Morgunblaðið - 20.09.1998, Blaðsíða 6

Morgunblaðið - 20.09.1998, Blaðsíða 6
6 SUNNUDAGUR 20. SEPTEMBER 1998 MORGUNBLAÐIÐ ERLENT Svíar ganga til þingkosninga um helgina Reuters AUGLÝSINGAR flokkanna setja mikinn svip á sænskar borgir þessa dagana og í þessari neðanjarðarlestarstöð í Stokkhólmi er það Göran Persson, forsætisráðherra og leiðtogi jafnaðarmanna, sem brosir til fólksins. FORTIÐARDRAUMAR UM FRAMTÍÐINA BAKSVIÐ Það er eins og tíminn hafí staðið í stað í Svíþjóð á þessu kosningatímabili, segir Sigrún Davíðsdóttir. Spurningín er hverjum fortíðarþráin verður í hag. Fortíðarþráin er sterkasta tilfinningin í kosningabaráttunni, segir Mats Svegfors ritstjóri Svenska Dagbladet, þegar hann er spurður hvað einkenni kosninga- baráttuna, sem lýkur í Svíþjóð í dag. Sjálft orðið „fortíðarþrá" heyrist reyndar ekki oft, en það er engu að síður löngun eftir fortíð- inni, sem liggur undir steini, þó Svíar hafi vanist því að vera í Evrópusambandinu og ekki einir að berjast gegn óréttlæti heimsins eins og var á velmektardögum jafnaðar- manna á sjöunda og áttunda áratugnum. „Fyrir síðustu kosningar lofuðu jafnaðar- menn til hægri og vinstri og sviku það allt,“ segir Carl Bildt leiðtogi Hægriflokksins. „Nú er það Vinstriflokkurinn, sem lofar í allar áttir og sópar til sín fylginu," bætir hann við sem skýringu á uppsveiflu Vinstriflokksins og slæmri stöðu Jafnaðarmannaflokksins. En það er ekki aðeins Vinstriflokkurinn, sem sópar til sín íylgi, heldur einnig Kristilegi demókrataflokkurinn. „Ég vissi alltaf að þeg- ar það rofaði til á annað borð,“ segir Alf Svensson, hinn glaði flokksleiðtogi kristi- legra, „þá yrði það svo um munaði." í kvöld kemur í ljós hvort hreyfingar á hægri- og vinstrivængnum staðfesta veldi jafnaðar- manna eða hvort þær duga til stjórnarskipta. Persónur fram yfír málefni Kosningabaráttan hefur farið fram á hefð- bundinn hátt, en þó með nýju ívafi. Sjón- varpsþáttur um flokksleiðtogana tvo, þá Gör- an Persson forsætisráðherra og leiðtoga jafnaðarmanna og Carl Bildt á annarri ríkis- stöðinni hefur skekið marga. í þættinum fylgdi fréttamaður þeim tveimur eftir um hríð og talaði við fólk, sem þekkti þá. Áhorf- endur fengu að vita að Persson hefði beitt bolabrögðum til að koma sér áfram og að Bildt hefði þann ávana að horfa á CNN, lesa í blaði og tala við fólk. Niðurstaðan var að báðir væru þeir ómanneskjulegir og í engum tengslum við umhverfið. Spurt var í þættin- um hvort slíkar manngerðir væru það sem lýðræðið hefði best af. Nýjung er að Svenska Dagbladet og þrjú önnur blöð hafa daglega birt skoðanakannan- ir unnar af skoðanakannanafyrirtækinu Sifo. Hugmyndin er að gefa kjósendum tækifæri til að meta hreyfingarnar, því stóru flokkarn- ir geri sjálfir kannanir. Flokkarnir eiga ekki næstum eins sterk ítök í kjósendum og vai- fyrir 10-15 árum. Þá sögðust um 60 prósent kjósenda vera jafnaðarmenn, hægrimenn eða annað, þannig að meirihluti kjósenda áleit sig tilheyra ákveðnum flokki. Nú telja aðeins 40 prósent sig til ákveðinna flokka. Kjósendur liorfa frarn á við - flokkarnir aftur á bak Þar sem stóru flokkarnir hafa auga á þess- um hreyfingum er forvitnilegt að bera saman baráttuna og tölurnar. Sören Holmberg pró- fessor í Gautaborg hefur kosniögar sem sitt sérsvið og segir að einkum hafi barátta jafn- aðarmanna tekið mið af þessu. Áður hafi þeir miðað að því að fá fólk til að kjösa. Nú þurfi þeir að telja kjósendur á sitt band. Jafnaðarmenn leggja megin áherslu á efnahagsframfarir undir þeirra stjórn. Fylgi þein-a í skoðanakönnunum nú er um tíu pró- sent minna en það var í kosningunum 1994. Síðsumars mátti sjá straum frá þeim til Vinstriflokksins, sem þeir hófu þá sterka gagnrýni á. Ekkert af þessu hefur dugað, svo líta má svo á að kosningabarátta þeirra hafi misheppnast. Svipaða sögu er að segja af baráttu Hægri- flokksins. Fyrir ári hafði flokkurinn metfylgi samkvæmt könnunum, um 35 prósent, en nú liggur það um 10 prósentum neðar. Báðir stóru flokkarnir hafa lagt ofuráherslu á leið- toga sína, þó einkum Hægriflokkurinn. í þeim flokki virðist Carl Bildt upphafið og endirinn. Þeir sem fylgst hafa með baráttunni segja gjarnan að þeir komi ekki auga á aðrar áherslur en Bildt sjálfan. í ljósi skoðanakann- ana nú virðist gildi Bildts fyrir flokkinn hafa verið ofmetið. Göran Persson hefur notað ómældan tíma til að níða niður Hægriflokkinn. Samt sýna kannanir að kjósendum er að mestu sama um fyrri tíma. Þeir hoi’fa fram á við og vísast með það í huga hefur Carl Bildt reynt að einbeita sér að framtíðinni, þó hann freistist oft til að draga upp dæmi úr stjómartíð jafnaðar- manna. En hvorugur flokkurinn virðist hafa dregið nokkurn lærdóm af að breski Verka- mannaflokkurinn hefur komist langt á að sameina frjálslyndi og hugsjónir. Hugmyndafæð og hugsjónaneyð Þótt endurnýjun sé eitt vinsælasta orðið í orðaforða Hægriflokksins, hefur hugmynda- fræði hans lítt endumýjast. Carl Bildt hefur nú setið sem fomiaður síðan 1986. Hann kom inn með ferska vinda og var þá aðeins 37 ára. Þeir sem komust til valda í flokknum með honum vom nýfrjálshyggjumenn í anda hinn- ar bresku Margareth Thatchers en sjálfur var hann hrifnari af hinum þýska flokksbróð- ur sínum Helmut Kohl, meðal annars vegna Evrópuþankanna. Hann er fremur á þýsk- frönsku línunni um sterkt samstarf en l)eirri bresku um Evrópu þjóðanna. Harð-hagfræði- línan og uppabragurinn passaði áður, en stöðugt tal um skattatekkanir geiir það síð- ur nú. Mats Svegfors tekur undir að Hægi’iflokk- urinn hafi lítið endurnýjast frá því í síðustu kosningum, utan hvað Carl Bildt leggi nú mikla áherslu á aðild Svía að Efnahags- og myntbandalagi Evrópu, EMU. En hann bendir einnig á að flokkurinn hafi á undan- förnum áratug þokað sér frá því að vera álit- inn smáflokkur yst til hægri yfir í að vera breiðari flokkur, sem stefnh’ á þriðjungs fylgi, þótt það hafi ekki náðst hingað til. Um leið verði stefnan ekki jafnskörp. „Bildt talar ekki lengur um kerfisskipti heldur stjórnar- skipti," segir Svegfors. Stjórnarseta 1991-1994 dempaði flokkinn. En það er þó fremur orðin en æðið, sem hefur breyst að mati Svegfors. Flokkurinn hefur í raun alltaf rekið hógværa stefnu í þinginu, þó orðin hafi verið sterkari. Miðað við að starfs- aldur flokksformanna hefur styst með árun- um fer kannski að koma að þvf að Hægri- flokkurinn þuifi að svipast um eftir nýjum formanni. Það þykir ekki líklegt að Bildt sitji lengi í stjórnarandstöðu, heldur hyggi þá á störf alþjóðavettvangi. Það kemur því kannski í hlut næsta formanns að láta draum- inn um breiðan hægriflokk rætast. „Við verðum að lækka skatta til að skapa störf,“ segir Bildt þegar hann lýsir stefnu sinni. „Það benda allir sérfræðingar á þetta.“ Skattalækkunai-menn hafa mikið til síns máls. Skattaáþján er hvergi meiri en í Sví- þjóð, þar sem skattarnir nema 53 prósentum þjóðarframleiðslu. Bildt hafnar allri gagnrýni á þessa stefnu og bendir á sjöliða atvinnu- sköpunaráætlun hægriflokkanna í samhengi við skattalækkanir. En kjósendur vilja heyi’a fleira en sjöliða áætlanir og skattalækkunará- form. í Danmörku tókst hægriflokkunum ekki að ná hylli kjósenda með skattalækk- unaráformum og hvorki í Svíþjóð né Dan- mörku er nokkur skattauppreisn í gangi. Mats Svegfors bendir á að Svíar trúi á samstöðu og skatta, sem þeir fái mikið fyrir. Það er fremur slök þjónusta en háir skattar sem þeim gremst, þó ljóst sé að Svíar verði með tímanum að nálgast evrópskt meðallag. Jafnaðarmönnum hefur tekist vel upp í stjórn efnahagsmála, en þegar til lengri tíma er litið óttast margir að stefna eða öllu heldur stefnuleysi Göran Perssons vísi fremur norð- ur og niður en upp og fram á við. Meginmálin í kosningabaráttunni, skattar og fjölskyldustefna, skipta flokkunum skýr- lega í hægri og vinstri. En straumurinn ligg- ur ekki til stóru flokkanna tveggja heldur til Vinsti-iflokksins og Kristilegra demókrata. Ýmsir benda á að ástæðan sé að þessir flokk- ar hafi ákveðnar hugsjónir um framtíðina og tali mikið um þær andstætt hugsjónalausu ráðstöfunartali hinna. Kjósendur vilja hug- sjónir, ekki hagfræði. Norskar aðstæður eru sænsk kosningagrýla „Það verður kauphallarskjálfti sama hver niðurstaðan verður," segir spakvitur leigubíl- stjóri er hann hugleiddi útlitið í vikunni. Aðr- ir reyna að spá fyrir með nákvæmari hætti. Allt bendir til að jafnaðarmenn muni tapa fylgi miðað við síðustú kosningar. Horfurnar eru þá veiklaður Jaftiaðarmannaflokkur og metsterkur Vinstriflokkur. Önnur framtíðai’- sýn er í ætt við norskar aðstæður þar sem jafnaðaimönnum tekst ekki að ná saman við neinn um samstarf og til staðar er Hægri- flokkur, sem ekki tekst heldur að ná saman stjórn. Þá gæti hugsanlega komið upp norsk staða með stjórn litlu flokkanna á miðjunni undir forystu kristilegra demókrata. Við þessu varaði Torbjörn Jagland, formaður norskra jafnaðarmanna, í Svíþjóðarheimsókn nýlega. Sú staða er þó ekki líkleg, því bæði Mið- flokkurinn og Þjóðarflokkurinn eru í fall- hættu og hefðu varla mikla burði jafnvel þótt þeir skriðu yfir fallmörkin. Með aukið fylgi kristilegra í huga hefur því einnig verið fleygt að þeir gætu komist í aðstöðu til að leiða hægi-istjórn. A grundvelli skoðanakannana er auðveld- ast að sjá fyrir sér einhvers konar jafnaðar- mannastjórn þrátt fyi-ir allt, en það boðar vart gott að hún muni verða svo háð Vinstri- flokknum. En einnig er hugsanlegt að Pers- son muni kúvenda eftir kosningar, leggja upp fjárlög í anda hægriflokkanna með skatta- lækkanir, sem Erik Ásbrink fjármálaráð- herra segir óhjákvæmilegar þegar til lengri tíma verði litið. En ef flokkui’inn fer illa út úr kosningum þarf Persson kannski ekki síður að huga að eigin stöðu en flokksins. „Það verður ekki snúið aftur til foitíðarinn- ar og velferðarkerfisins, eins og það var,“ segir Ásbrink óhikað. En það er þó ekki þessi boðskapur, sem flokkurinn hefur rekið. Þvert á móti hefur hann gefið fortíðardraumum undh’ fótinn. Rikisbúskapui’inn hefur verið tekinn föstum tökum, en annars verið látið eins og allt væri óbreytt í heiminum. Það gæti komið honum í koll í dag því kjósendur eru ekki eins einfaldir og stjórnmálamenn virðast oft halda. Kjósendur horfa til framtíðarinnar, sem er meira en margir sænskir stjórnmála- menn megna.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.