Morgunblaðið - 31.08.1999, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 31. ÁGÚST 1999 37
5 virkjunaráformum
Morgunblaðið/Helgi Garðarsson
streymdi að fundarstað víða af Austfjörðum.
Fornleifarannsóknir í Reykholti vekja forvitni margra
Morgunblaðið/Ásdís
Ráðstefnugestir í Reykholti voru áhugasamir um rannsóknir á Snorra Sturlusyni.
Áhugi á að tengjast
rannsóknunum
Þjóðminjasafnið, Sagnfræðistofnun Háskóla
Islands og Snorrastofa gengust fyrir alþjóð-
legum vinnufundi í Reykholti í Borgarfírði
á dögunum. Til fundarins var boðið sérfræð-
ingum úr hinum ýmsu fræðigreinum til
skrafs og ráðagerða um rannsóknir í Reyk-
— ---—— y-----------— ■
holti og nágrenni. Asdís Haraldsdóttir
skrapp í Reykholt og fylgdist með erindum
framsögumanna og ræddi við Guðrúnu Svein-
bjarnardóttur um fundinn og framhaldið.
við
kjanir
Morgunblaðið/Helgi Garðarsson
inna Afl fyrir Austurland.
haldið öllu og ætlað að lifa hér
áfram,“ sagði Theodór og bætti við:
„Orkufrekur iðnaður hefur tvenns
konar áhrif á atvinnulíf. Annai-s veg-
ar er um að ræða uppbyggingarferli
og hins vegar rekstrarferli,“ og
minnti hann á mikla fjárfestingu í
stóriðju og orkuverum á Suðvestur-
landi á síðustu ái'um.
Prófsteinn á stjórnvöld
„Mér finnst að það sem er verið að
hugsa sér hér austur á landi sé próf-
steinn á það hvort stjórn-
völd meina yfirleitt nokk-
uð með því að byggja
landið,“ og vísaði hann þar
til tillagna forsætisráð-
herra um aðgerðir í
byggðamálum á næstu árum sem
fjallað hefur verið um á Alþingi.
Hann sagði orkufrekan iðnað skipta
sköpum fyrir byggð í landinu og nú
væri svo komið að fámennið og strjál-
býlið í landinu væri farið að standa
byggð fyrir þrifum í þremur lands-
fjórðungum.
Hreinn Sigmarsson fluttí einnig er-
indi á fundinum og sagði hann það
grafalvarlegt mál að aðhafast ekkert
gegn því sem hann kallaði áróður
falsspámanna gegn virkjunaráform-
um. „Við höfum horft upp á það að
undanfömu að þingmenn og aðilar
innan stjórnkerfisins hafa kiknað
undan því gríðarlega álagi sem ein-
hliða áróður gegn virkjunar- og stór-
iðjuframkvæmdum hefur í för með
sér. í ljósi þess er mikilvægt að þeir
sem vinna að framgangi þessara mála
í stjórnkerfinu og annars staðar fái
góðan stuðning frá íbúum á Austur-
landi og reyndar landsbyggðinni
allri.“ Hann sagði stefnu stjórnvalda
skýra og mikilvægt væri að þau létu
ekki trufla sig. „Það heldur því eng-
inn heilvita maður fram að það sé ein-
hver allsherjar björgun að því að af
þessum framkvæmdum verði. En raf-
orkuframleiðsla og nýting hennar í
fjórðungnum er vissulega fyrsta
ski-efið að því að hefja uppbyggingu
að nýju á Austurlandi.“ Hann sagði
virkjun fallvatna því vera eitt stór-
kostlegasta framfaramál Austurlands
og landsins alls til margra ára.
I ályktun sem samþykkt vai- á
fundinum segir að samtökin vilji að
Austfírðingar eigi kost á hreinni orku
til uppbyggingar og nýsköpunar í at-
vinnulífi og möguleika á öflugri
byggðaþróun. „Þess vegna krefst
fundurinn þess að stjómvöld standi
við fyrirætlanir um virkjun fallvatna
til orkuöflunar fyrir nýiðnað og stór-
iðju á Austurlandi.“
Skynsamleg uniræða kaffærð
af umhverfísfasistum
Einar Rafn Haraldsson sagði m.a. í
lokaorðum sínum á fundinum að nú
væri ætlunin að taka til hendinni og
væru Austfirðingar knúðir af réttlátri
reiði, vegna þess að þeir væru út-
hrópaðir sem spellvirkjar sem vildu
eyðileggja náttúruperlu og byggja
reykspúandi og mengandi stóriðju.
Hann sagði eftirtektai’vert hvernig
fjölmiðlar, með ríkissjónvarpið í far-
arbroddi, stæðu með skipulögðum
hætti fyrir áróðri og múgæsingu
gegn gildandi landslögum um Fljóts-
dalsvirkjun. „Mikilmennska og hroki
fjölmiðla er komin á það stig að þeir
vinna gegn löggjafanum og telja sig
þess umkomna að segja þjóð og þingi
fyrir um hvað er rétt og hvað rangt.
Til að bíta höfuðið af skömminni er-
um við neydd til þess að greiða skatt
til ríkissjónvarpsins og þar með laun
þeirra sem mest hamast gegn hags-
munum okkar. Eg skora á mennta-
málaráðheiTa að aflétta þessari
áskriftarskyldu og sjá svo hve margir
Áustfirðingar eru tilbúnir
að borga afnotagjaldið eða
þá að reka þá starfsmenn
sem lengst hafa gengið og
yfírmenn þeirra líka.“
Einar Rafn sagði að skyn-
samleg umræða um sambúð fólks og
náttúru væri kaffærð af umhverfis-
fasistum sem blómstruðu í ótakmark-
aðri athygli fjölmiðla. Hann sagði að
nú væri nóg komið og þess vegna risu
Austfirðingar upp og sameinuðust í
áskorun sinni á stjórnvöld um að
hvika hvergi frá áformum um virkjun
fallvatna og uppbyggingu stóriðju.
GUÐRÚN Sveinbjarnardótt-
ir, fomleifafræðingur hjá
Þjóðminjasafninu, hefur
stjómað fornleifarannsókn-
um í Reykholti. Hún sagði að þegar
aftur var hafist handa við uppgröft í
Reykholti fyrir tveimur árum hafi
það vakið áhuga hjá fólki úr ýmsum
fræðigreinum að tengjast verkefninu
og útvíkka það. Hugmynd hafi vakn-
að um að gera eitthvað meira en að
grafa upp húsarústir og setja heldur
á fót verkefni sem væri bæði fjöl- og
þverfaglegt. Fjölfaglegt segir Guð-
rún vera það þegar margar fræði-
greinar vinna samsíða að ákveðnu
verkefni og tengjast síðan, en þver-
faglegt þegar unnið er saman að
verkefninu. Reykholt er frægur stað-
ur bæði sögulega séð og einnig út frá
bókmenntunum og einmitt þess
vegna hafi þessi áhugi á samstarfi
vaknað.
Hvers vegna settist
Snorri að í Reykholti?
„Það voru fulltrúar Háskólans í
Þjóðminjaráði sem hrundu þessu af
stað og í fyrra var haldinn fundur
með nokkrum norrænum sérfræðing-
um, fomleifafræðingum og sagnfræð-
ingi, til að kanna grandvöll fyrir nor-
rænni samvinnu. Upp úr því var
ákveðið að víkka verkefnið meira út
og efna til þessa alþjóðlega
vinnufundar," segir Guðrún.
„í hugmyndinni felst einnig að
taka ekki einungis fyrir Reykholt
heldur allt svæðið sem tengdist
staðnum. Mun meira er gert af því
núorðið að setja fornleifarannsóknir í
samband við umhverfið. I Reykholti
verða þá landshættir skoðaðir, hvern-
ig gróður hefur þróast, hvaða býli til-
heyrðu staðnum og hvers vegna og
reynt að gera sér grein fyrir hvernig
landgæði hafa verið á tímum Snorra
Sturlusonar á 13. öld.
Ymsar aðferðir eru til þess í öðrum
vísindum, til dæmis náttúruvísind-
um,“ segir Guðrún. „Þá er gróðurfar
skoðað og reynt að fara aftur í tím-
ann með því að skoða gjóskulög og
tímasetja út frá þeim. Sýni era tekin
úr jarðveginum til að skoða gróður-
leifar og leifar eftir skordýr sem
segja okkur ýmislegt um aðstæður og
veðurfar.
Þingstaðir, verslunarstaður og sel
sem Reykholt átti skipta máli og
reynt er að varpa fram spurningunni
hvers vegna Snorri valdi sér þennan
stað til búsetu.“
Landgæði, örnefni og áhrif
munka á Sturlunga
Erindin sem flutt voru í upphafi
fundarins voru mjög margvísleg. Þar
var ekki eingöngu fjallað um Reyk-
holt, heldur komu fram hugmyndir
og lýsingar ýmissa fræðimanna í
mörgum fræðigreinum á rannsókn-
um sem talið er að geti nýst við rann-
sóknirnar í Reykholti. Fjallað var um
íslenskt þjóðfélag á 12. og 13. öld
með sérstakri tilvísun til Snorra St-
urlusonar, fornleifarannsóknir í
Reykholti fyri' og síðar, landnáms-
hauga í Norður-Noregi í tengslum
við hagfræði-, menningar- og þjóðfé-
lagssögu, hugsanleg tengsl og áhrif
munka Benediktsreglunnar á Sturl-
unga, áhrif landslags og landgæða á
landnám og búsetu,
sögulega landafræði, ör-
nefni í Reykholtsdal,
gjóskulög í Borgarfirði
og ritaðar heimildir,
fornleifarannsóknir í
Mosfellsdal og danska hefð í stóram
fornleifarannsóknum og hugsanlega
skipulagningu verkefnisins í Reyk-
holtsdal. Framsögumenn voru frá ís-
landi, Noregi, Svíþjóð, Danmörku og
Bandaríkjunum og voru þeir ýmist
sagnfræðingar, fornleifafræðingai-,
málfræðingar, landfræðingar eða
jarðfræðingar. I umræðuhópunum,
sem fólkið skipti sér niður á á eftir,
bættust í það minnsta við veðurfræð-
ingur og bókmenntafræðingar og ef
tO vill fólk úr fleiri fræðigreinum;
Um var að ræða þrjá umræðuhópa. í
einum var fjallað um umhverfismál
og náttúruvísindi, í öðrum um sagn-
fræði og fornleifafræði og í þriðja um
bókmenntirnar. í lok fundarins var
reynt að miðla upplýsingum á milli
hópanna. *■
Áhugi á fornleifarann-
sóknum fer vaxandi
Guðrún segir að ekki hafi verið
ætlast til að fá niðurstöðu út úr þess-
um fundi. Hann hafi fyrst og fremst
verið haldinn til að kanna áhugann og
ræða um möguleikana.
„Nú þarf að skoða allar upplýsing-
ar sem komu fram og reyna að finna
fleti á frekari rannsóknum. Áður hafa
svona samvinnuverkefni verið sett á
laggirnar, en kannski ekki af þeirri
stærðargráðu sem við höfum hugsað
okkur. Persónulega fræddist ég mik-
ið af hinum fræðigreinunum og hver
hugsun þein-a sem þær stunda væri.
Nú fer fólk heim til sín og hugsar
málið og kemur svo vonandi með
tilllögur um möguleika á hvernig
haga eigi rannsóknunum og þróa
samstarfið."
Akveðnum hópi fólks var boðið til
vinnufundarins og sagði Guðrún að
mikil ánægja hafi verið yfir því
hversu margir þáðu boðið. Álls
mættu um 40 sérfræðingar úr mörg-
um fræðigreinum og þar af komu
margir frá útlöndum. Þessi áhugi
væri í sjálfu sér merki um að fundur-
inn hefði heppnast vel. Guðrún sagði
að á undanförnum árum hafi áhugi á
fornleifarannsóknum farið vaxandi og
meira fé verið lagt til þeirra. Einnig
hefur áhugi útlendinga á rannsókn-
um hér á landi aukist svolítið.
„Ég held að tilganginum hafi verið
náð með því að halda þennan fund til
þess að fá meiri yfirsýn yfir það sem
vitað er og möguleikana á ýmsum
rannsóknum, hvort sem er í sam-
vinnu fólks úr mörgum fræðigreinum
eða samhliða. Ég held að fólki finnist
það spennandi. Eg veit til dæmis ekki
til þess að áður hafi verið
reynt að tvinna bók-
menntimar inn í svona
rannsóknir en áhuginn á
því er greinilega mikill.
Næsta skrefið verðuiT
að ná saman hópi fólks sem hefði
frumkvæði að því að þróa þetta verk-
efni áfram og fá heildarmynd af því
hvað væri raunhæft að gera. Síðan
verður reynt að sækja um meiri pen-
inga til verkefnisins. En margt af því
sem verið er að hugsa um byggist
mikið á því hvað kemur upp úr upp-
greftrinum." J
Erum knúðir
áfram af
réttlátri reiði
Reynum að
finna nýja fleti á
rannsóknunum