Morgunblaðið - 05.09.1999, Qupperneq 50

50 SUNNUDAGUR 5. SEPTEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
HUGVEKJA í DAG

ST. Kevins’s-kirkja í Glendalough, Irlandi.
Eilífðin
*
Við St. Kevins-kirkju á Irlandi eru
höggmyndir, segir Stefán Friðbjarnar-
son, sem sameina hringinn og krossinn
í listrænan og trúarlegan „vegvísiu.
FYRIR nokkrum árum skoð-
aði pistlahöfundur gamla írska
steinkirkju byggða fyrir nor-
rænt landnám á íslandi, St.
Kevin’s Church í Glendalough.
Það var hrífandi sjón að horfa á
þessi þrettán hundruð ára
mannvirki, reist Guði til dýrðar
og löngu liðnum kynslóðum til
tíðahalds. Eitt af mörgu, sem
fangaði athygli, vóru sérstæð
listaverk, hoggin í stein, þar
sem kross og hringur runnu
saman í eitt. Steinkrossar með
hring vóru algengir á fyrstu öld-
um kristins siðar í Evrópu. Hr-
ingurinn er ævafornt tákn þess,
sem aldrei tekur enda, eilífðar-
innar.
Kristin kenning spannar trú á
eilífð og ódauðleika: Maðurinn
lifir, þótt hann deyi. Með öðrum
orðum: Líkamsdauðinn er að-
eins breyting á því umhverfi,
sem mannsandinn lifir og
starfar í. Það gildir að vísu sama
máli um eilífaðartrúna og
guðstrúna, hvorug er vísinda-
lega sönnuð. Efasemdarmenn
hengja hatt sinn á þetta atriði.
Þeim er það frjálst. Leitin að
sannleikanum, sem manninum
er ásköpuð, felur í sér rétt efa-
semdarmana og raunar allra
manna til þess að skoða lífið og
tilveruna frá ólíkum sjónarhól-
um, þ.e. að líta lífið og tilveruna
mismunandi augum.
Arið 1948 kom út bók eftir dr.
med. Arna Arnason, héraðs-
lækni á Akranesi: „Þóðleiðin til
hamingju og heilla“. Hún fjallar
um guðstrú og eilífðartrú. Gríp-
um aðeins ofan í þessa bók:
„Það eru þrjú atriði í lífinu og
heiminum, sem vér getum ekki
hugsað upphaf né endi á. Þetta
eru ekki nein aukaatriði, heldur
höfuðatriði, en þau eru tími,
rúm og orsakasamband. Vér
getum ekki hugsað okkur tím-
ann öðru vísi en eilífan, því
hversu langt sem vér hugsum
aftur í tímann, þá kemst hugs-
unin aldrei að upphafinu, og á
sama hátt heldur hann áfram að
líða, óendanlega, fyrir hugsun
vorri. Vér getum heldur ekki
hugsað okkur takmörk rúmsins,
geimsins, því hversu fjarlæg
sem þau takmörk væru hugsuð,
þá verður að hugsa sér eitthvað,
sem taki við'þar fyrir utan. I
þriðja lagi getum vér ekki hugs-
að oss orsakasambandið endan-
legt. Vér spyrjum ávallt að or-
sök hvers og eins, og þegar hún
er fundin, þá er aftur spurt að
orsök þeirrar orsakar og svo
koll af kolli. Vér getum heldur
ekki hugsað okkur síðustu or-
sökina...“
Bókarhöfundur heldur því
m.ö.o. fram að vísindin hafi „til
skamms tíma viðurkennt" eilífð
orku og efnis - sem og að þessi
„eilífðarkenning vísindanna“,
sem hann nefnir svo, „sýni oss
eilífð og ódauðleika í daglegri
reynslu". Trúlega hafa ýmsir
sitt hvað við þessa röksemda-
færslu að athuga. Hún er samt
sem áður íhugunarverð. Það
skiptir á hinn bóginn ekki meg-
inmáli að sanna tilvist eilífðar
eða höfundar tilverunnar. Þar
sem þekkinguna þrýtur þar tek-
ur trúin við, var eitt sinn sagt.
Og það er hún, trúin, sem
þyngst vegur á vegferð okkar
inn í hið ókomna, hvort sem við
köllum það eilífð eða notum ann-
að nafn.
I upphafi þessa pistils er sagt
frá samruna hringsins, tákns ei-
lífðarinnar, og krossins, tákns
trúarinnar og fagnaðarboðskap-
arins, í list fornra steinsmiða.
Þessi tákn blöstu við augum
þegar pistlahöfundur leit 1.300
ára kirkju í Glendalough á ír-
landi. Þar sem hann stóð við
þessi ævafomu listrænu og trú-
arlegu tákn, krossinn og hring-
inn, varð honum hugsað til
papanna. Þeir vóru írskir ein-
setumenn, sem lögðu leið sína á
skinnbátum til Islands á 7. og
eða 8. öld. Þeir vóru trúlega
fyrstu mennimir, sem stigu fæti
á íslenzka jörð. Elzta frásögn
um mannvist hér finnst í ritinu
De mensura orbis terrae (um
stærð jarðar), sem skráð var ár-
ið 825. Þar segir höfundurinn,
munkurinn Dicuil, frá kristnum
mönnum sem dvöldu á eyjunni
Thule árið 795, „en það nafn
höfðu Irar um ísland“, segir í
Islands sögu Einars Laxness.
Fjölmörg örnefni staðfesta hér-
vist papanna: Papey, Papafell,
Papós, Papafjörður, Irafell
o.s.frv.
Paparnir, sem máski má
nefna fyrstu íslendingana,
gjörðu hringkrossa úr steini í
upprunalandi sínu þegar áður
en land okkar byggðist. Þeir
vóra hvorki í vafa um hinn
hæsta höfuðsmið himins og jarð-
ar né eilífðina. Þótt Islendingar
dagsins í dag horfi á lífið og til-
verana af öðram sjónarhóli en
papamir fornu getur niðurstað-
an þó orðið ein og söm. Þúsund
ár eða svo, sem skilja á milli
papanna og okkar, era „dagur ei
meir“ í eilífðinni. Krossinn, veg-
vísirinn, og hringurinn, tákn ei-
lífðarinnar, tala sama máli nú og
fyrir 1.300 áram.
VELMKAJVDI
Svarað í síma 569 1100 frá 10-12 og 13-15
frá mánudegi til föstudags
Er R-listanum
alls varnað?
VERIÐ er að byggja brú
yfir Miklubraut við Skeið-
arvog og Réttarholtsveg.
Engin beygjuakrein er af
Réttarholtsvegi inn á
Miklubraut til austurs.
Hvers vegna? Það virðist
sem þarna verði umferðar-
ljós eins og áður. Hvers
vegna er þá verið að eyða
milljarði í þetta mannvirki
ef breytingin er engin og
síst til batnaðar?
Hverjum er R-listinn að
hygla með kaupum á þess-
um umferðarijósum? Hver
er með umboðið?
Þarna virðist vera sama
snilldin og eyðsla og er
Höfðabakkabrú var byggð.
Er R-listanum alls varnað?
Reykvíkingur.
Víkingar á íslandi
EIN besta og þekktasta
danshljómsveit Norður-
landa, sænsku Víkingarnir,
eru væntanlegir til lands-
ins með hljómleikahaldi á
Broadway í september.
Nýja platan þeirra „Kram-
goa látar 1999“ seldist í
Noregi í 25 þúsund eintök-
um á þrem fyrstu söludög-
um og plata fyrra árs seld-
ist í 180 þúsund eintökum.
Christer Sjögren, hinn
frábæri söngvari hijóm-
sveitarinnar, sagði í viðtali
við dagblað í Onsberg, er
hann tók við gullplötu
vegna góðrar viðtöku í
Noregi, að hann hlakkaði
til Islandsfararinnar. Það
er ekki minna tilhlökkun-
arefni að Víkingarnir skuli
væntanlegir til okkar og
ekki var laust við öfund
dans- og tónlistaráhugó-
fólks í Noregi að tónleika-
röð Víkinganna á þessu
hausti skyldi hefjast hér.
Nýja platan er áheyrileg
blanda af sveiflulögum og
rólegum og rómantískum
lögum. Gaman er að heyra
á plötunni frábæran flutn-
ing Christers Sjögiæn á
lagi Gunnars Þórðarsonar,
„Mjn fyrsta ást“.
Ólafur Laufdal á heiður
skilinn fyrir innflutning
hljómsveitarinnar og eru
allir aðdáendur léttrar
sveiflu og góðrar danstón-
listar hvattir til að nota
tækifærið og sækja þessi
Víkingakvöld.
Gunnar Þorláksson.
Þökk og takk á víxl
RÚV er ætlað það hlut-
verk að efla íslenska
menningu og hlúa að móð-
urmálinu og hefur til þess í
þjónustu sinni málfars-
ráðunaut. Samt megum við
enn horfa upp á það að
dönskuslettan „takk“ sé
oftar en ekki notuð í
myndatextum í stað hins
íslenska orðs „þökk“.
Eg fylgdist með þættin-
um Tilly Trotter frá kl.
20.05 í RÚV 30. ágúst sl.
Þar brá fyrir orðinu
„þökk“ í textanum um kl.
20.30, en síðan varð hið
flata, danska „takk“ ráð-
andi. Hvers vegna? Má
biðja málfarsráðunaut
RÚV um skýringu? Þessi
vinnubrögð virðast vera
aðalreglan í textasmíðum
þessa ríkismiðils, sem á að
vera til fyrirmyndar á
þessu sviði. Við svo búið
má ekki lengur standa. Við
þökkum en tökkum ekki
og þakklæti sýnum við en
ekki takklæti - eða hvað?
Gerum bragarbót á þessu
hausti.
Áhorfandi.
Tapað/fundið
Myndavél í óskilum
SVÖRT Braun myndavél
fannst sl. föstudag við vigt-
ina við Rauðavatn. Upplýs-
ingar í síma 567 4449.
SKAK
Umsjón IKargeir
Pétursson
STAÐAN kom upp á
Skákþingi
Islands sem
nú stendur
yfir í skák-
miðstöðinni
Faxafeni 12.
Björn
Þorfinnsson
(2.305) var
með hvítt,
en Jón
Garðar Við-
arsson
(2.355) hafði
svart og átti
leik.
29. - Hxe3!
30. Hxe3 -
Bd4 31. Hfel - Bxc5 32.
Dg4 - Rc4 og hvítur gafst
upp.
Jón Garðar tók forystu
á mótinu í upphafi ásamt
Hannesi Hlífari Stefáns-
syni, stigahæsta keppand-
anum.
Svartur leikur og vinnur.
HOGNI HREKKVISI
'<7/efur ein/v/erseb básúnuncu mina. 1! "
Víkverji skrifar...
JIM Rogers og Paige Parker,
unnusta hans, sem hófu þriggja
ára heimsreisu sína á gulri
Mercedez Benz-bifreið hérlendis
um síðustu áramót, vora í vikunni
stödd í Moskvu. Þau höfðu þá lagt
37.804 kílómetra að baki - ekið um
Bretland, meginland Evrópu og
austur til Asíu. Þau fóra alveg aust-
ur til Japans og héldu síðan aftur í
vestur; fóru inn í Rússland, komu
við í Ulaanbaatar, höfuðborg Mon-
golíu, og áfram í vesturátt til
Moskvu. Leiðin liggur því næst til
Minsk í Hvíta-Rússlandi, þaðan upp
til St. Pétursborgar og þaðan til
Finnlands. Þau ferðast um tíma um
Norðurlöndin, því næst aftur um
meginlandið og skreppa á ný til
Bretlandseyja en síðan liggur leiðin
suður á bóginn, um Frakkland og
Spán og þaðan niður til Afríku.
Á heimasíðu Rogers og Parker á
Netinu greina þau frá því að þegar
sprengja sprakk í verslanamiðstöð í
Moskvu í síðustu viku sátu þau í
mesta sakleysi við kvöldverðarborð
á útiveitingastað fyrir ofan verslan-
imar. Sluppu þar naumlega, „enn
einu sinni í ferðinni," eins og þau
komast að orði.
xxx
ÞAÐ ER gömul staðreynd og ný
að mörgum gengur illa að sofna
á kvöldin. Víkverji verður að viður-
kenna að hann glímdi við þetta
vandamál á tímabili og las þvi með
athygli litla frétt sem hann rakst á í
Morgunblaðinu í vikunni. Lesendum
sínum til fróðleiks leyfir Víkveiji sér
að birta fréttina hér aftur: „Flóuð
mjólk er ágæt og þeir, sem því
nenna, geta reynt að telja sauði til að
sofna betur, en besta svefnmeðalið
er einfaidlega sokkar og vettlingar.
Svissneskir sérfræðingar, sem fást
við að rannsaka lífsklukkuna og
svefnvenjur fólks, hafa komist að
þeirri niðurstöðu, að sé fólki hlýtt á
höndum og fótum, þá sofni það fljótt
og vel. Hitinn dreifist þá vel um lík-
amann og við það losni úr læðingi
ýmis hormón, til dæmis melatónín,
sem ráða miklu um svefninn.
„Þeir, sem fara í rúmið með kalda
fætur, eiga erfiðara með að sofna en
þeir, sem eru heitir fyrir,“ sagði
Anna Wirz-Justice, einn svissnesku
sérfræðinganna, en frá rannsóknum
þeirra var skýrt í vísindatímaritinu
Nature. Einfaldasta ráðið er því að
vera í sokkum og jafnvel með vett-
linga líka en annað, sem skiptir
miklu máli fyrir góðan svefn, er, að
líkaminn geti losnað við hitann út í
umhverfið. Þess vegna má ekki vera
of heitt í svefnherberginu."
Víkverji man ekki eftir því að
hafa sofið með vettlinga, ef til vill í
útilegum reyndar, en ekki heima í
svefnherbergi, en það gæti sem
sagt verið gott ráð!
XXX
A* FIMMTUDAGINN vora liðin
30 ár frá því að fyrirbærið sem
nú er kallað Intemet var fyrst tekið
í notkun. Það var reyndar kallað
ARPAnet í þá daga, var hálfgerð
vegleysa í upphafi en er nú orðið að
ótrúlegri hraðbraut fyrir uppiýsing-
ar af ýmsu tagi, eins og allir vita.
Upphaflega var um að ræða verk-
efni sem Bandaríkjastjóm fjár-
magnaði: samskiptakerfi milli tölva
sem ætlað var Vesturveldunum í því
skyni að auðvelda þeim baráttuna í
kalda stríðinu. Með þessu móti
hugðust þau skiptast á alls kyns
upplýsingum, m.a. tækni- og hem-
aðarapplýsingum, beint milli tölva.
Rétt er að taka fram að sumir
telja fyrirbærið hafa orðið að vera-
leika 2. september 1969, aðrir telja
rétt að miða við 20. október sama
ár, þegar tvær tölvur „töluðu" í
fyrsta skipti saman. Leonard Klein-
rock, prófessor við UCLA-háskóla í
Los Ángeles - sem talinn er „faðir“
þessa fyrirbæris - segist ekki viss
um hvora dagsetninguna skuli miða
við, enda skipti það ekki höfuðmáli.
En fall virðist vera fararheill í
þessu eins og svo mörgu öðra; í
fyrsta skipti þegar tvær tölvur „töl-
uðu saman“ hrundi kerfíð! Mikið
vatn hefur runnið til sjávar síðan og
Netið nýtist heimsbyggðinni þannig
í dag að með ólíkindum er. Klein-
rock sagði í vikunni að upphafs-
mennimir hafi ekki velt fyrir sér
neikvæðu hliðum þessa fyrirbæris;
þeir hafi aðallega hugsað um alls
kyns tækniatriði, en ekki hvort ein-
hvern tíma síðar þyrfti að hafa
áhyggjur af því hvort Nonni litli
lærði lexíumar sínar þegar hann
kæmi heim úr skólanum eða færi að
skoða klámefni í tölvunni!