Morgunblaðið - 21.10.1999, Qupperneq 12

12 FIMMTUDAGUR 21. OKTÓBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Snarpar utandagskrárumræður um hugsanlega staðsetningu kjarnorkuvopna á íslandi 1956-1959
Krafa sett fram
um að skjala-
leynd verði aflétt
Sú ályktun þriggja bandarískra fræði-
manna, sem sagt var frá í bandarískum
fjölmiðlum í gær, að kjarnorkuvopn hefðu
verið geymd á Islandi á árunum
1956-1959, varð tilefni snarpra utandag-
skrárumræðna þingmanna á Alþingi í gær.
•Í-V
Morgunblaðið/Þorkell
Margrét Frímannsdóttir var niálshefjandi að utandagskrárumræðunni í gær.
DAVÍÐ Oddsson
forsætisráðherra
greindi frá því við
umræðumar að
bandaríska vam-
armálaráðuneytið
hefði lýst því yfír
við íslensk stjóm-
völd að ályktun
fræðimannanna
væri röng en
stjómarandstæð-
ingar gerðu hins vegar kröfu um að
íslensk stjómvöld fæm fram á það
við bandarísk stjómvöld að þau
afléttu leynd af þeim gögnum, sem
þetta mál varða, svo Ijúka mætti um-
ræðu um það í eitt skipti fyrir ölL
Margrét Frímannsdóttir, þing-
maður Samfylkingar, var málshefj-
andi utandagskrárumræðunnar í
gær og sagði það mjög alvarlegt, ef
rétt reyndist, að Bandaríkjamenn
hefðu geymt hér kjarnorkuvopn í
óþökk íslenskra stjómvalda.
Hún reifaði rannsókn fræðimann-
anna þriggja, sem birt er í tímarit-
inu Bulletin of the Atomic Scient-
ists, og sagt er frá í bandarískum
dagblöðum í gær. Sagði hún að
fræðimennimir hlytu að telja sig
hafa öragga vissu í málinu því það
væri mikill ábyrgðarhluti að birta
slíka hluti í virtu fræðiriti. „Hér
virðist því ekki um neina flugufregn
að ræða, eins og stundum áður,“
sagði Margrét.
Hún sagði að stjómvöldum bæri
að krefjast þess að sú leynd; sem
hvílt hefði yfir skjölum sem Island
varða, yrði aflétt til að koma í veg
fyrir að umræðan byggðist í fram-
tíðinni á líkum og getgátum. Málið
væri of alvarlegt til að svo væri með
það farið. „Það hefur verið og er yf-
irlýst stefna íslenskra stjómvalda
að hér séu ekki geymd kjamorku-
vopn. Ef sú stefna hefur ekki verið
virt er verið að vanvirða íslensk
stjómvöld og sjálfsákvörðunarrétt
HALLDÓR Ásgrímsson utanríkis-
ráðherra sagði í gær að hann hefði í
fyrrinótt fengið upplýsingar um það
frá Bandaríkjunum að eyða í banda-
rískum skjölum, sem í nýrri bók er
túlkuð á þann veg að kjamavopn
hafí verið geymd á Islandi á áranum
1956 til 1959, eigi ekki við um ísland
og hyggst hann ekki breyta dagskrá
sinni til að halda fyrr heim frá
Berlín vegna þessa máls.
„Þetta mál kom upp síðast 1995
og þá leituðum við eftir upplýsing-
um frá Bandaríkjunum," sagði Hall-
dór. „Þeir sögðu okkur þá að í
þeirra skjölum fyndust engar upp-
lýsingar um kjamavopn á Islandi og
nú hafa þeir staðfest einn ganginn
þjóðarinnar,"
sagði Margrét.
„Það er nauð-
synlegt að
hreinsa þetta út,
að Alþingi fái
óyggjandi upp-
lýsingar um mál-
ið og til þess að
það geti gerst þá
hijóta íslensk
stjómvöld að fara
fram á að leynd verði að fullu létt af
þeim gögnum sem málið varða,“
sagði hún ennfremur.
Lyktir þessa máls í samræmi
við fyrri kannanir
í fjai-vera Halldórs Asgrímssonar
utanríkisráðherra varð Davíð Odds-
son forsætisráðherra fyrir svörum
vegna málsins og gagnrýndi að
menn skyldu þyrla upp þessu máli
nú vegna „lausafrétta“ vestan frá
Bandaríkjunum. Rakti Davíð hvem-
ig utanríkisráðherrar hefðu mai-goft
svarað svipuðum spurningum á Al-
þingi um það hvort kjarnorkuvopn
hefðu verið geymd á íslandi. 011
hefðu svörin verið á sömu lund, að
engar haldbærar upplýsingar væru
til sem gæfu til kynna að Banda-
ríkjamenn hefðu geymt kjarnorku-
vopn hér á landi í óþökk íslenskra
stjómvalda. Þvert á móti lægju fyr-
ir fullyrðingar íslenskra og banda-
rískra ráðamanna að ekki hefðu
verið geymd kjamavopn á íslandi.
Davíð gerði að umtalsefni lista
frá bandaríska vamarmálaráðu-
neytinu, sem fræðimennimir þrír
byggja á, þar sem koma fram upp-
lýsingar um hvar Bandaríkjamenn
geymdu kjamorkuvopn. Sagði hann
að þar sem strikað væri yfir nokkur
lönd í frumriti listans þá gætu
fræðimennimir sér þess einfaldlega
td að ísland væri á listanum. Slík
væri nú öll fræðimennskan.
„Landvamaráðuneyti Bandaríkj-
enn að þau hafi aldrei verið staðsett
á íslandi." Halldór sagði að í ís-
lenskum skjölum væri ekkert að
fínna um þetta mál og ekkert benti
til þess að Islendingar hefðu vitað
af því að slík vopn væra geymd á Is-
landi.
„I þessum skjölum, sem þama er
byggt á, er verið að geta í eyður og
við höfum fengið þær upplýsingar
frá bandarískum stjómvöldum að
það sé ekki rétt að slík eyða eigi við
um Island,“ sagði hann og bætti við
að þær upplýsingar hefðu borist að-
faranótt gærdagsins. „Það era eng-
ar nýjar upplýsingar í þessu máli.
Við munum halda áfram að fylgjast
með því, en ég verð að segja eins og
anna hefur lýst því yfír við íslensk
stjórnvöld að ályktun höfunda tíma-
ritsgreinarinnar sé röng og að Is-
land sé ekki á listanum í framriti
hans. Lyktir þessa máls eru þannig
í samrærni við niðurstöður fyrri
kannana íslenskra stjórnvalda í
Bandaríkjunum, á sannleiksgildi ít-
rekaðra fullyrðinga á undanfömum
tuttugu árum, um að hér á landi
hafi verið geymd kjarnorkuvopn.
Slíkar fullyrðingar hafa, eins og nú,
ætíð reynst ósannar,“ sagði Davíð
Oddsson á Alþingi í gær.
Farið fram á óháða
rannsóknamefnd
Fjöldi þingmanna kvaddi sér
hljóðs í umræðunum í gær. Stein-
grímur J. Sigfússon, formaður
Vinstrihreyfingarinnar - græns
framboðs, sagði ekki annað hægt en
taka það alvarlega þegar frá því
væri greint í virtum bandarískum
dagblöðum að kjarnorkuvopn hefðu
verið geymd á Islandi.
Steingrímur sagði reynslu t.d.
Dana aukinheldur gefa fullt tilefni
til að taka svardögum og yfirlýsing-
um um hið gagnstæða, þegar kjam-
orkuvopn eiga í hlut, með fyrirvai'a.
I tilfelli Dana hefðu nefnilega bæði
bandarísk stjómvöld og danskir
ráðamenn á endanum orðið að við-
urkenna að þar höfðu sannarlega
verið geymd kjamavopn.
„Eg tel að hér eigi að gera svipað
og gert var í Danmörku, eða þá í
Noregi þegar hlerunarmálin komu
upp þar, að skipa óháða rannsókn-
amefnd, eins konar sannleiksnefnd,
til að fara ofan í saumana á þessum
málum, fá fram það sem réttast
reynist og koma því þannig út úr
heiminum," sagði Steingrímur.
Jón Kristjánsson, þingmaður
Framsóknarflokks, sagði það ætíð
hafa verið stefnu íslenskra stjóm-
valda að hér skyldu ekki geymd
kjamorkuvopn. Um það giltu skýr-
er að mér finnst með ólíkindum ef
Bandaríkjamenn hafa farið að stað-
setja kjamavopn á Islandi á áran-
um 1956 til 1959 á dögum vinstrist-
jórnarinnar þegar umræða var um
að herinn færi úr landi.“ Hann sagði
að sér þætti einnig með ólíkindum
ef Bandaríkjamenn hefðu blekkt ís-
lenska stjómmálamenn og íslensku
þjóðina allan þennan tíma.
„Eg vitna til þess að það vora
staðsett kjamavopn á Grænlandi og
það var gert með vitund danskra
stjómmálamanna, þótt því væri
haldið leyndu gagnvart dönsku
þjóðinni um langt skeið,“ sagði
Halldór. Stjórnarandstaðan hefur
farið fram á utandagskrárumræðu á
ar reglur að flutningur eða stað-
setning kjarnorkuvopna skyldi ekki
eiga sér stað nema með fullu sam-
þykki þeirra ríkja sem hlut ættu að
máli. Sagði hann enga ástæðu til að
ætla að bandarísk stjómvöld hefðu
hunsað vilja íslenskra stjómvalda í
þessu efni.
Þórann Sveinbjarnardóttir, þing-
maður Samfylkingar, sagði að ís-
lensk stjómvöld ættu að krefjast
þess við Bandaríkjamenn legðu spil-
in á borðið. Heiður samskipta ríkj-
anna væri að veði.
Tómas Ingi Olrich, þingmaður
Sjálfstæðisflokks og formaður utan-
ríkismálanefndar Alþingis, sagði at-
hyglisvert að menn virtust gefa sér
að fréttaflutningur bandarísku dag-
blaðanna væri réttur. Fyrir lægi
nefnilega að umrædd fræðigrein
byggði á getgátum og yfirlýsingar
um að hér hefðu ekki verið kjarn-
orkuvopn stæðu því óhaggaðar.
Hefði verið mikil ögrun
af hálfu Bandaríkjamanna
Rannveig Guðmundsdóttir, þing-
maður Samíylkingu, kvaðst gáttuð
á viðbrögðum forsætisráðherra því
auðvitað yrði að ræða á Alþingi svo
grafalvarlegt mál sem þetta. Oeðli-
legt hefði verið að láta fjölmiðla
eina um að kryfja það.
Bjöm Bjamason menntamálaráð-
hema ræddi um þá stefnumótandi
yfírlýsingu, sem Hermann Jónasson
forsætisráðherra gaf 1958, að hér á
landi skyldu ekki vera kjarnorku-
vopn. Hann sagði út í bláinn að
segja að ekki hefði verið rannsakað
hvort hér hefðu verið kjamorku-
vopn og taldi ennfremur að ályktan-
ir Bandaríkjamannanna tengdist
hörðum deilum þar vestra um bann
við tilraunum á kjarnorkuvopnum.
Kristján Pálsson, þingmaður
Sjálfstæðisflokks, sagði heimildar-
menn sína í herstöðinni í Keflavík
aldrei hafa heyrt orðróm í þá vera
Alþingi vegna þessa máls. Halldór
sagði í gær að hann hygðist halda
heim til Islands í dag eins og ráð
hefði verið fyrir gert. Hann var á
fundum í allan gærdag og í dag þarf
hann að sinna verkefnum vegna for-
mennsku Islands í Norðurlanda-
samstarfinu.
Heldur sinni áætlun
„Eg hef svarað fjölmiðlum um
þetta mál og ég er tilbúinn til að
mæta á fund utanríkismálanefndar
á föstudagsmorgun," sagði hann.
„Eg tel eðlilegt að fyrsta umræða
um málið fari fram í utanríkismála-
nefnd. Ég hyggst halda minni áætl-
„r, “
að kjarnorkuvopn hefðu verið
geymd þar á áranum 1956-1959.
Benti hann einnig á að erfitt hefði
verið að koma slíkum vopnum fyrir í
herstöðinni í Keflavík.
Páll Pétursson félagsmálaráð-
herra sagði tímasetningu þá, sem
hér væri talað um, gera það ósenni-
legt að þessi frétt gæti verið á rök-
um reist. Hermann Jónasson hefði
verið afar tortrygginn gagnvart
ásælni annarra þjóða og það hefði
verið mikil ögran af hálfu Banda-
ríkjamanna, ef þeir hefðu flutt hing-
að kjarnorkuvopn í algerri andstöðu
við vilja Islendinga.
Alþingi
Sjónvarpið
78 bæir ná
ekki útsend-
ingum
f SVARI Bjöms Bjamasonar
menntamálaráðherra á Alþingi í
gær við fyrirspurn Einars K. Guð-
finnssonar, þingmanns Sjálfstæðis-
flokks, kom fram að alls næðu 78
sveitabæir illa eða alls ekki útsend-
ingum sjónvarps. Hyggst ráðherr-
ann leita upplýsinga hjá Ríkisút-
varpinu hvaða bæir þetta era, og
hversu kostnaðarsamt það yrði, að
bæta úr málum þeirra.
Nokkrir þingmenn lýstu óánægju
sinni með að á tímum tæknifram-
fara skyldi enn vera til fólk sem
ekki næði útsendingum sjónvarps-
ins. Sagði Hjálmar Jónsson, þing-
maður Sjálfstæðisflokks, að fresta
bæri frekari tæknivæðingu á þjón-
ustu og starfsemi Ríkisútvarpsins á
meðan unnið væri í því að bæta hag
þessara 78 sveitabæja.
Páll Pétursson félagsmálaráð-
herra tók undir þær kröfur og rifj-
aði upp að fyrir rúmum tuttugu ár-
um hefði hann bent á að nær væri
að tryggja öllum landsmönnum að-
gang að sjónvarpinu áður en farið
væri út í að taka upp litasjónvarp.
Þau orð hans hefðu verið rangtúlk-
uð á þá leið að hann væri mótfallinn
litasjónvarpi, eins og frægt hefði
orðið.
ímfcrn Dagskrá
ÞINGFUNDUR hefst á Alþingi í
dag kl. 10.30. Eftirfarandi mál
verða þar á dagskrá:
1. Vörugjald af ökutækjum, elds-
neyti o.fl. 3. umr.
2. Setning siðareglna í viðskiptum
á fjármálamarkaði. Fyrri umr.
3. Samkeppnislög. 1. umr.
4. Eftiriit með fjármálastarfseini.
1. umr.
5. Afnám verðtryggingar fjár-
skuldbindinga. 1. umr.
6. Stjórnarskipunarlög. 1. umr.
7. Þingsköp Alþingis. 1. umr.
8. Heildarstefnumótun í málcfnum
barna og unglinga. Fyrri umr.
ALÞINGI
Utanríkisráðherra segir
ranglega getið í eyðurnar
Berlín. Morgunblaðið.