232
WWW.LE0NAR0.IS
ilið. Með því að ræða saman fæst
langoftast viðunandi lausn. Hitt
vandamálið tengist því að lengja
tengslin við foreldrana. Stundum
heyrist „þú ert bara alltaf hjá
mömmu þinni“ en ekki er nema
eðlilegt að tengsl við foreldrana
séu enn náin fyrstu búskaparárin.
Ekki er heldur verra að geta leitað
ráða hjá pabba og mömmu, t.d. í
tengslum við foreldrahlutverkið.
Unga fólkið öðlast svo smám sam-
an aukið sjálfstæði."
Karlar vilja láta verkin tala
Eins og jurtirnar þarf að næra til-
finningasambandið. „I tilhugalífinu
þegar fólk er að kynnast gefst
nægur tími til að vera saman.
Smám saman verða verkefnin fleiri
og færri stundir gefast fyrir hvort
annað. Hins vegar megum við ekki
gleyma því að sinna sambandinu
og næra ástina enda er hætt við að
ástin deyi sé hún ekki nærð. Hjón
ættu að leggja sig fram um að
eyða ekki frítímanum í að deila
heldur vera saman á jákvæðan
hátt. Við eigum ekki að leyfa okkur
að koma heim og gera stórmál úr
smáræði af því að við erum þreytt
og erum undir álagi í vinnunni.
Boltinn hleður utan á sig í sam-
ræðunum og endar á því að ef
makinn hegðaði sér eða væri öðru-
vísi væri allt gott. Algjört grundvall-
aratriði er að byrja á því að líta í
eigin barm og velta því fyrir sér af
hverju maður er neikvæður. Hvað
maður getur gert til að skapa
jákvætt og gott andrúmsloft."
Konur kvarta gjarnan yfir því að
erfitt sé að fá karla til að tala um
sambandið. „Já, konur hafa gam-
an að því að tala um sambandið
og eru góðar í því,“ viðurkennir
Hrefna. „Stundum eru konur meira
að segja of áfjáðar í að tala um
sambandið, t.d. tala konur stund-
um um eitthvað í sambandinu við
vinkonur sínar áður en þær tala við
karlinn. Umræðan breytir engu og
viðheldur aðeins ríkjandi ástandi.
Karlar eru eins og þú þentir rétti-
lega á oft ekki sérstaklega áfjáðir í
að tala um sambandið fram og til
baka eins og konurnar. Þeim mun
viljugri eru karlarnir til að taka á
vandanum. Konurnar verða því að
vara sig á því að tala karlana í kaf
og hlusta eftir því hvað kemur frá
þeim.“
Framhjáhald ekki
góð byrjun
Hrefna segir að stundum verði
erfiðleikar til þess að fólk fari að
fara út að skemmta sér hvort í sínu
lagi. Slíkt sé ógn við sambandið
enda fari fólk út til að hitta annað
fólk. „Að eyða of miklum tíma í
vinnunni hefur heldur ekki góð
áhrif á sambönd. Sambandinu er
ekki sinnt jafn vel og stundum
kemur fyrir að tengsl myndast milli
fólks í vinnunni. Auðvitað er ekki
nema eðlilegt að stundum komi
fyrir að fólk laðist að einstaklingi af
hinu kyninu. Vandinn er að láta
ekki tengslin þróast út í tilfinninga-
samband. Ég viðurkenni að mörkin
geta stundum verið óljós en t.d.
þegar fyrsta hugsunin að morgni
fjallar um vinnufélaga af hinu kyn-
inu, sem maður er spenntur fyrir,
er hugsanlega komið að hættu-
mörkum. Þú hlakkar til dæmis til
að fara í vinnuna af því að þar er
alltaf svo skemmtilegt. Annað en
heima; allt svo ömurlegt þar. Eina
ráðið er að bæta sjálfur úr því og
koma með hugmyndir um hvernig
hægt sé að gleðja makann og gera
fjölskyldulífið skemmtilegra, t.d.
með því að stinga upp á því við
makann að elda góðan mat sam-
an, fara I gönguferð eða sund eftir
vinnu."
Stundum er stofnað til sam-
bands skömmu eftir að öðru er
lokið. „Konur búa oft einar í ein-
hvern tíma áður en stofnað er til
sambands aftur og ráðleggja körl-
um gjarnan að gera slíkt hið sama.
Hins vegar virðast karlar eiga erfið-
ara með að skapa heimilislegar
aðstæður fyrir sjálfa sig og sækja
gjarna fljótt í annað samband.
Hvort heldur konan eða karlinn er
að koma úr öðru sambandi verður
sá að gæta að því að yfirfæra ekki
viðbrögð fyrri makans yfir á núver-
andi maka. Hver og einn ætti að
reyna að læra af fyrra sambandi og
láta ekki eldri vandamál fylgja inn í
nýtt samband," segir Hrefna. Þeg-
ar forvitnast er um sambönd sem
sprottin eru úr framhjáhaldi þá
segir Hrefna að útgangspunkturinn
séu svik og því sé erfitt að byggja
upp traust í slíku sambandi.
„Þannig er oft undirliggjandi efi
sem byggir á því að makinn geti
alveg eins svikið núverandi maka
sinn eins og fyrrverandi maka
sinn.“
Einhleypingar ógnun
í hjónahópum?
Hrefna segir að því miður sé
mun minna lagt í makaval en tilefni
sé til. „Sá andi er ríkjandi hér að
makaval komi eins og af sjálfu sér.
Allt öðruvísu heldur en t.d. í Band-
aríkjunum þar sem fólk fer á stefn-
umót til að kynnast öðrum. Hér má
helst ekki gefa. upp að maður sé
að leita sér að maka og alltof sjald-
an bjóða hjón úr vinahópnum
t.a.m. einhleypum vinum heim til
að kynnast. Annars er því miður
ákveðin tilhneiging fyrir hendi til að
hjónafólk og einhleypingar
skemmti sér sitt í hvoru lagi og
kann hluti af skýringunni að felast í
því að einhleypingar séu taldir
ógnun við sambönd hinna. Ég hef
heyrt talað um að eftir skilnað
breytist mynstrið og hinum ein-
hleypa sé ekki lengur boðið í mat
heldur droppi hann við,“ segir hún
og er spurð að því hvort hægt sé
að líta svo á að allir einhleypingr
séu á einhvern hátt að leita sér að
maka. „íslenskt samfélag er fjöl-
skyldusamfélag og flestir sjá sjálf-
an sig í því mynstri a.m.k. einhvern
tíma á ævinni. Hins vegar er að
verða algengara að fólk hafi áhuga
á að búa eitt, a.m.k. tímabundið."
Hrefna segir að algengara sé að
fólk óski aðstoðar fagfólks við sam-
búðarvanda. „Algengast er að fólk
mæti í rúmlega klukkustundar löng
viðtöl einu sinni í viku. Mjög mis-
jafnt er hvað meðferðin nær yfir
langt tímabil en það er allt frá fáein-
um skiptum til langs tíma. Með-
ferðin virðist í flestum tilfellum
koma að gagni og styrkir oft hjónin
við að taka á vandamálum síðar í
hjónabandinu. Auðvitað ganga svo
sambönd ekki alltaf upp og ég get
nefnt að ef framhjáhald er í gangi
og kemur ekki upp í viðtölunum er
mjög erfitt að hjálpa fólki. Ef á hinn
bóginn fólki tekst að vinna sig frá
framhjáhaldi verður sambandið oft
traustara eins og reyndar gerist al-
mennt þegar fólki tekst að vinna sig
út úr miklum erfiðleikum saman."