Morgunblaðið - 16.09.1998, Blaðsíða 36

36 MIÐVIKUDAGUR 16. SEPTEMBER 1998
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
GUÐFRÍÐUR
* STEFÁNSDÓTTIR
tGuðfríður
Stefánsdóttir
fæddist á Brenni-
stöðum í Borgar-
hreppi 27. septem-
ber 1932. Hún
andaðist á Sjúkra-
húsi Reykjavíkur 7.
september síðast-
liðinn. Foreldrar
hennar eru Anna
Pálmey Hjartar-
-^dóttir, f. 29.1. 1910,
og Stefán Jónsson,
f. 25.10. 1909, d.
24.5. 1981. Hálf-
systkini Fríðu sam-
mæðra eru Áslaug Sæunn, f.
22.8. 1936, og Hjörtur Pálmi, f.
6.12. 1937. Fríða ólst upp hjá
móðurforeldrum sínum, þeim
Pálmínu Sigríði Guðmunds-
dóttur og Hirti Þorvarðarsyni
á Litla-Fjalli í Borgarhreppi,
til fímm ára aldurs, en þá lést
afi hennar. Fluttist Fríða þá
með ömmu sinni til Reykjavík-
ur. Sjö ára fluttist Fríða til föð-
ur síns að Brennistöðum þar
sem hún átti heimili þar til hún
fór á Héraðsskólann á Laugar-
vatni haustið eftir að hún
fermdist. Að loknu námi
stundaði Fríða verslunarstörf í
Reykjavík.
Hinn 26. júlí 1954 giftist
Fríða Erlendi Sveinssyni, f. 6.8.
1932, lögreglumanni í Reykja-
vík. Það sama ár keyptu þau
jörðina Akrakot á Álftanesi
þar sem heimili þeirra var alla
tíð eða þar til Fríða
missti heilsuna
snemma árs 1982.
Fríða og Erlendur
eignuðust fjögur
börn og helgaði
Fríða sig uppeldi
þeirra. Þau eru: 1)
Þorgerður lög-
fræðingur, f. 16.11.
1954. Hennar mað-
ur er Kristján Skúli
Sigurgeirsson lög-
fræðingur, f. 29.3.
1951, og eiga þau
tvo syni, Erlend
Kára, f. 19.9. 1982,
og Friðrik Gunnar, f. 15.9.
1989. 2) Júlíana Brynja kenn-
ari, f. 17.2. 1956, gift Guðbirni
Björnssyni lækni, f. 20.8. 1949,
og eiga þau tvær dætur,
Þórunni, f. 27.6. 1988, og Júlíu,
f. 30.11. 1992. 3) Sveinn lög-
reglumaður, f. 18.1. 1960,
kvæntur Soffíu Sæmundsdótt-
ur myndlistarmanni, f. 25.5.
1965, og eiga þau soninn Er-
lend, f. 6.5. 1988. 4) Hugborg
Pálmína leikskólasérkennari, f.
11.4. 1968. Hún var gift Gunn-
laugi Marinóssyni, f. 22.6.
1966, og eiga þau tvær dætur,
Agnesi Fríðu, f. 28.11. 1986, og
Ásthildi, f. 8.10. 1993. Unnusti
Hugborgar er Einar Sigurjóns-
son matreiðslunemi, f. 29.6.
1969.
títför Fríðu fer fram frá
Bessastaðakirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 15.
Á fegurstu dögum þessa hausts,
4ltþegar sólin sendir síðbúna geisla á
frjósama jörð og börnin eru að hefja
skólagöngu sína, barðist
tengdamóðir mín hetjulegri baráttu
fyrir lífí sínu. Eins og laufín sem
feykjast smám saman af trjánum í
haustvindinum fjaraði líf hennar út
á þessum fallegu dögum. Hægt, en
örugglega. Á eftir fínnst manni eins
og þögnin ein ríki og í hugann koma
tvö orð, friður og frelsi. Friður frá
þjáningunum og frelsi andans sem
svo lengi var fjötraður, En í þögn-
inni búa líka minningarnar sem þó
eru ekki mínar en eru hér allt í
kring. Falleg mynd á vegg af fal-
legri konu með andlitsfallið sem
minnir mig á annað andlit sem er
-^mér svo kunnugt. Fallega lagaðar
hendur sem halda um mínar þegar
ég heimsótti hana, hlýjar og gott að
halda um. Líf hennar á Álftanesinu,
sem þá var sveit, erilsamt en þó
alltaf tími fyrir alla og gott að setj-
ast í kaffí hjá henni Fríðu. Nætur-
hrafn eins og ég, Ijós í glugga á
Akrakoti seint á nóttu. Þá er friður,
þá er kyrrð. Sjávarniður ef vel er
hlustað og einstöku fugl á ferð. Og
svo á einum degi er ekkert eins og
áður. Orlögin grípa hastarlega í
taumana. Arin líða. Þegar ég kom
til sögunnar hafði hún verið veik um
nokkurn tíma. Ég kynntist því ekki
þeirri Fríðu en þó fínnst mér ég
þekkja hana. Þannig vil ég muna
__.hana. Logar ljós í öðrum glugga.
Nóttin er yfir, kyrrðin er alger.
Dagsverkinu er lokið. Friður.
Nú legg ég augun aftur,
ó, Guð, þinn náðarkraftur,
mín veri vörn í nótt.
Æ, virst mig að þér taka,
méryfirláttuvaka
þinn engil, svo ég sofi rótt.
(Þýð. S. Egilsson)
Ég fór oft í heimsókn til þín á
sjúkrahúsið og við spjölluðum sam-
an og fengum okkur eitthvað gott.
Oft leið þér illa, amma mín, en nú
líður þér vel hjá Guði.
Hin ianga þraut er liðin,
nú loksins hlauztu friðinn,
nú allt er orðið rótt,
nú sæll er sigur unninn
og sólin björt upp runnin
á bak við dimma dauðans nótt.
(V. Briem.)
Bless, amma mín.
Þín
Þórunn.
Elsku amma Fríða, nú ert þú
farin frá okkur. Ég hefði viljað
kynnast þér betur, elsku amma
mín, en nú ertu heilbrigð og líður
vel.
Elsku amma mín, ef þú bara
vissir hvað ég sakna þín mikið. Mér
fannst alltaf svo gaman að
heimsækja þig. Það var svo gaman
þegar ég fór í heimsókn til Svenna
og Soffíu og labbaði að fjörunni og
sá Akrakot. Þá hugsaði ég alltaf til
þín, elsku amma mín. Mér fannst
þú alltaf vera svo falleg og yndis-
leg. Það var svo gaman þegar ég
kom að heimsækja þig á spítalann
en það var því miður í seinasta
skipti sem ég sá þig á lífi. En nú
ert þú í himnaríki hjá Guði og líður
vel, amma mín.
Amma mín ég elska þig.
Kristur minn, ég kalla á þig,
komdu að rúmi mínu,
gerðu svo vel og geymdu mig,
Guð, í skjóli þínu.
(Hötók.)
Þitt barnabarn
Agnes Fríða.
Blessuð sé minning Guðfríðar
Stefánsdóttur.

Soffía.
Elsku amma mín. Núna ertu dáin
og farin til Guðs, ég veit að Guð og
englarnir passa þig alltaf. Þú varst
orðin veik þegar ég fæddist og þvi
náði ég ekki að kynnast þér þegar
þú varst frísk, eins og þegar
mamma var lítil, en hún er búin að
pegja mér fullt af gömlum og falleg-
um sögum af þér frá þeim tíma.
Með fáum orðum langar mig að
minnast gamallar vinkonu, Fríðu
Stefáns, eins og hún var yfirleitt
kölluð. Fríða og móðir mín heitin,
Guðrún Ásdís, voru æskuvinkonur
frá Stokkseyri. Lífshlaup þeirra
átti sér ýmsa snertifleti; þær fluttu
á sama tíma til Reykjavíkur og
samgangur fjölskyldna þeirra var
töluverður.
Á fyrstu búskaparárum foreldra
minna bjuggum við hjá tengdafólki
Fríðu úti á Álftanesi. Eftir að við
fluttum í Kópavoginn, á Suður-
brautina, heimsóttum við hvert
annað og ég minnist góðra æsku-
stunda á Álftanesinu í góðu yfír-
læti hjá Fi'íðu, eiginmanni hennar
Erlendi Sveinssyni og krökkunum.
Fríða veiktist alvarlega fyrir
tæpum tveimur áratugum. Á þeim
tíma auðnaðist mér einungis einu
sinna að heimsækja hana, hefði
vissulega viljað gera það oftar. Það
er erfitt oft á tíðum að sætta sig
við gráglettin örlögin, m.a. Fríðu -
að þurfa að berjast við erfið veik-
indi í þann langa tíma sem raunin
varð. En góðar minningar hjálpa
okkur að sættast við orðinn hlut.
Þótt nú sé orðið langt um liðið
frá því að ég hitti Fríðu síðast á ég
skýrar minningar um hana.
Fríða var greind kona og
góðhjörtuð, með skopskynið í góðu
lagi. Það var yfirleitt líf og fjör
þegar hún heimsótti okkur, og
ávallt var gott að sækja hana og
fjölskyldu hennar heim. Við Helga
biðjum Fríðu Guðs blessunar og
sendum eftirlifandi fjölskyldu
hennar hugheilar samúðarkveðjur.
Sturlaugur Þorsteinsson.
Á meðan hún var og hét var
þessi kona eins og samofin
náttúrunni við flæðarmálið á Álfta-
nesi. Síðan var eins og hún hyrfi í
jöklana í lifanda lífi - rétt eins og
Úa, sem hverfur sjónum við rætur
Snæfellsjökuls. I rúm sextán ár
varð það hlutskipti hennar að vera
í „hömrum girtri eyðiey" hugarvíls
og annarra veikinda.
Hún hét Guðfríður Stefánsdóttir
og hefur verið rúmlega tvítug þeg-
ar hún flutti ásamt eiginmanni sín-
um, Erlendi Sveinssyni, bóndasyn-
inum á Grund á Álftanesi, á næstu
jörð sem var Akrakot. Þau eign-
uðust fjögur börn og er Þorgerður
vinkona mín frumburður þeirra.
Fríða, eins og hún var jafnan
kölluð, ólst upp hjá móður sinni á
Stokkseyri en faðir hennar hafði
verið stórbóndi í Borgarfirðinum
og var hún eini afkomandi hans. í
Akrakoti bjó Fríða í tæp þrjátíu ár
eða þar til hún veiktist alvarlega í
ársbyrjun 1982 og var vistuð á
Arnarholti upp frá því.
Akrakot stendur í fjörukambin-
um á Álftanesi vestan við
Bessastaðatjörn með útsýn yfir
Skerjafjörð. Á meðan Fríða bjó
þar var gestkvæmt í Akrakoti.
Vinir og ættingjar komu akandi
frá Reykjavík til að fá kaffisopa
hjá Fríðu. Hún var fádæma vinsæl
og átti að vinum ólíkasta fólk. Ég
var unglingur þegar ég kynntist
henni og upptekin af öðru en að
sundurgreina ástæðurnar fyrir
þessum vinsældum. En ég
skynjaði strax hugblæinn í kring-
um þessa konu og að ástæðan fyrir
því að fólk kom í Akrakot var ekki
eingöngu liður af sunnudagsrúnt-
inum. Heimilið var fábrotið - og
húsmóðirin laus við tildur og til-
gerð. Það var alltaf staður og það
var alltaf stund hjá Fríðu. Þótt það
séu liðnir næstum tveir áratugir
síðan ég kom í Akrakot er
andrúmsloftið í kringum Fríðu enn
ferskt í minni og hún ljóslifandi
fyrir hugskotssjónum mínum.
Fríða var stór kona í tvennum
skilningi - augun stór, gráblá og
svolítið útstæð, andlitið hrukku-
laust alla tíð og hún var með
spékoppa. Röddin var hlý og eitt af
blæbrigðum hennar var kátínan -
þótt sinnið hafi stundum verið hel-
tekið og djúpar öldur ætt yfír sál-
arlífið. Það var hlið sem ég aðeins
heyrði af en varð aldrei áskynja.
Ég sé hana fyrir mér í eldhúsinu
í Akrakoti úti við grýtta fjöruna
yst á nesinu. Draugar hins forna
höfuðbóls, Bessastaða, blanda geði
við dökkt hafrótið sem stundum
gengur yfír norðurhlið hússins.
Þar situr Fríða - í miðdepli - mitt
á milli sögunnar og náttúrunnar, í
gamla fjósinu sem Akrakot eitt
sinn var. Ekki hafa afturgöngur
truflað þessa jarðbundnu konu en í
endurminningunni eru þær alls
staðar á sveimi í þessu sögulega
umhverfi. Höfuðsmenn konungs
frá miðöldum, hin ástríðufulla
Apollonia Schwartzkopf, gamlir
amtmenn og ógæfusamt útigangs-
fólk, sem skelfist gapastokkinn.
Hann stóð víst einhverstaðar aust-
an megin þar sem húsið nú er. En
Fríða brosir bara út í annað.
Þarna úti á nesinu eru veðurg-
uðirnir miklu miskunnarlausari en
í bænum, þegar þeir láta til sín
taka. En heimilið hennar Fríðu, í
nágrenni við vitann, er uppljómað,
hlýtt og notalegt. Stundum fáum
við að hvolfa bolla, snúa honum
þrjá hringi yfir höfðinu og blása í
hann. Ef okkur liggur mikið á fær
bollinn að þorna á hellunni á elda-
vélinni og síðan grandskoðar Fríða
hann. Hún veltir þessu fjöreggi á
milli handanna, framtíðin öll veltur
á því hvað hún segir en táknin í
bollanum eru alltaf túlkuð manni í
vil. Það streymir frá henni öryggi
og velvild. Þarna situr hún, oft í
einhverjum slopp, gjarnan aðeins
tilhöfð, með lakkaðar neglur eða
nýja eyrnalokka. Svipurinn er
glettinn, hún er spakráð, skynug
pg óspör á hrós. Hún er sígefandi.
I návist Fríðu er gott að vera ung-
lingur.
Frá Akrakoti fór maður með
minningar í farteskinu sem aldrei
gleymast. Af konu sem var ekki
orðin fertug en var á sama hátt og
umhverfið sem hún bjó í - djúp og
merkileg. Hún var frjáls, laus við
hlekki lífsgæðakapphlaupsins og
þurfti ekki að slá af heilindum sín-
um. Hún sóttist ekki eftir vegtyll-
um en lagði meira upp úr trausti í
samskiptum við annað fólk. Hún
var ekki að vasast í þessu fyrir
sjálfa sig.
Hún talaði við okkur, um okkur
en aldrei til okkar og sjaldnast um
sig sjálfa. Þessi íslenska kona,
samgróin umhverfi sínu, með
svolitið þétta og veðurbarða nær-
veru - engin hofróða en samt svo
flott - rifin upp með rótum og
dæmd til útlegðar úr mannfélaginu
í tæp sautján ár. Það var eins og
hún gengi í björg en eftir sat ein-
hver ára, óljós grunur um að hún
hafí verið forvitri og hún hafi jafn-
vel vitað hvað biði hennar og þess
vegna skilið svo margt.
Það eru nú rúm sextán ár síðan
Þorgerður hringdi til mín til
Boston til að segja mér af örlögum
móður sinnar. Hún átti von á sínu
fyrsta barni og fyrsta barnabarni
foreldra sinna. En Fríða átti aldrei
eftir að verða í stakk búin til að
njóta þess eða eðlilegs fjölskyldu-
lífs upp frá því. Hún var fjörutíu og
níu ára gömul þegar hún yfirgaf
Akrakotið fyrir fullt og allt og
yngsta dóttirin ekki enn búin að
slíta barnsskónum. Líf hennar eftir
það var líkast endalausri einangrun
- stundum með sjálfri sér en oftast
í svartnætti og kvöl. Þessi kraft-
mikla og gjafmilda manneskja var
njörvuð niður við mjótt stofnan-
arúm, í litlu herbergi, fjarri öllu því
sem henni var kært. Barnabörnin
þekkti hún vart að öðru leyti en
sem myndir á náttborðinu. Eina til-
breytingin var að sitja í hæg-
indastól einhverjar stundir dags-
ins.
Öll þessi ár fór Þorgerður til
hennar eftir langan vinnudag, frá
litlum börnum, oft akandi í gler-
+ Þórdís Eiríksdóttir fæddist
á Gunnarsstöðum í
Skeggjastaðahreppi í N-Múla-
sýslu 28. september 1926. Hún
lést á Sjúkrahúsi Reykjavíkur 2.
september síðastliðinn og fór
útför hennar fram frá Foss-
vogskirkju 8. september.
Hún amma Dísa er horfín yfir í
annan heim. Fvi'ir hana, ferðalúin
sem hún var, er það betri heimur.
Og þar hefur hann Máni okkar
örugglega tekið á móti henni, dill-
andi skottinu sínu gula.
Við systurnar sáum ömmu Dísu
ekki nógu oft, því að á milli okkar
var hálft Island. Þeim mun oftar
spjölluðum við saman í síma.
í huga okkar er mynd af ömmu
Dísu hvílandi sig í sófanum í stof-
hálku og dimmu á Kjalarnesvegin-
um. Hún kom með karton af sígar-
ettum, og stundum nýja peysu,
varalit eða ilmvatn. Rétt eins og
Þorgerður Egilsdóttir kom með söl
til föður síns, Egils Skallagríms-
sonar - var Þorgerður Erlends-
dóttir bjargvættur móður sinnar.
Eins veik og Fríða var þekkti hún
alltaf dóttur sína - löngu var horf-
inn gáskinn úr röddinni en fegin-
leikinn og væntumþykjan var
auðheyrð þegar hún heilsaði henni.
Og nú þegar Þorgerður hringir
til mín, hingað til Lundar, og segir
mér að mamma hennar hafi verið
að skilja við - „án þess að hafa
nokkurn tíma fengið tækifæri til að
kveðja," eins og hún orðaði það -
rifjast upp fyrir mér kvöld við
fjöruna á Ægisíðu fyrir tveimur ár-
um. Við Þorgerður stóðum og
horfðum út á Álftanesið á fögi'U
vetrarkvöldi. Hún rifjaði upp eitt
skipti þegar skólabíllinn komst
ekki út að Akrakoti í mestu vetrar-
hörkum til að sækja hana í barna-
skólann á Álftanesinu. Fríða fór þá
í vaðstígvélin og úlpuna og sagðist
myndu skutla henni á traktornum.
Það var ekki hennar stíll að tvínóna
við hlutina. Þorgerður vildi frekar
hætta í skóla en að koma þangað í
traktor með mömmu sína við
stýrið. Ég veit ekki hvor hafði sitt
fram með traktorinn - það var
örugglega engin málamiðlun. Þor-
gerður veit nú það sem mamma
hennar vissi að lífið snýst ekki um
að eiga og eignast heldur að vera
og verða.
Fríða er loks laus úr Iangvarandi
prísund. Sautján ára einsemd að
baki. Um leið leysist úr læðingi
áralöng sorg og söknuður barna og
eiginmanns en þeim tilfinningum
hafa þau hingað til ekki getað veitt
útrás. Þessi tími hefur verið þeim
öllum ei-fiður, sérstaklega fyrstu
árin. Þau gerðu það sem í þeirra
valdi stóð.
I huga mínum er Fríða nú aftur
komin út á Álftanes - í hóp þeirra
sem sett hafa svip á staðinn um
aldir. Eitt er víst að tilfinningin
yrði önnur að fara meðfram
fjörunni um dimma nótt nú en áð-
ur._
Ég þakka Fríðu fyrir ógleyman-
legar stundir. Og bið Guð að gefa
henni góða heimferð.
Herdís Þorgeirsdóttir.
Fallin er frá ein af okkar gömlu
góðu félagskonum, Guðfríður
Stefánsdóttir frá Akrakoti. Okkur
langar að minnast hennar Fríðu,
sérstaklega vegna þess að hún var
sönn kvenfélagskona og heiðurs-
kona, sem starfaði fyrir félagið
okkar af mikilli fórnfýsi og smitaði
hinar af vinnugleði og félagsanda.
Fríða var ritari félagsins í mörg ár
og þegar krafta og heilsu þraut var
hennar sárt saknað. Við minnumst
hennar með þakklæti og hlýju.
Fjölskyldu Éríðu og öðrum
aðstandendum hennar sendum við
innilegar samúðarkveðjur.
F.h.Kvenfélags
B essastaðahrepps,
Svanhvít Jónsdóttir, formaður.
unni heima á Lambstekknum. Við
stóðum gjarnan við sófann á meðan
og létum dæluna ganga og mátti þá
einu gilda hvort amma svaraði eða
ekki. Hún nennti að hlusta.
Kannski hlustar hún enn á
skvaldrið í okkur á milli þess sem
hún og Máni fara saman í göngu-
ferðir, létt í spori.
Elsku amma Dísa, það er erfitt
fyrir litlar stúlkur að sætta sig við
að eiga ekki eftir að sjá þig framar í
þessari tilveru.
Við áttum aðeins örfá ár saman
áður en þú varst hrifin burt, en
minninguna um þig tekur enginn
frá okkur.
Bless, elsku amma.
Katrín og Valdís.
ÞORDIS
EIRÍKSDÓTTIR