Morgunblaðið - 20.09.1998, Blaðsíða 33

32 SUNNUDAGUR 20. SEPTEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
+
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 20. SEPTEMBER 1998 33 ,
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
ÞARFT FRAMTAK I
UMHVERFISMÁLUM
SÖLUMIÐSTÖÐ hrað-
frystihúsanna hefur gefið
út bækling á ensku til stuðn-
ings umhverfisstefnu sinni,
sem samþykkt var fyrr á ár-
inu. Umhverfisstefna SH tek-
ur mið af ábyrgum fiskveið-
um og veiðistjórnun, heil-
næmi afurða og gæðastjórn-
un við framleiðslu þeirra og
hagkvæmri notkun og eigin-
leikum umbúða. Bæklingnum
mun verða dreift til kaupenda
sjávarafurða víða um heim.
Fyrirtækið kappkostar að
selja aðeins afurðir úr fiski-
stofnum sem nýttir eru á
sjálfbæran og ábyrgan hátt
og afla upplýsinga um það
hvort viðskipti þess með af-
urðir frá erlendum framleið-
endum samræmist þessari
stefnumörkun. Þá hyggst SH
gæta þess að stuðla ekki að
framleiðslu eða sölu á afurð-
um úr tegundum í útrýming-
arhættu eða úr vernduðum
stofnum. Fyrirtækið skil-
greinir ábyrgar veiðar og
vinnslu þannig að allur afli sé
nýttur á hagkvæman hátt og
að hlutur vinnslu hráefnis til
manneldis verði aukinn.
SH leggur áherzlu á að
tryggja hollustu og heilnæmi
afurða sinna og hyggst jafn-
framt leggja áherzlu á hag-
kvæma notkun umbúða og
taka þær fram yfir aðrar sem
unnt er að endurvinna.
Mótun umhverfisstefnu ein
og sér er til fyrirmyndar og
mættu fleiri íslenzk útflutn-
ingsfyrirtæki þar taka sér
Sölumiðstöðina til fyrirmynd-
ar. Nú hefur fyrirtækið jafn-
framt lagt í mikla vinnu og
kostnað við að safna vísinda-
legum upplýsingum um fisk-
veiðistjórnun og vistfræði
hafsins við Island til að
styðja stefnu sína og útskýra
hana fyrir erlendum við-
skiptavinum. Eins og Friðrik
Pálsson, forstjóri SH, segir í
inngangi bæklingsins, hefur
þetta ekki verið gert áður á
Islandi og um brautryðjanda-
verk er að ræða. Þetta er sér-
staklega hrósvert og ætti að
skapa SH sterkari stöðu í
samkeppninni á alþjóðlegum
markaði.
Framtak SH er ekki sízt
mikilvægt vegna aukinnar
áherzlu margra stórra kaup-
enda sjávarafurða á að þær
séu umhverfisvænar og veið-
arnar stundaðar með ábyrg-
um og sjálfbærum hætti.
Samstarf öflugra umhverfis-
verndarsamtaka og fiskkaup-
enda um svokallaðar um-
hverfismerkingar, sem eiga
að tryggja að sjávarafurðir
séu umhverfisvænar, hefur
verið áhyggjuefni margra hér
á landi vegna hættunnar á að
þar verði dæmt út frá röng-
um eða ófullnægjandi upplýs-
ingum um ástand og stjórnun
fiskveiðiauðlinda hér við land.
Stundum virðist sem alþjóð-
leg umhverfisverndarsamtök
telji alla fiskistofna ofveidda
eða í útrýmingarhættu.
Framtak SH stuðlar að því að
eyða misskilningi og auka
þekkingu á íslenzkum sjávar-
útvegi og er því í raun öllum,
sem flytja út íslenzkar sjáv-
arafurðir, til framdráttar.
MYNDBAND
OG PÓLITÍK
A* kvörðun dómsmálanefnd-
ar fulltrúadeildar Banda-
ríkjaþings um að sýna opin-
berlega myndbandsupptöku
af yfirheyrslu Kenneth Starr
og hans manna yfir Clinton,
Bandaríkjaforseta, vegna
sambands hans við Monicu
Lewinsky sýnir, að nú er ekki
lengur um að ræða leit þings-
ins að sannleika heldur mark-
vissa viðleitni repúblikana til
þess að nota ástarsamband
forsetans við unga stúlku
gegn honum í pólitískum til-
gangi.
Með opinberri birtingu á
skýrslu Starr, sem mörgum
þótti nóg um, hafa allar nauð-
synlegar upplýsingar verið
lagðar fyrir bandarísku þjóð-
ina til þess að hún geti mynd-
að sér skoðun á málinu. Með
því að ganga lengra og sýna
þessi myndbönd og birta
frekari og nákvæmari lýsing-
ar á sambandi forsetans og
Monicu Lewinsky er augljós-
lega stefnt að því að auð-
mýkja forsetann sem mest og
þar með veikja hann pólitískt.
Birting á þessum viðótar-
gögnum er ekki nauðsynleg
til þess að almenningur fái að
vita sannleikann. Hann liggur
nú þegar fyrir.
Það er augljóst, að stjórn-
málamenn og fjölmiðlar í
Bandaríkjunum eru helteknir
af þessu máli og hafa raunar
verið frá því að grunsemdir
vöknuðu um samband forset-
ans og stúlkunnar. Utan
Bandaríkjanna ofbýður fólki
sú áherzla, sem lögð er á að
ræða þetta mál í algerum
smáatriðum. Engin ástæða er
til að ætla annað en að um-
ræðum sem þessum verði
haldið áfram í Bandaríkjun-
um. Það þýðir hins vegar, að
enginn er óhultur um einkalíf
sitt, sem á annað borð tekur
þátt í stjórnmálum. Banda-
rískir fjölmiðlar og stjórn-
málamenn eiga eftir að verða
uppteknir af kynferðismálum
fleiri stjórnmálamanna en
forsetans, ef svo fer fram sem
horfir.
JÓNAS Á MAGN-
aða guðstrú sína sam-
eiginlega með Birni
Gunnlaugssyni eins
og hún birtist í Njólu.
Hún er eins og fyrr-
nefndar prédikanir
Jónasar færðar til bundins máls.
Hendur guðs smíðuðu alheiminn og
sólirnar / ganga sína leið / sem þú,
drottinn býður / en samt manst þú,
guð eftir jörðinni og okkur mönnum
og stjómar lífi okkar eins og segir
í þessum vísuorðum:
gleði og htyggða skundar skeið
að skipun þinni lýður.
Og ennfremur,
Óhultar en áin Rín
út í ratar sæinn
gjörvallt flytur gæzkan þín,
guð, í dýrðar æginn.
Forsjónin ávörpuð eins og vernd-
andi en stjómsamur vinur á bænum.
Hann hefur í hendi sér velferð
þeirra sem undir hánn heyra og-til
hans sækja og gleymir því ekki, það
er náttúmvísindamaður sem hér
talar. Einn helzti stærðfræðingur
iandsins, gullverðlaunahafí. Skáld-
skapurinn að vísu ekki stór í sniðum
né ýkja rismikill en gefur samt
næga vísbendingu um þær hug-
myndir sem Björn Gunnlaugsson
miðlaði nemendum sínum í Bessa-
staðaskóla, þar á meðal Jónasi
Hallgrímssyni. Þessi afstaða var
ríkjandi viðhorf í skól-
anum; þar var rúm
fyrir guðdóminn.
Honum hafði ekki
verið byggt út eins og
síðar varð þegar efa-
semdarmenn létu til
sín heyra og afstaða til efnisheims-
ins öll í endurskoðun með því guð-
leysi sem síðar einkenndi boðskap
og stefnur, bæði í vísindum ög
stjómmálum og þá ekki síður í bók-
menntum þegar raunsæisstefna
Brandesar varð allsráðandi um
skeið. Jónas hefur þó líkastil ekki
kynnst kveðskap Björns Gunn-
laugssonar að neinu ráði fyrren
1842 þegar Njóla var fyrst prentuð,
en þá þegar varð efni hennar langt-
um vinsælla en ætla mætti af skáld-
skapargildi einu sama. Hlýtur það
að vera til vitnis um tíðarandann
og umhverfí Jónasar. Guðstrúarleg
afstaða var raunar einkennandi
þáttur í ljóðlist allra helztu skálda
íslenzkra á þessu skeið, svo að ekki
er hægt að tala um að Jónas hafí
skorið sig úr eða haft sérstöðu að
þessu leyti. En guðstrú hans er
honum eiginlegri en öðrum skáldum
án þess unnt sé að skýra nákvæm-
lega hvað í því felst. Guðstrú hans
er, það er allt og sumt. Hún er eins
og súrefni sem við lifum á án þess
ástæða sé til að fjalla um það sér-
staklega. Það er ósýnilegt eins og
tilhneigingin til trúar eða tilfinning
trúaðs manns fyrir guðdómnum.
Bjami Benediktsson sagði mér að
hann hefði komizt í snertingu við
guðdóminn og eilífðina þegar hann
var einhveiju sinni á gangi einn
með sjálfum sér á Þingvöllum, en
gat ekki skýrt það nánar. Óskýran-
leg reynsla er einatt mikilvægust.
Enginn trúmaður snertir guðdóm
sinn með sama hætti og annar.
Ekkert er persónulegra en trú okk-
ar eða trúleysi. Enginn stendur
andspænis guði eins og raunvem-
legri fyrirmynd en upplifir þó ná-
vist hans. Við snertum aðra mann-
eskju með auganu án þess snerta
hana og samt er snerting augans
áþreifanlegasta upplifun sem ég
þekki. En engir tveir menn sjá með
sama hætti. Þannig leitar Hallgrím-
ur Pétursson til Krists þegar Jónas
Hallgrímsson snýr sér beint til al-
föður, áreynslulaust. Það er að ég
hygg helzti munurinn á þessum
tveimur miklu trúarskáldum. Flest
annað eiga þeir sameiginlegt, ekki
sízt það viðhorf sem birtist í kvæði
Sveinbjöms Egilssonar, Ei glóir æ
á grænum lauki, en þar segir með-
al annars,
guð það hentast heimi fann,
það hið stríða
blanda blíðu;
allt er gott, sem gjörði hann.
M.
HELGI
spjall
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 19. september
FYRIRHUGAÐ kosn-
ingabandalag Alþýðu-
flokks, Alþýðubanda-
lags, Þjóðvaka og
Kvennalista hefur fallið
svo rækilega á prófinu
með þeirri stefnuyfirlýs-
ingu, sem kynnt var fyr-
ir nokkram dögum að spyrja má, hvort
kosningabandalagið hafi nokkra möguleika
á að ná sér á strik eftir þessa misheppnuðu
framsetningu á sameiginlegum stefnumál-
um. Og jafnframt er ljóst, að möguleikar
annarra aukast að sama skapi í næstu
kosningum.
Stefnuskráin opinberaði ótrúlegt þekk-
ingarleysi á gmndvallaratriðum í utanríkis-
og öryggismálum þjóðarinnar. Hún sýndi,
að höfundar hennar og forystumenn kosn-
ingabandalagsins, sem hljóta að hafa lesið
skjalið yfir áður en það var birt, þekktu
ekki einföldustu atriði í varnarsamningi ís-
lands og Bandaríkjanna. Hún sýndi jafn-
framt, að þessir aðilar virðast ekki hafa
fylgzt með þeim grundvallarbreytingu,
sem orðið hefur á starfsemi Atlantshafs-
bandalagsins á þessum áratug. í stefnuyfir-
lýsingunni er enn talað um Atlantshafs-
bandalagið í sama tón og Aiþýðubandalags-
menn og aðrir vinstri menn gerðu fyrr á ár-
um, þegar kalda stríðið stóð sem hæst.
Eftir lok kalda stríðsins og fall Varsjár-
bandalagsins hefur Atlantshafsbandalagið
verið að breytast í eins konar öryggiskerfi
allra Ewópuríkja. Nánast öll ríki í Evrópu
leita nú inngöngu í Atlantshafsbandalagið
utan Rússland. En jafnframt er samstarf
bandalagsins og Rússlands orðið ótrúlega
náið. I Brussel starfar nú stór hópur rúss-
neskra embættismanna og varla er hægt að
ganga um ganga í höfuðstöðvum Atlants-
hafsbandalagsins án þess að heyra rúss-
nesku talaða. Það er eins og forystumenn
kosningabandalagsins geri sér enga grein
fyrir þessari gi-undvallarbreytingu á hlut-
verki og stöðu Atlantshafsbandalagsins. Til
þess er nú horft til að leysa alvarleg vanda-
mál, sem upp koma í einstökum ríkjum
Evrópu eða þeirra í milli eins og t.d. í fyrr-
um lýðveldum Júgóslavíu. Það á að vísu eft-
ir að koma í ljós, hvernig Atlantshafs-
bandalaginu gengur að rækja þetta nýja
hlutverk en það er gersamlega út í hött að
tala um það eins og gert er í málefnaskrá
vinstra bandalagsins að „framtíðarmark-
miðið hlýtur samt að vera að Island geti
staðið utan hernaðarbandalaga“.
Framtíðarmarkmiðið er auðvitað að
byggja Atlantshafsbandalagið upp, fjölga
aðildarríkjum þess, m.a. með aðild Eystra-
saltsríkjanna og efla styrk þess til að takast
á við vandamál af því tagi, sem upp hafa
komið í Júgóslavíulýðveldunum á síðustu
árum. Og styrkja jafnframt tengslin við
Rússland, sem enn er því miður alvarlegur
óvissuþáttur í öryggismálum Ewópui'íkja.
Þekkingarleysi forystumanna vinstri
flokkanna á grandvallaratriðum varnar-
samningsins við Bandaríkin er að sjálf-
sögðu alvarlegt mál um leið og röng með-
ferð staðreynda sýnir óvönduð vinnubrögð.
En jafnframt er sá kafli málefnaskrárinnar,
sem fjallar um vamarliðið, vísbending um,
að forystumenn kosningabandalagsins
fylgist ekkert frekar með því, sem er að
gerast á því sviði en á vettvangi Atlants-
hafsbandalagsins.
Með breyttum aðstæðum í heimsmálum
hefur að sjálfsögðu verið dregið úr viðveru
Bandaríkjamanna á Islandi. Umtalsverð
fækkun hefur orðið í varnarliðinu eins og
allir vita. Það er alltaf álitamál hversu langt
skuli ganga í þeim efnum og innan Banda-
ríkjahers eru uppi mismunandi sjónarmið
um það eins og búast má við. Hitt er alveg
ljóst, að frá sjónarhóli okkar íslendinga
skiptir höfuðmáli að tryggja öryggi lands og
þjóðar. I heimi nútímans eru komnar upp
nýjar hættur, sem ekki voru til staðar, þeg-
ar vamarsamningurinn var gerður fyrir
tæpri hálfri öld. Samtök hryðjuverkamanna
era gífurlega öflug víða um heim og hafa yf-
ir ótrúlegum fjármunum að ráða. Ef enginn
vamarviðbúnaður væri á Islandi væri auð-
velt fyrir slík samtök að taka land og þjóð i
gíslingu. Það sér hver maður hvers konar
vígstaða það væri fyi-ir hryðjuverkamenn.
Þar að auki er þróunin í Rússlandi því
miður ískyggileg og þær björtu vonir, sem
menn gerðu sér fyrir nokkrum ámm eru nú
að breytast í vaxandi svartsýni. Rússland
er ríki í upplausn og enginn veit hvað við
tekur. En Rússland er enn annað öflugasta
kjarnorkuveldi heims.
Við slíkar aðstæður verðum við Islend-
ingar að tryggja öryggi okkar. Það verður
ekki betur gert en með varnarsamningi
okkar við Bandaríkin. Hins vegar er ekki
ólíklegt, að við verðum að taka á okkur
meiri ábyrgð og skyldur en við höfum gert
og það verður líka að teljast eðlilegt.
Bandaríkjamenn munu áreiðanlega setja
fram þau sjónarmið, að við verðum sjálfir
að greiða stærri hluta þess kostnaðar, sem
leiðir af vörnum landsins. Og hví skyldum
við ekki gera það? Það er mikill munur á
efnahag íslenzku þjóðarinnar nú eða fyrir
hálfri öld, þegar varnarsamningurinn var
gerður. Við höfum efni á því að taka á okk-
ur hluta þess kostnaðar, sem af því leiðir að
viðhalda varnarviðbúnaði á Keflavíkurflug-
velli og eigum að gera það. Við búum líka
yfir meiri þekkingu á þessum málum en áð-
ur. Ungir Islendingar hafa numið hernað-
arfræði í öðrum löndum og hlotið þar þjálf-
un. Landhelgisgæzlan er öflugi-i en hún
var. Þetta tvennt; öflugri landhelgisgæzla
og sérmenntaðir menn á þessu sviði, gerir
okkur kleift að axla meiri ábyrgð á eigin
vörnum.
Þjóðin getur með réttu gert kröfu til
stjómmálaflokkanna um framtíðarsýn um
þessi mikilvægu mál í stað þess að sjá
framan í gamlar lummur á borð við þær,
sem vinstra bandalagið er að bera á borð.
Það hefur ríkt ákveðið óvissuástand í kjöl-
far loka kalda stríðsins. Mönnum hefur
reynzt erfitt að átta sig á hver þróunin yrði
í Evrópu. En sú mynd er að skýrast. Atl-
antshafsbandalagið er að verða að öryggis-
kerfi allra Evrópuríkja og aðrar hættur eru
komnar til sögunnar, sem valda því, að það
væri óðs manns æði að tryggja ekki öryggi
lands og þjóðarinnar með afdráttarlausum
hætti. Það mun hins vegar kosta okkur
fjármuni í stað þess, að við höfum því miður
haft tekjur af veru varnarliðsins hér síð-
ustu 47 árin. Þann kostnað er sjálfsagt að
við tökum á okkur enda skapar það líka
meira jafnræði í samskiptum okkar og
Bandaríkjamanna.
Kosningabandalag vinstri flokkanna
stefnir að því að verða annar stærsti stjórn-
málaflokkur þjóðarinnar. Það væri hins
vegar grafalvarlegt mál, ef stjórnmálasam-
tök með svo ábyrgðarlausa fortíðarstefnu í
utanríkis- og öryggismálum kæmust í þá
aðstöðu.
Örlar ekki á
nýrri hugsun
ÞEKKINGARLEYS-
ið og ábyrgðarleysið í
utanríkis- og öryggis-
málum í málefnaskrá
vinstri flokkanna
kom satt að segja mjög á óvart en þó ekki
síður sú staðreynd, að það örlar hvergi á
nýiri hugsun í innanlandsmálum. Þegar
horft er til þeirrar þróunar, sem orðið hef-
ur hjá mið- og vinstri flokkum í nálægum
löndum hefði mátt búast við, að vinstra
bandalagið hefði gengið í smiðju til þeirra í
hugmyndaleit en svo virðist ekki vera.
Mikið hefur verið talað um að Tony Bla-
ir, forsætisráðherra Breta, hafi umskapað
brezka Verkamannaflokkinn og hreinsað út
úr stefnuskrá hans drauga úr fortíðinni.
Sagt hefur verið að stuðningsmenn Clint-
ons í Demókrataflokknum hafi leitazt við að
leggja nýjan grundvöll að stefnu
demókrata þar. Hið sama hefur verið sagt
um Schröder, kanslaraefni jafnaðarmanna í
Þýzkalandi.
Margt bendir að vísu til, að þessar breyt-
ingar séu meiri í orði en á borði. Raunar má
segja, að Blair hafi lagt undir sig hluta af
málefnasviði brezkra íhaldsmanna eða
hrakið þá lengra til hægri og þannig náð til
miðjufylgis í brezkum stjórnmálum. Clint-
on og hans menn hafa haft uppi ákveðna til-
burði til að breyta stefnunni í bandarískum
stjómmálum og þá fyrst og fremst á þann
veg að rétta hlut millistéttar og hinna verst
settu gagnvart efnafólki þar í landi. Það
hefur reynzt erfitt að festa hendur á nýrri
stefnu í málflutningi Schröders í kosninga-
baráttunni í Þýzkalandi.
Eitt eiga þessir menn þó sameiginlegt.
Þeir hafa gefið flokkum sínum nýja ímynd.
Fólki finnst, að þeir hafi eitthvað nýtt fram
að færa, þótt það sé meira í orði en á borði.
Það verður hins vegar ekki sagt um vinstra
bandalagið. Þar er ekki einu sinni gerð til-
raun til að skapa hinu sameiginlega fram-
boði nýja ímynd. Ef hægt er að tala um
breytta ímynd er hún kannski fyrst og
fremst sú, að stefnubreyting Alþýðuflokks-
ins á fyrri hluta þessa áratugar virðist vera
horfín að langmestu leyti en gamaldags
sjónarmið Alþýðubandalags og Kvennalista
hafi orðið ofan á í stefnumörkun kosninga-
bandalagsins.
Hið eina sem segja má að standi eftir af
stefnu Alþýðuflokksins er að kosninga-
bandalagið tekur ákveðna afstöðu með
veiðileyfagjaldi þó með ákveðnum fyrirvara
að því leyti, að það virðist takmarkast að
mestu við þann kostnað, sem þjóðin ber í
dag af nýtingu auðlinda. Miðað við fyrri
stefnu Aiþýðubandalagsins í þessum mál-
um er þetta breyting, en að vísu hefur
stefna flokksins smátt og smátt verið að
breytast í þessa átt á síðustu misserum eft-
ir að Margrét Frímannsdóttir tók við for-
mennsku.
Að öðru leyti virðist Alþýðuflokkurinn
hafa fórnað fjölmörgum stefnumálum und-
anfarinna ára í samningaviðræðum við
vinstri flokkana. Hin afdráttarlausa afstaða
flokksins til aðildar að ESB heyrir gi-eini-
lega til liðinni tíð. Ki'afan um að gera inn-
flutning á t.d. búvörum frjálsari er horfin
og svo mætti lengi telja. Fjármálaráðherra
Aiþýðuflokksins hafði á sínum tíma forystu
um staðgreiðslukerfi skatta og eitt skatt-
þrep. Þeirri stefnu er varpað fyrir róða.
Heilbrigðisráðherra Alþýðuflokksins beitti
sér á sínum tíma fyrir margvíslegum breyt-
ingum í heilbrigðiskerfinu. Sú afstaða sést
ekki í málefnaskránni.
Til marks um þann skort á nýrri hugsun,
sem einkennir málefnaskrá vinstra banda-
lagsins er sú afstaða, sem fram kemur til
tekjutengingar. Það skín í gegn, að höfund-
ar málefnaskrárinnar kunna ekki að meta
tekjutengingu. En hver er hugsunin á bak
við þá tekjutengingu í velferðarkerfinu,
sem upp var tekin í upphafi þessa áratug-
ar? Hún er sú, að peningar tryggingakerf-
isins verði ekki notaðh’ til þess að greiða
hátekjumönnum og stóreignamönnum bæt-
ur heldur til að hækka bætur til þeirra, sem
raunverulega þurfa á þeim að halda. Tekju-
tenginguna má gagmýna fyrst og fremst á
þeirri forsendu, að tekjumörkin, sem við er
miðað eru alltof lág. En rétt framkvæmd
tekjutenging stuðlar að auknum jöfnuði í
samfélaginu. Þetta virðast forystumenn
vinstra bandalagsins ekki skilja.
Annað dæmi um gamaldags stefnu
vinstra bandalagsins er sú afstaða sem
fram kemur til menntamála. Þar er öllum
hugmyndum um skólagjöld hafnað. Þó er
veraleikinn sá, að skólagjöld ryðja sér til
rúms um allt menntakerfið og fólki þykir
það sjálfsagt enda geta nemendur þá gert
meiri kröfur á hendur viðkomandi skóla og
kennurum. Einn helzti vandi menntakerfis-
ins nú er skortur á hæfum kennurum. Það
er ekki skortur á kennurum með góða
menntun í landinu. En þeir starfa ekki sem
kennarar vegna lakra launakjara. Kennara-
stéttin er nú í þeirri aðstöðu að það er meiri
eftirspurn en framboð eftir hæfum kennur-
um. Þessi staða mun leiða til þess, að sveit-
arfélögin fara smátt og smátt að bjóða
kennurum, sem þau sækjast eftir betri kjör
og þá munu fleiri hæfir kennarar koma
fram á sjónarsviðið. Á þetta grundvallarat-
riði er ekki minnzt í málefnaskrá vinstri
flokkanna áreiðanlega vegna þess, að kenn-
arasamtökin eru af óskiljanlegum ástæðum
andsnúin því augljósa hagsmunamáli fé-
lagsmanna sinna, að samkeppni skapist á
milli sveitarfélaga um hæfustu kennarana.
Málefnaskrá, sem er bersýnilega gegn-
sýrð af gamalli vinstri pólitík bendir óneit-
anlega til þess, að forystumenn vinstra
bandalagsins hafi svo miklar áhyggjur af
Morgunblaðið/Ásdís
TEIKNAÐ við Ægisíðu
stofnun nýs vinstri flokks undir forystu
þeirra Stcingríms J. Sigfússonar, Ogmund-
ar Jónassonar og Hjörleifs Guttormssonar
að þeir hafi talið sér nauðsynlegt að teygja
sig eins langt til vinstri og kostur væri. En
um leið og þeir gera það hafa þeir skapað
meira svigrúm fyrir Sjálfstæðisflokkinn -
og ný tækifæri.
Tækifæri
Sjálfstæðis-
flokksins
FYRIR NOKKRU
birti Gallup niður-
stöður skoðana-
könnunar, sem benti
ótvírætt til þess að
Sjálfstæðisflokkur-
inn hefði í fyrsta
skipti í sögu sinni möguleika á að ná meiri-
hluta á Alþingi, ef einungis væru þrjú
framboð til þings, þ.e. Framsóknarflokk-
ur, vinstra bandalagið og Sjálfstæðisflokk-
ur. í gær, föstudag, gerðust þau tíðindi, að
Gallup sendi frá sér tilkynningu þess efn-
is, að úrvinnsla þessarar könnunar hefði
verið röng og að í stað þess, að Sjálfstæð-
isflokkur hefði haft yfir 50% fylgi hefði
flokkurinn verið með tæplega 47% fylgi í
könnuninni en að vinstra bandalagið hefði
verið með rúmlega 39% fylgi í stað rúm-
lega 32% fylgis. Þetta eru auðvitað alger-
lega óviðunandi vinnubrögð hjá Gallup og
dugar ekki að kenna um „mannlegum mis-
tökum“. Morgunblaðið tók mark á niður-
stöðum Gallup og fjallaði um þær í forystu-
grein. Eftir þá leiðréttingu, sem Gallup
sendi frá sér í gær er augljóst, að langur
tími mun líða þar til blaðið telur, að hægt
verði að treysta niðurstöðum Gallup á þann
veg, að þær gefi tilefni til umfjöllunar í for-
ystugreinum blaðsins.
En hvað sem því líður er augljóst, að hin
nýja málefnaskrá vinstri flokkanna opnar
þá möguleika fyrir Sjálfstæðisflokkinn, sem
hin ranga könnun Gallup benti til fyrir
skömmu að gætu verið til staðar. Með þess-
ari málefnaskrá er Alþýðuflokkurinn ekki
lengur í samkeppni við Sjálfstæðisflokkinn
um ákveðið fylgi á miðju stjórnmálanna.
Það er kunn staðreynd, að töluverð hreyf-
ing hefur verið á fylgi á milli Sjálfstæðis-
flokks og Alþýðuflokks. Það hefur fyrst og
fremst tíðkazt í borgarstjórnarkosningum,
að kjósendur Alþýðuflokks í þingkosning-
um hafi kosið Sjálfstæðisflokk til borgar-
stjórnar. En dæmi eru um, að Alþýðu-
flokknum hafi tekizt að ná til sín töluverðu
fylgi frá Sjálfstæðisflokknum á höfuðborg-
arsvæðinu m.a. með því að reka ákveðna
landbúnaðarpólitík, sem höfðað hefur til
kjósenda Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík
og nærliggjandi sveitarfélögum. Skýrt
dæmi um þetta voru alþingiskosningarnar
1967, þegar Alþýðuflokkurinn, sem þá var í
samstarfi við Sjálfstæðisflokkinn náði fylgi
frá samstarfsflokki sínum m.a. með þeim
baráttuaðferð.
Það blasir við, að stórir hópar kjósenda
Alþýðuflokksins, sem hafa ekki síður verið
einarðir í afstöðu sinni til Atlantshafs-
bandalagsins og varnarsamningsins við
Bandaríkin en Sjálfstæðismenn muni kjósa
Sjálfstæðisflokkinn í næstu kosningum
vegna þeirrar loðnu afstöðu, sem fram
kemur til þessara gi-undvallarmála í mál-
efnaski’á vinstri flokkanna. Áður en þessi
málefnaskrá leit dagsins ljós fór ekki á milli
mála, að það mundi gerast af öðrum ástæð-
um, þ.e. að ákveðinn hópur kjósenda Al-
þýðuflokks mundi leita til Sjálfstæðisflokks
m.a. vegna þess, að þeir gætu ekki hugsað
sér að kjósa lista hins sameiginlega vinstra
framboðs með aðalleiðtoga sósíalista á Is-
landi, Svavar Gestsson, í öruggu sæti á list-
anum. Eftir að málefnaskráin er fram kom-
in fer ekki á milli mála, að þessi hópur kjós-
enda Aiþýðuflokks verður mun stæiTÍ. Og
þess vegna kann svo að fara, að tækifæri
Sjálfstæðisflokksins í næstu kosningum
verði meh’i af þessum sökum en ætla mátti
fyrirfram. Hvernig Sjálfstæðisflokknum
tekst að nýta sér þau tækifæri fer svo að
sjálfsögðu eftir því hver afstaða flokksins
verður á öðrum sviðum eins og t.d. í sjávar-
útvegsmálum. I þeim éfnum er hins vegar
margt sem bendir til, að flokkurinn búi sig
undir sanngjarna málamiðlun og má í því
sambandi m.a. vísa til athyglisverðrar ræðu
Þorsteins Pálssonar, sjávarútvegsráðherra,
á aðalfundi Samtaka fiskvinnslustöðva í
gær, föstudag.
Nú liggur auðvitað ekkert fyrir um það,
hvort einungis þrír aðilar bjóði fram til al-
þingiskosninga. Skipulega er unnið að því
að stofna nýjan vinstri flokk til vinstri við
kosningabandalagið. Þau stjórnmálasam-
tök eiga hins vegar eftir að opinbera sína
stefnuskrá og menn bíða í ofvæni eftir því
hver verður sameiginleg sjávarútvegs-
stefna þeirra Steingríms J. Sigfússonar og
Ögmundar Jónassonar. Að auki hefur
Sverrir Hermannsson lýst því yfir að hann
hyggist stofna stjórnmálasamtök, sem bjóði
fram í næstu þingkosningum.
Harkan í baráttu á milli tveggja fylk-
inga, Sjálfstæðisflokks og vinstra banda-
lags, getur hins vegar gert það að verkum,
að það verði ekki einungis erfitt fyrir nýja
aðila að lifa af heldur geti Framsóknar-
flokkurinn verið í ákveðinni hættu, eins og
raunar skoðanakannanir benda til. Það
getur hins vegar enn aukið möguleika
Sjálfstæðisflokksins í kosningunum, að
margir hefðbundnir kjósendur Aiþýðu-
flokks geti ekki hugsað sér, að Framsókn-
arflokkurinn komizt í oddaaðstöðu og muni
af þeim ástæðum einnig leita til Sjálfstæð-
isflokks.
Þetta er athyglisverð og óvenjuleg staða,
sem kannski er til marks um, að meiri gerj-
un sé nú í íslenzkum stjórnmálum undir lok
aldarinnar en við höfum kynnzt í áratugi.
„Þekkingarleysið
og- ábyrgðarleysið
í utanríkis- og
öryggismálum í
málefnaskrá
vinstri flokkanna
kom satt að segja
mjög á óvart en
þó ekki síður sú
staðreynd, að
það örlar hvergi
á nýrri hugsun í
innanlands-
málum.“