Morgunblaðið - 21.01.1999, Qupperneq 31

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
FIMMTUDAGUR 21. JANÚAR 1999 31
Svo bregðast
bestu ráð
LEIKLIST
Loltkastalinn
MÝS OG MENN
Höfundur: John Steinbeck. Leik-
stjóri: Guðjón Pedersen. Leikmynd
og búningar: Vytautas Narbutas.
Tónlist: Egill Ólafsson. Ljós: Lárus
Björnsson. Leikarar: Atli Rafn Sig-
urðarson, Guðmundur Ólafsson,
Helgi Björnsson, Hilmir Snær Guðna-
son, Jóhann Sigurðarson, Inga María
Valdimarsdóttir, Kjartan Bjarg-
mundsson, Sigurþór Albert Heimis-
son, Sveinn Geirsson og Þröstur Guð-
bjartsson. Miðvikudagur 20. janúar.
í LJÓÐI sínu „To a Mouse“ veltir
skoska skáldið Robert Burns fyrir
sér örlögum músar sem plæginga-
maður eyðileggur fyrir hreiðrið og
vetrarforðann. Línurnar „The best
laid schemes o’ Mice an’ Mený Gang
aft agley“ eða í íslenskri þýðingu
„Svo bregðast bestu ráð/ bæði músa
og manna“ voru hafðar að spakmæli.
Úr fyrra vísuorðinu valdi John
Steinbeck titilinn að stuttri skáld-
sögu sem hann sneri sjálfur í leik-
ritsform, „Of Mice and Men“, eða
„Um mýs og menn“.
Ótalmargir Islendingar hafa lesið
þessa sögu og flestir á frummálinu.
Þannig vill til að bókin hefur verið
höfð til enskukennslu í menntaskól-
um um árabil. Margir muna eftir
Þorsteini Ö. Stephensen í hlutverki
Lenna, bæði á sviði og í útvarpi,
enda var þetta ein hans þekktasta
rulla.
Mýs og menn er einstaklega
margslungið og vel ski'ifað sviðs-
verk. Ólafur Jóhann Sigurðsson
þýddi leikritið og söguna af mikilli
snilld fyrir meira en hálfri öld. Þýð-
ingin er kjarnyrt og bókleg eins og
þessum harmleik hæfir.
í þessari sviðsetningu er brugðið á
það ráð að fá hinn kunna leikmynda-
hönnuð og búningagerðarmann
Vytautas Narbutas, sem hefur gert
hér garðinn frægan, til að hanna út-
lit sýningarinnar og Guðjón Peder-
sen til að stýra leiknum. Öft er talað
um leikstjóraleikhús, þegar sýningin
þykh' frekar hugverk leikstjóra en
höfundar. í sama dúr mætti kalia
þessa uppsetningu leikhús útlits-
hönnuðarins því að hér er það hið
sjónræna og sem ræður ferðinni og
leikstjórinn ber ekki gæfu til að
skapa sýningunni heildrænan stíl í
mótvægi við hina nýstárlegu leik-
mynd og búninga.
Sem dæmi um hvemig útlitið er
textanum yfirsterkari má nefna
lokaatriðið þar sem hinn sjónræni
symbólismi setur endapunktinn við
sýninguna. Áhorfendur ganga út
með þessa áleitnu mynd af farar-
skjótanum sem ber Lenna í betri
heim í huganum, ekki tilfinningar
þær sem Georg ber í brjósti.
Annars er hið táknræna allsráð-
andi jafnt í leikstjórn sem útlits-
hönnun. Það er skemmtilegt hvað
leikstjórinn dregur vel fram saman-
burðinn við hunda og menn sem
kemur oft fyrir í verkinu og einhyrn-
ingur Narbutas á mjög vel við sem
tákn um það sem aldrei hefur verið
til og aldrei verður. Hið grófa útlit
leiktjaldanna undirstrikar hve til-
vera persónanna er harðneskjuleg,
ljót og vonlaus. í móti koma draum-
ar þeirra og þrár sem breiðast út
eins og fagnaðarerindi um vinnu-
mannahópinn. Tónlist og hljóð af-
mai'ka vel hið draumkennda og ljúfa
frá köldum veruleikanum, annars-
vegar með himneskum hörpuslætti
og hinsvegar með ásláttai'hljóðfær-
um og rísli. Ljósin eru notuð
ísmeygilega til að undirstrika þetta
enn frekar á afar hugvitsamlegan og
fallegan máta.
Andstæðurnar í leikmyndinni eru
áberandi; baksviðið er groddalegur
veggur úr járnarusli sem blekkir
augað þar sem hann gengur upp á
móti halla þaksins. Hægra megin er
t.d. hluti af flugvélarflaki. Fremst á
sviðinu er svo lítil tjörn sem í fljóta
vatnaliljur og uppi á vegg eru fín-
gerð fiðrildi í ramma. I búningunum
ægh- öllu saman, allt frá mjög nat-
úralískum búningi Georgs til stór-
karlalegs skrípastíls í vinnumönnun-
um. Enn er hið táknræna í fyrir-
rúmi, sérstaklega eftirminnilegur
eru kjólar konu Curleys og það hlut-
verk sem þeir gegna. Ef útlitshönn-
unin er tekin út úr heildarmyndinni
verður að segjast að hún er unnin af
mikilli hugvitssemi, ríkri tilfinningu
Morgunblaðið/Golli
SAMLEIKUR Jóhanns Sigurð-
arsonar, Guðmundar Ólafssonar
og Hilmis Snæs Guðnasonar
skapar hápunkta sýningarinnar.
fyi'ir því táknsæja og þróuðu form-
skyni.
Meginbrotalöm sýningarinnar er
að leikstjóranum Guðjóni Pedersen
hefur ekki tekist að skapa mótvægi
við hið alltumfaðmandi útlit. Hann
fær skínandi hugmyndir um nýja
túlkun, t.d. er konu Curleys sýnd
miklu meiri skOningur en tíðkast,
sem veitir sýningunni nýja vídd, en
hann gengur allt of langt í lok annars
þáttar, síðara atriðis, þegar hann
bregður illilega út af fyrirmælum
höfundar. Ekkert sem gerist fram að
þessu, né síðar, rennh' stoðum undir
þessa túlkun.
Annað atriði sem er vandskilið er
leikaravalið. Hilmir Snær er mjög
sannfærandi og textameðferð hans
er frábær í hlutverki Georgs. Vand-
inn er sá að hann er of ungur og get-
ur ekki sýnt lífsþreytu og vonleysi
persónunnar. Það er sláandi ósam-
kvæmni milli aldurs leikarans og út-
lits við þá aðstöðu sem Georg er í.
Þetta eyðileggur líka forsendurnar
fyrir einfóldustu skýringunni á því af
hverju hann er með Lenna á sinni
könnu. Ef Georg væri eldri er eðli-
legt að hann hefði búið með Klöru
sem ól Lenna upp og tekið við hon-
um við lát hennar.
Lenni í meðfórum Jóhanns Sig-
urðarsonar er tæknilegt afrek. Hann
er alltaf sjálfur sér samkvæmur, í
raun svo mikið að leikurinn er á
stundum eins og vélrænn. Þarna
skortir nokkuð á eiginlega persónu-
sköpun; Lenni er ekki gæddur þvj
lífi sem gerir hann að manneskju. í
stað þess að hann sé yngri en Georg
er því þveröfugt farið í sýningunni.
Guðmundur Ólafsson leikur sér-
staklega vel sem tötrughypjan
Candy. Atriðin með þeim þremenn-
ingum eru eftirminnilegust; sérstak-
lega þegar Georg útlistai' drauminn
um býlið. Þarna rís leikurinn hæst.
Inga Maria Valdimarsdótth' kemur
skemmtilega á óvarí. Bæði er persón-
an skilin á nýja vegu af leikstjóranum
og Inga María gefur henni stolt,
þokka og ákveðið stelpulegt sakleysi.
Sigurþór Albert Heimisson fer á
kostum sem afstyi-mið Crooks.
Þarna nær leiktúlkunin að samsam-
ast útliti sýningarinnar, þarna
mynda hið sjónræna og textatúlkun-
in eina heild. Ef uppfærslan væri
meira í ætt við þessa flugeldasýn-
ingu væri hún listræn heild.
Þröstur Guðbjartsson leikur bú-
stjórann af einurð og bregður upp
skemmtilegri natúralískri mynd af
þeim sem ræður. Ef litið er á yfh'-
heyrslu hans á þeim kumpánum,
Lenna og Georg, er hægt að gera sér
í hugarlund hvemig sýningin hefði
getað orðið ef valið hefði verið að
setja hana upp hefðbundið.
Þeir þrír leikarar sem eftir er að
nefna - Helgi Björnsson, Atli Rafn
Sigurðsson, Sveinn Geirsson og
Kjartan Bjargmundsson - ráða ekki
við hinn tvístraða stíl sýningarinn-
ar. Helgi nær hvorki í framsögn eða
látbragði að skapa trúverðuga per-
sónu og hinir þrír eru fjötraðir í
viðja búninga og gervis sem ber
leikinn ofurliði, enda illa gert að
ætla þeim að skapa menn úr slíkum
skrípum.
I sýningunni skiptast á skin og
skúrir. Björtu hliðarnar eru t.d.
átakaatriðin sem eru iistilega vel út-
færð og hinar ljóðrænu helgistundir,
þó að þær verði of einsleitar er líður
á. Versti ókostur sýningarinnar er
hve hún dettur niður eftir að há-
punktinum er náð og Lenni hefur
framið síðasta skammarstrikið. Það
er erfitt að halda dampi í svona
löngu hnigi en það er grundvallarat-
riði við uppsetningu þessa leikrits að
það takist. Þarna bregðast allir leik-
ararnir verða eintóna og flatir og
þau tilfinningaátök sem nauðsynlegt
er að sýna til að bera verkið uppi til
loka og niðurstöðu falla um sjálf sig.
I staðinn fáum við enn eina útlits-
brelluna og þó að hún sé sniðug og
táknræn kemur hún ekki í staðinn
fyrir þá leiklist sem skortir.
Sveinn Haraldsson
Morgunblaðið/Kristinn
Frá blaðamannafundi Ungdom og Kultur. Frá vinstri: Lene Hjalta-
son, starfsmaður undirbúningsnefndar, Þórir Jónsson, formaður
UMFI, Ólafur G. Einarsson, formaður undirbúningsnefndar, og
Björn B. Jónsson, formaður NSU.
Æska og menning árið 2000
Þrjú þiísund gestir
frá Norðurlöndunum
Stefnt er því að halda mót allt að
fjögur þúsund ungmenna á vegum
NSU, Norrænu ungmennafélaga-
samtakanna, dagana 21.-28. júní árið
2000 í Reykjavík. Yfirskrift mótsins
verður Menning og æska, Ungdom
og Kultur, og verða þátttakendur frá
öllum Norðurlöndunum á aldrinum
16-25 ára. Aðild að NSU hafa um 15
norræn ungmennasamtök með
skráðan félagafjölda á þriðju milljón
samtajs. Abyrgðaraðili mótsins er
UMFI, Ungmennafélag Islands.
Haustið 1998 var skipuð fimm
manna undirbúningsnefnd og er
Ólafur G. Einarsson formaður
hennar, Ómar Einarsson fulltrúi
Reykjavíkurborgar, Björn B. Jóns-
son fulltrúi NSU, Anna R. Möller
fulltrí UMFÍ og Sæmundur Run-
ólfsson fulltrúi UMFÍ. Verkefnis-
stjóri er Lene Hjaltason. Á blaða-
mannafundi sem undirbúnings-
nefndin boðaði til kom fram að und-
irbúningur er kominn vel á veg
varðandi allt ytra skipulag mótsins,
en þetta mun verða einn stærsti
hópur fólks sem fluttur er að og frá
landinu á svo skömmum tíma sem
um ræðir, en reiknað er með að er-
lendir gestir mótsins verði allt að
þrjú þúsund. Mótið er haldið í sam-
vinnu við nefndina um Reykjavík
menningarborg Evrópu árið 2000,
Reykjavíkurborg og Flugleiðh- en
fjárhagslegur stuðningur hefur m.a.
fengist frá íslenska ríkinu, Reykja-
víkurborg, Norrænu ráðherra-
nefndinni og Flugleiðum. Að sögn
Ólafs G. Einarssonar er áætlaður
heildarkostnaður við mótið um 200
milljónir króna en þátttökugjald er-
lendu gestanna verður 3.900 krónur
danskar og eru þá ferðir, matur og
gisting innifalin. Að sögn Sæmund-
ai' Runólfssonar verður gjald fyrir
íslenska þátttakendur breytilegt og
í samræmi við þá þjónustu sem þeir
þurfa á að halda.
Eiginleg dagskrá mótsins er á
þessu stigi langt frá því fullmótuð en
að sögn Björns B. Jónssonar, for-
manns NSU, verður boðið upp á fjöl-
breytta menningardagskrá og reynt
að fá fram þverskurð af menningu
þjóðanna, auk þess sem áhersla
verður lögð á^óða kynningu á sögu
og menningu Islands. Þá munu þátt-
takendur verða með menningaratriði
vítt og breitt um Reykjavík í sam-
vinnu við nefndina Reykjavík menn-
ingarborg Evrópu árið 2000. Þá
verður lögð áhersla á gróður, nátt-
úru, vatn og loft og íslensk skógrækt
verður kynnt sérstaklega. Iþróttir
munu skipa veglegan sess og mun
dagskráin skipulögð með það í huga
að sem flestir geti verið með. Aðal-
svæði mótsins verður í Laugardaln-
um og hefur að sögn Ómars Einars-
sonar verið gengið frá gistingu fyrir
mótsgesti í skólum á svæðinu í
kringum Laugardalinn svo allh' séu í
göngufæri við mótsvsæðið. Um
kvöldið föstudaginn 23. júní verður
haldin glæsileg setningarhátíð þar
sem m.a. verða menningaratriði er
undirstrika sérkenni hvers lands.
Gert er ráð fyrir að frá hverju Norð-
urlandanna fimm verði iim 650 þátt-
takendur og 150 frá Álandseyjum,
Færeyjum, Grænlandi og Suður-
Slésvík. Þá hefur komið fram sú hug-
mynd að hópur Vestur-íslendinga og
aíkomenda annarra Norðurlandabúa
í Norður-Ameríku taki þátt í mótinu.
Vefsíða mótsins hefur verið opnuð
og er slóðin www.umfi.is/kultur.
ELLINGSEN-ÚTSALAN
Góðar vörur á ffábæru verði.
Kuldaskór með Samitex-uatnsvorn.
Stærðir 36-41, litur svart.
Áður 3.995-
Loðfúðraður kuldaskór úr rúsklnni ( barnastærðum.
Stærðir 23-35, ullarfóður, Scotsguard-einangrun.
REGATTA-barnaúlpa.
Vind- og vatnsheld. Áður 6.162-
MARGAR AÐRAR GERÐIR.
Leður sandalar á góðu verði.
Stærðir 36-41, korkur I millisóla, áður 2.990-
Svartir herraskór úr leöri í stærðum 40-46. Verð áður 4.990-
Grandagarði 2, Rvík, sími 552 8855. Opið virka daga 8-18 og laugard. 23/1 kl. 10-16