Morgunblaðið - 18.03.1999, Blaðsíða 28

28 FIMMTUDAGUR 18. MARZ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
PETER Edwards:
Seamus Heany.
JEAN-Auguste-Dominique Ingres:
Frú Philibert Riviére.
ALLEN Jones:
Darcey Bussell.
JEAN-Auguste-Dominique Ingres:
Jacques Marguet, barón og lögreglustjóri.
Andlit á
andlit ofan
Ovenjulega fjölbreytt úrval af portrettum
gefur að líta við Trafalgartorg í London.
Freysteinn Jóhannsson skoðaði skop-
teikningar og fleiri portrett frá þessari
öld og þeirri síðustu.
SKOPTEIKNINGAR eru
Bretum í blóð bomar. Dag-
blöðin eru iðin við að birta
þær og oft fylgja forsíðu-
fréttum skopmyndir, sem segja
meira en þúsund orð. Til dæmis birti
The Times á dögunum skopmynd,
sem tengdi saman nýorðna benzín-
hækkun og mikil flóð í Mið-
Englandi. Teikningin sýndi tvo öku-
menn, sem sátu á bflþökunum og bfl-
amir með vatn upp á miðjar hliðar.
Já, en líttu á björtu hliðamar, mað-
ur, sagði annar þeirra. Við spömm
heil ósköp í benzíni meðan við sitjum
héma!
Og ráðamenn og aðrir, sem ber
hátt í fréttunum, fara ekki varhluta
af háði teiknaranna. Gordon Brown,
fjármálaráðherra, gekk aftur á síð-
um dagblaðanna, þegar hann lagði
fram ijárlagafrumvarp sitt á dögun-
um og þá gjaman í gervi töfra-
mannsins með kanínumar sínar
hvítu.
Bretar eiga marga frábæra teikn-
ara. Þar fer fremstur Gerald Scarfe.
Sýning á nokkmm teikningum hans
stendur nú yfir í National Portrait
Gallery í London. Og hvflflí veizla!
Ég verð að segja alveg eins og er, að
sumar teikningar Scarfe finnst mér
ekki síðri list en mörg málverkin,
sem era til sýnis þarna í safninu. Því
miður fer hver að verða síðastur til
þess að skoða sýninguna, því henni
lýkur 5. apríl.
Scarfe komst á blað, þegar hann
sigraði í skopmyndakeppni 1952.
Síðan hafa myndir hans í Private
Eye og The Sunday Times aflað hon-
um heimsfrægðar. Og hann er ekki
aðeins eftirsóttur listamaður á þessu
sviði, heldur hefur hann líka starfað í
leikhúsi og kvikmyndum, þ. á m. í
nýlegri Disney-mynd um kappann
Herkúles.
Teikningar Scarfe í National
Portrait Galiery era af stjómmála-
mönnum, skemmtikröftum og lista-
mönnum og svo auðvitað drottning-
unni í gervi brezka ljónsins, drottn-
ingarmanninum og prinsinum af Wa-
les við vatnslitatrönurnar sínar.
Þama er MacMillan í öndvegi róm-
verskrar svallveizlu eftir Profúmo-
málið, en teikningamar af Margaret
Thatcher taka öðrum brezkum for-
sætisráðherram fram. Og teikningin
af henni og John Major, þar sem hún
er andi liðinna jóla, er slík sálubót,
að fáu öðra er við að jaftia. Nokkrar
teikningar era af bandarískum for-
setum; John Kennedy er sýndur að
störfum í kvenbrjóstaskógi, Nixon
mundar byssuna í rússneskri rúl-
iettu og Clinton er á brókinni.
Þannig klípur ýktur stíll Scarfe ekki
aðeins brezka. ráðamenn, heldur
svíður menn undan honum í öðrum
löndum og álfum. En oss er skemmt.
Til ársins 1969 leyfðu reglur
National Portrait Gllery ekki
að safnið aflaði sér portretta
fyrr en 10 áram eftir fráfall viðkom-
andi. Þetta þýddi að safnið var 20-30
ár á eftir tímanum. Svo var reglun-
um breytt og nú er öldin önnur, eins
og sjá má á jarðhæð safhsins. Þar
era andlit nútímans í málverkum,
ljósmyndum og höggmyndum; sam-
an á vegg eru drottningamar tvær,
Elízabet II - hluti af drottningaseríu
Andy Warhol, og ljósmynd Helmut
Newton af Margaret Thatcher. Frá
þeim liggur leiðin svo framhjá
nokkram stjómmálamönnum, þ á m.
styttu William Pye af Douglas Hurd,
utanríkisráðherra 1989-95, og mál-
verki John Wonnacott af John Ma-
jor, forsætisráðherra 1990-97, þar
sem Norma eiginkona hans situr í
hliðarskálanum.
Það er að vonum, að handbragð
þessara mynda er jafnfjölbreytt og
listamennimir era margir og yfir-
bragðið fjölskrúðugt eins og fyrír-
myndimar. Þama gefur að líta mál-
verk Peter Edwards af knattspymu-
kappanum Bobby Charlton, ljós-
mynd Ray Richardsson af boxaran-
um Lennox Lewis, verk Humphrey
Ocean af Paul McCartney og mál-
verk Daphne Todd af mezzosópran-
söngkonunni Janet Baker og verk
Ulisse Sautini af sópransöngkonunni
Joan Sutherland. írska nóbelskáldið
Seamus Heany mætir okkur í mál-
verki Peter Edwards og Harold
Pinter, leikritaskáld og leikstjóra,
hefúr Justin Mortimer málað. Af
vegg horfa við okkur í ljósmyndum
nýlátið lárviðarskáld Breta, Ted
Hughes, og skáldjöfurinn Wystan
Hugh Auden. Þama era líka Arthur
Scargill Ieiðtogi námuverkamanna,
sem William Bowyer málaði, dans-
mærin Darcey Bussel í litum Allen
Jones, málverk Tom Phillips af
skáldkonunni Iris Murdoch, högg-
mynd Elisabeth Frink af kvik-
myndaleikaranum Alec Guinness, en
kvikmyndaleikarinn Ralph Fiennes
og Kate Winslet, aðalleikkona Titan-
ic-myndarinnar, era séð gegnum
JOHN Everett Miilais: Tvíburasystumar.
RUSKIN Spear:
Harold Wilson.
JOHN Everett Millais:
Benjamin Disraeli.
STEPHEN Finer:
David Bowie.
ljósmyndaop Lorenzo Agius. Og auð-
vitað era The Spice Girls þama líka,
ljósmyndaðar af Harry Borten. Og
ekki má ég gleyma að nefna leikkon-
una Helen Mirren, en Ishbel
Myerscough vann til verðlauna í por-
trettsamkeppni í fyrra fyrir málverk
sitt. Er ég virkilega að gleyma mál-
verki Gerald Kelly af tónskáldinu
Vaughan Williams, eða portretti
Myfanwan Pavetic af Yehudi Menu-
hin, eða ..., eða...?
Það myndi æra óstöðugan að
ganga mikið lengra í svona upptaln-
ingu. En þessi dæmi ættu að nægja
til þess að sýna fjölbreytnina - hér
hlýtur að vera einhver fyrir alla.
Þessi sýning er svo brotin upp
með minni sérsýningum í hliðarsöl-
um. Þar má nefna 25 ljósmyndir af
brezkum nútímalistamönnum (til 25.
aprfl ), sem margir hverjir tóku þátt
i þeirri frægu sýningu Sensation
1997 - kemur þá engum á óvart, þótt
Damien Hurst sé þar á meðal - eða
hafa sigrað í Tumer-verðlaunasam-
keppni Tate-listasafnsins. I öðrum
hliðarsölum er fólk af allt öðru
sauðahúsi; fimm kynslóðir kvenna
(til 16. maí), sem hafa lokið námi frá
Cambridge 1918-1993 og eiga að
baki starfsferil í sínu fagi, og vís-
indamenn og viðskiptajöfrar. í síðar-
talda hópnum er málverk Yolanda
Sonnabend af Stephen Hawking, eðl-
isfræðingi og höfundi Sögu tímans,
einnig málverk eftir Paula McArthur
af tvöföldum Nóbelsverðlaunahafa í
efnafræði, Frederick Sanger, og por-
trett Söra Rossberg af Anitu Rodd-
ick stofnanda Body Shop-keðjunnar.
Það er varla nokkur Breti á stjái
sem ekki er búið að sjá framan í,
þegar þessar sýningar hafa verið
skoðaðar!
Þegar ganginum sleppir, er að-
eins yfir einn þröskuld að fara
inn í næstu sýningu. En skref-
ið það er býsna langt, því við stígum
inn í aðra öld. Viðfangsefnin era
áfram portrett, en nú er allt með
öðram brag. Við eram komin í heim
John Everett Millais.
John Everett Millais fæddist 1829.
Hann sýndi snemma listhæfileika og
þar á meðal til portretta, sem hann
svo sinnti allan sinn feril. Menn eru
ekki á einu máli um listferil Millais.
Sammála era menn um, að hann hafi
verið óvenju hæfileikaríkur og fram-
legur málai'i framan af, en af síðari
helmingnum fer tvennum sögum; að
Millais hafi verið ókrýndur konung-
ur portrettsins og sótt á sem slíkur,
eða að peningarnir hafi stjómað
penslinum og listfengið hrapað
stöðugt niður á við. Veri það sem má.
Sýningin á verkum hans stendur til
6. júní.
Það er talað um kaflaskipti í list og
lífi Millais með kynnum hans af
gagnrýnandanum John Ruskin.
Þeim varð vel til vina og 1853 ákváðu
þeir að fara til Skotlands ásamt
bróður Millais, William, og eigin-
konu Ruskin, Effie. Og þarna á
Skotlandi málaði Millais John og
varð ástfanginn af Effie. Það tók
hann ár að ljúka við málverkið, sem
sýnir gagnrýnandann standa íhugul-
an á gneishellu við skozkan fjallalæk.
En þótt yfirbragð málverksins sé
rósemin sjálf, kraumuðu eldar undir
niðri og í hneyksli ársins skildu John
og Effie. Hún giftist svo Millais ári