Morgunblaðið - 16.09.1998, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 16. SEPTEMBER 1998 33"
GARÐYRKJUSKÓLINN Á REYKJUM

GRETAR Unnsteinsson skólastjóri við
vígslu Unnsteinslundar 21. júní 1998.
YFIRLITSMYND af Garðyrkjuskólanum á Reykjum. Skólahúsin
fyrir miðju, gamli skólinn til hægri.
Ævintýrið
á Reykjum
Stórhugur og metnaður skólastjóranna
hefur einkennt starfíð í Garðyrkjuskólan-
um í Reykjum. Sigurður Steinþórsson
heimsótti skólann fyrr í sumar, en tilefnið
var vígsla dálítils trjálundar til minningar
um Elnu og Unnstein Olafsson, fyrsta
skólastjóra Garðyrkjuskólans.
SUMARDAGINN
fyrsta ár hvert hefur
Garðyrkjuskóhnn á
Reykjum í Ölfusi „opið
hús“ til að kynna starf-
semi sína, og til þess
koma í seinni tíð allt að
10.000 gestir. Ekki hef-
ur skólinn alltaf átt
slíku fylgi að fagna, né
garðyrkja og garð-
yrkjumenntun mætt
jafnmiklum skilningi
og nú, enda hefur við-
gangur skólans á síð-
ustu áratugum verið
næsta ævintýralegur.
Vafalaust er það mikið
því að þakka hve hepp-
inn skólinn hefur verið með stjórn-
endur, fyi-st Unnstein Ólafsson
sem stýrði skólanum frá stofnun
hans vorið 1939 til dauðadags 1966,
og síðan eftinnann hans Grétar
Unnsteinsson, sem þá tók við
stjórninni. Því Unnsteinn og Grét-
ar reyndust vera réttir menn á
réttum tíma: Unnsteinn hinn eld-
legi brautryðjandi en Grétar fastur
fyrir, skipulagður og næmur á
kröfur tímans um menntun garð-
yi-kjufræðinga.
Unnsteinn var 26 ára þegar
hann tók við skólanum, fyrstur fs-
lendinga til að hljóta háskóla-
menntun í garðyrkjufræðum, og
frá þeim degi helgaði hann líf sitt
Garðyrkjuskólanum og íslenzkri
garðyrkju. Það þrotlausa og ákafa
uppbyggingarstarf var enginn
dans á rósum, enda féll Unnsteinn
frá langt fyrir aldur fram, rúmlega
fímmtugur. A þeim tíma var Grét-
ar, sonur Unnsteins og Elnu konu
hans, 25 ára og hafði nýlokið fram-
haldsnámi í garðyrkjufræðum í
Danmörku, og varð úr að hann tók
við skólanum. Síðan hefur Grétar,
engu síður en faðir
hans áður, unnið þrot-
laust að framgangi
skólans og íslenzkrar
garðyrkju, svo sem
sjá má á árangrinum.
Því skrifa ég þessa
grein, að ég heimsótti
Reyki fyrr í sumar og
þótti þá svo mikið til
um skólann og það
starf sem þar er unn-
ið, að ég get vart orða
bundizt. Tilefnið var
vígsla dálítils trjá-
lundar til minningar
um Elnu og Unnstein
Ólafsson, fyrsta
skólastjóra Garð-
yrkjuskólans. Við sem þangað var
boðið notuðum tækifærið til að
skoða okkur um í fylgd Grétars
skólastjóra, í mínu tilviki var það í
fyrsta sinn í tæpa hálfa öld. Því
skólinn og ég erum næstum jafn-
aldra, og á sokkabandsárum okkar
beggja á 5. áratugnum var ég iðu-
lega á sumrin þarna fyrir austan, í
bústað sem fjölskyldan átti. Mér er
Unnsteinn afar minnisstæður frá
þeim tíma, fullur af stórhug og
ákafa og húnvetnsku fjöri. Enda
voru mikil umsvif á Reykjum, kýr
og svín auk garðyrkjuframleiðslu
utan gróðurhúsa og innan því skól-
inn varð að bæta sér upp rýrar
fjárveitingar til að geta dafnað og
vaxið. Sumardvölum mínum á
Reykjum lauk kringum 1950, og
síðan hef ég varla komið þangað.
En svo stórkostlegar framfarir og
breytingar hafa orðið á þessum
tíma að næstum ekkert er líkt og
var. Mest áberandi við fyrstu sýn
er sú breyting - nánast þylting -
sem orðið hefur á Islandi á allra
síðustu ái-atugum: hve grænt allt
er orðið um borg og bý, og yfírleitt
Sigurður
Steinþórsson
snyi’tilegt líka. Því skóg- og trjá-
rækt hefur tekið heljarstökk
áfram, á Reykjum sem annars
staðar, og ein meginástæða þess
mikla árangurs er einmitt aukin
menntun og kunnátta trjáræktar-
manna sem komið hafa upp kvæn-
um og tegundum sem henta lofts-
laginu. Þar á Garðyrkjuskólinn
sinn stóra þátt, því tilraunastarf-
semi af ýmsu tagi er meðal megin-
þátta í starfseminni.
Og skólinn sjálfur er í nýjum
húsum. I gamla daga var hann í
tveimur timburskálum sem reistir
höfðu verið árið 1930 fyrir berkla-
sjúklinga sem leituðu heilsubótar í
hveraleir og -gufum. Nú er annar
skálinn löngu horfinn en hinn verð-
ur safnhús um sögu Reykja, ís-
lenzkrar garðyrkju og nýtingar
jarðhita í ylrækt, svo og upplýs-
ingastöð um náttúrufar svæðisins.
Árið 1961, tæpum aldarfjórðungi
eftir stofnun skólans, var hafízt
handa um að byggja nýtt skólahús
sem nú er e.k. kjarni staðarins. Þá
byggingu hannaði Hrafnkell Thor-
lacius arkitekt að forsögn Unn-
steins, og þykir hún með frumleg-
ustu skólahúsum landsins. Eg man
vel að Jónas Jónsson, afi minn, sem
var mikill vinur Unnsteins og
stuðningsmaður, óttaðist dálítið að
franskmenntuð framúrstefna
frænda hans Hrafnkels og stór-
hugur og hugmyndaauðgi Unn-
steins mundu enda í vitleysu en
það fór á annan veg eins og allir
geta séð, þ.á m. 10.000 gestir í
opnu húsi á ári hverju. Miðpunktur
hússins er tæplega 1.200 fermetra
gróðurskáli með 6 metra háu gagn-
sæju þaki þar sem vaxa margvísleg
tré og runnar, en út frá honum
geisla álmur með kennslustofum,
heimavist, matsölum og skrifstof-
um. Þótt húsið sé ekki fuUbyggt
enn - Þjóðarbókhlaðan tók 23 ár
frá skóflustungu til vígslu - hefur
það hið mesta aðdráttarafl til hvers
konai- funda- og samkomuhalds.
Annað hús skoðuðum við og
engu ómerkara - þó ekki frá sjón-
arhóli húsagerðarlistar - sem er
nýtt og einstætt tilraunagróðurhús
sem brátt verður tekið í gagnið,
þar sem hita, raka og birtu er stýrt
af tölvum í mörgum klefum. Var að
heyra að skólastjóri byndi miklar
vonir við þá starfsemi sem þar er
fyrirhuguð, enda sér nú fyrir end-
ann á langri baráttu við að koma
þessu húsi upp. Annarri hugmynd
lýsti hann, sem lengra er í að verði
að veruleika: að koma upp e.k.
tækniminjasafni í íslenzkri garð-
yrkju. Þegar Garðyrkjuskólinn var
stofnaður voru handverkfæri notuð
til allra hluta og hestar höfðu það
hlutverk sem dráttarvélar fengu
síðar. Þessum verkfæram hefur
verið haldið til haga á Reykjum
þótt þau úreltust, og mun fara vel á
því að þau verði til sýnis í þessari
miðstöð garðyrkju í landinu.
Fyrir fáum áratugum var lítið
um trjágróður í hlíðum og við ræt-
ur Reykjafjalls nema rétt í kring-
um sumarbústaði, en nú teygja sig
vöxtulegir skógar hátt upp í hlíð-
arnar. Arið 1986 var samþykkt
deiliskipulag af allri Reykjatorf-
unni sem ríkið keypti fyrir 100.000
ki’. árið 1930 vegna jarðhitans, og
auk Garðyrkjuskólans era Ölfus-
borgir byggðar á því landi. Á þeim
uppdrætti, sem við skoðuðum, eru
staðsett mikil gi’óðurhús og önnur
mannvirki, svo og tilrauna- og
ræktunarsvæði vegna kennslu og
rannsókna Garðyrkjuskólans, en
þar er einnig að fínna skógarlundi,
tjarnir, göngustíga og hvaðeina
sem glatt getur útmstarfólk, enda
era lendur Garðyrkjuskólans nú
þegar vinsælt útivistarsvæði. Garð-
yrkja í víðri merkingu, eins og hún
er stunduð á Reykjum, tekur nefni-
lega ekki síður til fagurs umhverfís
fyrir sálina heldur en hollra mat-
væla fyrir líkamann.
Allt þetta, sem ég nú hefi nefnt,
þótti mér bera vitni stórhug og
metnaði skólastjórans fyrir hönd
íslenzki’ar garðyrkju og mennta-
stofnunar hennar, sem hann hefur
gefið alla starfskrafta sína, eins og
faðir hans á undan honum. En þó
þótti mér sem háskólamanni og
fyrrverandi forseta raunvísinda-
deildar HI jafnvel ennþá meira
koma til þess innra starfs sem
fram fer í þessum tiltölulega litla
skóla: síðan 1967 hefur námsbraut-
um fjölgað úr einni í fimm; ylrækt-
arbraut, garðplöntubraut, skrúð-
garðyrkjubraut, blómaskreyting-
arbraut og umhverfisbraut. Stöðug
endumýjun þessa náms með tilliti
til nýjunga og síbreytilegra þarfa
atvinnulífsins er tryggð með starf-
semi fræðslunefnda fyrir hverja
braut sem í sitja fulltrúar frá hin-
um ýmsu félagasamtökum garð-
yrkjunnar og stofnunum landbún-
aðarins auk annarra sem talið er að
málið varði. Og endurmenntunar-
námskeið hafa gegnt sívaxandi
hlutverki við skólann allar götur
síðan 1985, þannig að árið 1997
vora haldin um 50 slík námskeið
með á annað þúsund þátttakendur.
Þá heldur Garðyrkjuskólinn uppi
formlegu samstarfi við fjölda er-
lendra garðyrkjuskóla, garðyrkju-
háskóla, tilraunastöðva og félaga-
samtaka.
Á þeim tæpum 60 áram sem liðin
era frá stofnun Garðyrkjuskóla
ríkisins á Reykjum hefur allt
breytzt á Islandi, meðal annars
flest það sem hefur með innlenda
garðyrkju að gera, svo sem afstaða
þjóðarinnar til grænmetisneyzlu,
skógræktar, umhverfis og skraut-
blóma. I þein-i þróun hefur hlutur
Garðyrkjuskólans verið ólítill, þótt
margt fleira hafi komið til, og vit-
anlega margir fleiri lagt hönd á
plóg við skólann en skólastjóramir
tveir. Þegar fyrstu tuttugu kandi-
datamir voru útskrifaðir frá skól-
anum árið 1941 var garðyrkja nán-
ast óþekkt á Islandi sem atvinnu-
grein; flestir þeirra stofnuðu garð-
yrkjustöðvar eða unnu á annan
hátt að garðyrkju og gerðust
þannig sjálfir útbreiðslumenn
hinnar nýju atvinnugreinar. Síðan
þá hefur skólinn útskrifað um 600
garðyrkjufræðinga og kannanir
sýna að um 80% þeirra vinna við
greinina með einhverjum hætti.
Ævintýrið sem hófst á Reykjum
með stofnun Gai'ðyrkjuskólans
heldur áfram, og nú er fimmtíu
manna árgangur að hefja nám við
skólann, hinn stærsti til þessa.
Brautryðjandinn Unnsteinn mátti
eins og að líkum lætur takast á við
margháttaðan skilningsskort og
erfiðleika, og tæpast hefur starf
Grétars alltaf verið dans á rósum.
Hins vegar hafa velunnarar Garð-
yrkjuskólans og stjómenda hans
ævinlega mátt sín meira þegar
vandkvæði hafa steðjað að, og með-
al þeirra velunnara hafa, að sögn
Grétars, verið allir landbúnaðar-
ráðherrai’ frá 1939.
Höfundur er jarðfræðingur.
BRIDS
Umsjón Arnór G.
llagnarsson
Bikarúrslitin um
næstu helgi 3
Fjórðu umferð Bikarkeppni BSÍ
er lokið. Urslit leikja urðu þessi:
Baldur Bjartmarsson-Arraannsfell/
Sævar Þorbjömsson 59-112
Háspenna/Jón Hjaltason-Garðsláttuþj. Norð-
urlands/Stefán Stefánsson 73-97
Nýherji/ísak Öm Sigurðsson-Eimskip/
Stefán Kalmansson 163-50
Marvin/Öm Amþórsson-Landsbré£í
Bjöm Eysteinsson 101-94
í undanúrslitunum, sem verða
spiluð í Þönglabakkanum laugar-
daginn 19. sept. kl. 11.00, spilar sv.
Ánnannsfells við sv. Nýherja op^~
sv. Marvins við ^ Garðsláttuþj.
Norðurlands. Urslitaleikurinn
verður síðan sunnudaginn 20. sept.
og hefst kl. 11.00. Leikirnir verða
sýndir á ramma og áhorfendur eru
hvattir til að fjölmenna í Þöngla-
bakkann um helgina. Aðgangur
ókeypis.
Helztu mót vetrarins
Mótaskráin 1998-1999 er komin
út og hefur verið send til félag-
anna. Mótaskrána er einnig að
fínna á heimasíðunni http://www.is-
landia.is/— isbridge. Helstu breyt-
ingar á mótum vetrarins era að
einmenningurinn verður spilaður
föstudag og laugardag og minning^
armót Einars Þorfinnssonar á Sel-
fossi verður 3. okt.
19. -20. sept. Bikarkeppni BSÍ,
undanúrslit og úrslit.
10.-11. okt. Islandsmót í tvímenn-
ingi opinn flokkur, undanúrslit.
16. -17. okt. Islandsmót í einmenn-
ingi-
18. okt. Ársþing BSI.
31. okt.-l. nóv. íslandsmót í tví-
menningi, opinn flokkur úrslit.
7.-8. nóv. Islandsmót eldri og yngri
spilara í tvímenningi.
20. nóv. Samnorrænn tvímenning-
ur.
21. -22. nóv. Islandsmót kvenna í
tvímenningi.
30. -31. jan. Islandsmót í para-
sveitakeppni.
12.-15. feb. Bridgehátíð BSÍ, BR
og Flugleiða.
27.-28. feb. Islandsmót kvenna og
yngri spilara í sveitakeppni.
5.-7. mars Islandsmót í sveita-
keppni, opinn flokkur - undanúr-
slit.
31. mars-3. apríl Islandsmót í
sveitakeppni, opinn flokkur - úr-
slit.
17. -18. apríl Islandsmót í paratví-
menningi. A
22. -23. maí Kjördæmakeppni BSI.
Skráning er hafin í fýrstu mót
vetrarins á skrifstofunni. S:
5879360.
Bridsfélag eldri borgara
í Kópavogi
Þriðjudaginn 8. sept. spiluðu 28
pör Mitchell-tvímenning og urðu
eftirtalin pör efst í N/S:
Sæmundur Bjömss. - Magnús Halldórss. 383
Garðar Sigurðsson - Baldm- Ásgeirsson 372
Þórarinn Amason - Þorleiíur Þórarins. 369
Jón Stefánsson - Alfreð Kristjánss. 3361
Lokastaða efstu para í A/V:
Sigríður Pálsd. - Eyvindur Valdimarss. 3§þ.
Guðm. Á Guðmundss. - Stígur Herlufsen 355
Helga Helgadóttir - Július Ingibergss. 339
HeiðurGestedóttir-ÞorsteinnSveinsson 336
Meðalskor 312.
Á fóstudaginn var spiluðu 20 pör
og þá urðu úrslit þessi í N/S:
Magnús Halldórss. - Sæmundur Bjömsson253
Ingunn Bemburg - Elín Jónsdóttir 244
Oliver Kristóferss. - Rafn Kristjánss. 240
Lokastaðan í A/V:
Albert Þorsteinss. - Alfreð Kristjánss. 302
Bjöm Hermannss. - Sigurður Friðþjófss. 254
BaldurÁsgeirsson-GarðarSigurðsson 240
Meðalskor 216. ^
Bridsfélag Kópavogs
Vetrarstarfið hefst nk. fimmtu-
dagskvöld, 17. september, með eins
kvölds tvímenningi. Spilað verður
sem fyn- í Þinghóli, Hamraborg 11,
og hefst spilamennskan kl. 19.45.
Keppnisstjóri er Hermann Lára^
son.