Morgunblaðið - 14.10.1998, Blaðsíða 49

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 14. OKTÓBER 1998 49.1,
VETRAR-
GARÐURINN I
BLOM
VIKUNNAR
399. þáttur
Umsjón Ágústa
Bjiirnsdóttii'
ORÐIÐ vetrargarður
vekur upp óljósar
myndir af ævintýra-
prinsessum í klaka-
höllum, snædrottn-
ingum sem þeysa um
á snjóhvítum gæðing-
um, frostrósum í full-
um blóma og gömlum
skemmtistað í Vatns-
mýrinni. Ætlunin er
þó ekki að fjalla um
slíka hluti í þessari
grein enda eiga ævin-
týi'aprinsessur og
snædrottningar fátt
sameiginlegt með ís-
lenskum görðum yfír
vetrartímann.
Garður er ekki-bara eitthvað
sem maður nýtur rétt yfir blá-
sumarið og gleymir svo afganginn
af árinu. Við Islendingar eram
dálítið fastir í því að hugsa ein-
göngu um það hvemig garðurinn
okkar lítur út á sumrin. Við velt-
um blómlit og blómgunartíma
mikið fyrir okkur, spáum heilmik-
ið í blaðlögun og blaðlit og hvem-
ig mismunandi tegundir fara vel
saman hvað þessa þætti varðar.
Hugmyndir okkar um það hversu
háar viðkomandi plöntur mega
vera era mótaðar og ílestir taka
tillit til nágranna sinna við gróð-
ursetningu á háum trjám. Þetta
er nú allt gott og blessað og ágætt
að hugsa til þess að garðar okkar
líta vel út í þessa þrjá mánuði sem
við njótum sumarsins hér á norð-
urhjara veraldar. Sumarið er hins
vegar ekki nema ein árstíð af fjór-
um og væri ekki úr vegi að velta
því fyrir okkur hvaða
kröfur við gerum til
garða okkar og um-
hverfis hinar þi'jár
árstíðirnar.
Haustið er dálítið
mislangt hjá okkur.
Stundum njótum við
haustlitanna út októ-
ber en það er líka til í
dæminu að öll blöð
séu horfin af trjám í
lok september. Allt
veltur þetta á veðurg-
uðunum og velþóknun
þeirra eða vanþóknun
á skepnum jarðar.
Einhvern veginn er
það gi'eypt í vitund
manna að þegar öll blöð era horf-
in af trjánum þá er vetur genginn
í garð. Haustlitir verða fallegastir
þegar dagarnir era bjartir og
svalir. Eldrauð laufblöð
gljámispils (Cotoneaster lucidus)
og sunnubrodds (Berberis x
ottawensis) undirstrika skærgul
blöð ýmissa víðitegunda. Margar
tegundir reynitrjáa era ræktaðar
á Islandi. Reynitegundir era upp
til hópa blómviljugar og kóróna
haustið með berjum sínum. Berin
era mismunandi á litinn eftir því
hvaða tegund er um að ræða. Ilm-
reynirinn íslenski (Sorbus
aucuparia) fær eldrauð ber og
sterkgula haustliti. Ber hans fá
reyndar ekki að vera í friði lengi
því fuglamir era sólgnir í þau.
Annað gildir hins vegar um kop-
arreyninn (Sorbus koehneana) og
kasmírreyninn (Sorbus cashmiri-
ana). Báðir fá þeir stór, mjallahvít
ber sem haldast á rannunum
langt fram eftir vetri. Því hefur
verið fleygt að evrópskir fuglar
viti hreinlega ekki að hvít ber era
alveg eins góð og þau rauðu, að
minnsta kosti fær mannfólkið að
njóta hvítu berjanna enn sem
komið er.
Tímabilið frá miðjum október
fram í desember er mörgum
erfitt, það dimmir hratt og
skammdegið hellist yfir okkur.
Garðar landsmanna verða lítt
spennandi dvalarstaður en þó er
hægt að lífga upp á anddyri og
aðkomu að húsum með óvenjuleg-
um plöntum í keram. Ýmiss kon-
ar lyngplöntur eru seldar blóm-
strandi á haustin. Þar era fremst-
ar í flokki Ericur, sem era ekki
óáþekkar beitilyngi í útliti og
skrautkálið kemur líka sterkt inn.
Ericurnar standa í blóma í nokkr-
ar vikur en þær lifa ekki veturinn
af utandyra á Islandi. Því má
ímynda sér að þær geti verið eins
konar framhald af sumarblómun-
um, haustblóm.
Þegar kemur fram í desember
fá garðar okkar allt í einu nýtt og
sívaxandi hlutverk. Sjálfsagt hef-
ur það ekki farið fram hjá neinum
að jólaseríuæði hefur gripið
marga landsmenn. Ráðsettir
heimilisfeður streyma út í garða
sína í byrjun jólamánaðarins og
hengja jólaseríur í tugkílómetra-
vís á hvern einasta brúsk sem
verður á vegi þeirra. Hér áður
fyrr hengdu menn ekki jólaseríu á
nokkurt tré nema það hefði hið
lögskipaða form jólatrjáa en í dag
era ekki einu sinni víðirannar
óhultir. Jólasveinai-, hreindýr,
snjókarlar, Mjallhvít og dverg-
arnir sjö, María, Jósep og Jesú-
barnið sitja upplýst í skjóli rann-
anna og lífga upp á dimmasta
mánuð ársins og hvað með það
þótt rafmagnsreikningurinn eftir
jólin hljóði upp á stjarnfræðilegar
upphæðir? Eins og segir í jóla-
sálminum: „Dýrð sé Guði í upp-
hæðum, friður á jörðu . . . „. A
sumum heimilum er ímyndunar-
aflið greinilega ívið fjöragra en
annars staðar því þar hefur fólk
lagt líf sitt í hættu við það að
hengja stórar, rauðar slaufur upp
í himinhá grenitré. Þetta jólabrölt
landans er í raun svo fyiirferðar-
mikið að kannski ættu jólin að
vera talin sérstök árstíð, fimmta
árstíðin.
Öll jól taka enda og þegar
þrettándinn rennur upp þurfa áð-
urnefndir heimilisfeður að hafa
sig út í janúarveðrið og reyta jóla-
seríurnar úr trjánum. Verði þeim
að góðu. Þegar öllu er á botninn
hvolft era það ekki jólaseríurnar
sem gera jólin jólaleg. Það jóla-
legasta af öllu jólalegu er hunds-
lappadrífa á aðfangadag, hvít jól,
logn og friður, hlýleg ljós í glugg-
um húsa sem glittir í í gegnum
mjöllina, trjágreinar sem svigna
undan snjóþunganum. Hver þarf
á glingri að halda við slík skilyrði?
Guðríður Helgadóttir,
garðy rkj u fræði ngur.

Skin og skúrir á
sjóbirtingsslóðum
ÞOKKALEG sjóbirtingsveiði er
þessa dagana í Grenlæk, en dauf-
lega gengur hins vegar ögn vestar,
í Eldvatni og
Steinsmýrar-
vötnum í Meðal-
landi. Veitt er til
20. október. Einn
stærsti sjóbirt-
ingur ársins
veiddist íyrir
nokkra í Eld-
vatni, Banda-
ríkjamaður einn
náði þá 16 punda
fiski á flugu í
Vestrikvísl.
„Þetta er allt í
lagi þessa dag-
ana. Það glædd-
ist nokkuð eftir
rigningarnar í
byrjun síðustu
viku og það er
nokkur ganga í
ána núna þessa
dagana, mest
smærri fiskurinn
sem vantað hef-
ur í aflann í
haust, svona 2-3
punda birtingur.
Fiskurinn er
annars vel
dreifður, allt frá
F!óð; ,yr v | 'p ;i
efstu svæði.
Menn era helst
að fá þennan
nýrri fisk, en
stærri og legnari fiskurinn er treg-
ari að taka,“ sagði Agnar Davíðs-
son á Fossum í Landbroti, formað-
ur Veiðifélags Grenlækjar í sam-
tali við Morgunblaðið.
Agnar sagði að haustgangan
hefði verið komin í um 2.600 birt-
inga fyrir nokkrum dögum, en telj-
ari telur fisk sem gengur upp úr
Fitjarflóði. Heildarveiði á vertíð-
inni er komin yfir 2.000 fiska, en
þar inn í er vorveiði í Fitjarflóði
sem er upp á
nokkur hundrað
birtinga og
bleikja. Stærstu
fiskamir era
nokkrir 10
punda sjóbirt-
ingar.
Tregt. í
Eldvatni
Hávarður
Ólafsson, bóndi í
Fljótskróki við
Eldvatn, sagði
að veiði hefði
verið lengst af
treg í ánni í sum-
ar og haust og
ekki risið upp úr
því að kallast
annað en reyt-
ingur. „Þetta era
eitthvað á annað
hundrað fiskar,
en þetta er ró-
legt og nokkuð
lakara heldur en
í fyrra,“ sagði
Hávarður. Einn
16 punda hefur
veiðst og
„þónokkrir 10 til
12 punda!“ eins
og Hávarður
komst að orði.
Hann sagði enn
fremur, að veiði í Steinsmýrarvötn-
um hefði verið treg. Þokkalegt fyn-
í haust, en rórra síðar. „Þetta eru
vötn með afrennsli í Eldvatn. Þau
geta gefið vel, en hafa verið slakari
í ár en í fyrra. Það hefur einfald-
lega gengið mun minni silungur í
árnar okkar heldur en í fyrra,“
bætti Hávarður við.
ÓSKAR Færseth með 7 punda
b.'-ug 1 cfan brúar, en
með honum á myndinni er upp-
rennandi veiðimaður, Þórhall-
ur Guðjónsson.
2ðe)\r\$

HAGKAUP