Morgunblaðið - 21.10.1999, Page 40

Morgunblaðið - 21.10.1999, Page 40
MORGUNBLKSMM 40í' FÍSÍMf21. í®fÓgER!T9ðð'r Hamingj an býr úti á landi Afiurkaldssjónarmiðum kefur vaxið fiskur um krygg - samanberfurðulega umræðu um byggðaþróun og rœðuköld biskupsins. Um síðustu aldamótin ríkti mikil bjartsýni með íslendingum. Dagsbrún nýrrar al- dar vakti von um betri tíð eftir langvinn harðindi og fátækt. Fólk var framsýnt. Núna, mitt í velsældinni, hefur hins vegar gi-afið um sig svartsýni með mörgum og afturhald vaxið. Þrátt fyrir ótrúlegar breytingar á lífskjörum alþýðu manna á öldinni sem er að líða og mesta góðæri í manna minnum nú í al- darlok, hefur afturhaldsöflum tekist að læða því inn hjá fólki að ekki sé allt sem sýnist, góð- ærið standi á brauðfótum og ef ríkisvaldið taki ekki í taumana blasi við stjórnlaust hrun. Sér- stakur stjórnmálaflokkur hefur jafnvel verið stofnaður því aft- urhaldsmönnum fannst óbúandi við það að þurfa að taka tillit til nútímasjónarmiða í sínum ranni. Á fundum VG ríkir nú afturhaldið VIÐHORF Eftir Jakob F. Ásgeirsson eitt. Og á biskupsstóli situr klerkur sem sýnist staðráðinn í því að verða eins- konar sjálfskipaður talsmaður afturhaldsins í landinu. Afturhald nútímans er gamal- dags sósíalismi. Ræða Ögmun- dar Jónassonar á þingi nýlega um nútíma fjármálastarfsemi er bein endurómun á fimmtíu ára gömlum ræðum stalínistans Einars Olgeirssonar um Wall Street og United Fruit Comp- any. Afturhaldsmenn hafa illan bifur á öllu frelsistali. Þeir van- treysta einstaklingnum til að ráða sínum málum. Allt- umlykjandi ríkisvald er fólki fyrir bestu. Þetta kemur glöggt fram í ræðum biskupsins. Allur vandi einstaklinganna er í hans huga samfélagsvandi. Ef ein- hver á erfitt er ábyrgðin ríkis- valdsins. Það er ekki fjölskyld- an, vinir og vandamenn, eða frjáls félagasamtök sem eiga að hjálpa þeim sem eru hjálpar- þurfi - nei, það er ríkisvaldið. Ef eitthvað fer aflaga „í skjóli frelsisins" á ríkið undireins að skerast í leikinn. Einstaklingar bera ekki ábyrgð, aðeins ríkis- valdið. Á kirkjuþingi nýlega var engu líkara en biskupinn hefði sótt innblástur í fimmtíu ára gamalt æsingarit eftir Halldór Laxness sem þá var einn harð- asti málsvari sovétkommúnis- mans á Islandi. I Atómstöðinni er Reykjavík stillt upp sem só- dómu, þar býr spillingin og græðgin, fólkið er lífsfirrt og börn hinnar úrkynjuðu borgar- astéttar verða eiturefnum að bráð. En í Eystridal ríkir sak- leysið óspillt, þar lifir fólkið al- sælt og í fullkominni sátt við náttúruna, landið. I aldarlok talar biskup Islands í sama anda um borgarlíf sem gefi fyr- irheit um auðveldara og áhyggjulausara líf en geti af sér ráðvilltar og snauðar sálir, þar ríki hóflaus græðgi, eiturbyrlar- ar og níðingar sitji fyrir börnum og klám vaði uppi „í skjóli frels- is“. En úti á landi býr „eld- gamla Isafold", þar er að finna samhengi lands og sögu, þjóð- menningar og minninga. Og með „þjóðflutningunum", sem biskup kallar svo, riðlast og bresta stoðkerfi „nærsamfé- lagsins" og það leiðir til upp- lausnar og missis ómetanlegra lífsgæða! Biskupinn hafði ekkert gott að segja um byggðaþróun und- anfarinna ára, nefndi ekki einu orði að þúsundir Islendinga væru með þessum hætti að finna sér störf við sitt hæfi og búa sér hamingjuríkari framtíð með því að skapa börnum sínum aukin tækifæri til að láta hæfi- leika sína njóta sín. Nei, fólkið skal vera í ánauð úti á landi, svo ekki skapist glundroði. Aftur- haldið vill hafa stjórn á öllum hlutum; engar breytingar skulu leyfðar nema undir forræði al- viturs ríkisvalds. Og hin sanna hamingja býr úti á landi. Undir svartagallsraus bisk- upsins tóku þingmenn að því er virtist einum rómi. Það væri að- kallandi að ríkisvaldið tæki í taumana og sneri þessari óheillaþróun við. Jafnvel Há- skóli Islands var atyrtur fyi’ir að nemendur hans sæktu ekki í nógu ríkum mæli út á land í leit að vinnu að loknu námi! Nokkr- um dögum síðar var kynnt hin kostulega skýrsla um 211 tæki- færi í fjarvinnslu á landsbyggð- inni. Þegar byggðamál ber á góma í sölum Alþingis er engu líkara en Guðni Ágústsson hafi verið klónaður - og 63 eintök af Guðna Ágústssyni tali hvert í kapp við annað. Tillögur þingmanna um að verja skattfé landsmanna í stór- auknum mæli til að halda byggð í fámennum plássum úti á landi eru flestar gamalkunnar. Og reynslan af slíkum ráðum blasir við. Tugum ef ekki hundruðum milljarða hefur á undanförnum áratugum verið varið til svokall- aðra byggðamála og árangurinn er ekki meiri en svo að fólkið flytur unnvörpum burt, streym- ir til höfuðborgarsvæðisins. Og hvers vegna? Vegna þess að fólk unir ekki lengur lífsskil- yrðum fámennisins. Heimurinn hefur minnkað, þúsundir Is- lendinga hafa verið við nám og störf um lengri og skemmri tíma í öðrum löndum og vilja búa við aðstæður sem líkjast þeim sem best þekkjast í stærri löndum. Island er erfitt land að búa í og langur vetur gerir bús- etu í fámennum byggðum ekki eftirsóknarverða íýrir þorra fólks. Þetta er ekki lengur spurning um atvinnutækifæri í hinum ýmsu landshlutum eða kaup og kjör, heldur einfaldlega lífsmáta og lífsvenjur. Reykja- vík er Island nútímans. Það er dapurlegt að hlusta á þingmenn þjóðarinnar tala eins og fanga fortíðarinnar. Hátt á aðra öld hefur opinber umræða um byggðaþróun verið á for- sendum afturhaldssinnaðra landsbyggðarmanna. Núna er kominn tími til að umræðan verði á forsendum okkar sem höfum alist upp á mölinni. Það sem skiptir máli er að skapa líf- skilyrði fyrir Islendinga fram- tíðarinnar, tryggja að fólk sem stundar háskólanám erlendis vilji koma heim vegna þess að tækifærin hér séu sambærileg þeim sem bjóðast vel menntuðu fólki úti í hinum stóra heimi. Át- ök framtíðarinnar verða ekki milli Reykjavíkur og lands- byggðar heldur milli íslands og umheimsins. MENNTUN Barnaþing Sameinuðu þjóðanna hefst í París í dag Yíirlýsing ung- menna um frið Morgunblaðið/Ásdís Janet og Þórunn Helga eru íslenskir þingmenn á Barnaþingi Sameinuðu þjóðanna. Ungmenni hvaðanæva úr heiminum mætast í París í dag til að þinga um mikilvæg mál næstu aldar. Gunnar Hersveinn hitti fulltrúa Islands sem leggja fram tillögur um umhverfis- mál og frið. Á BARNAÞINGI Sameinuðu þjóð- anna í París, sem stendur yfir frá 21.-27. október, eru tveir ungir Is- lendingar., Þórunn Helga Þórðar- dóttir úr Álftamýrarskóla og Janet María Sewell úr Hvassaleitisskóla, báðar í 10. bekk. UNESCO og Frakkar halda Barnaþingið (World Parliament of Children) og hafa a.m.k. 178 þjóðir þegið boðið og koma tveir einstaklingar frá hverri þeirra á aldrinum 14-16 ára. Tilgangur Bamaþingsins er að fagna árþúsundamótunum með skilaboðum sem gefið geti heims- byggðinni von. Frakkar hafa árlega haldið barnaþing sem fjalla um mik- ilvæg málefni og texta sem síðar verður að lögum. Alþjóðabarna- þingið er nú haldið í fyrsta skipti. Þingmenn hafa undanfarið búið sig undir þingið og hefur sérhver samið tfllögu að yfirlýsingu ung- menna fyrir 21. öldina, manifestó. Þær hafa verið þýddar og munu þingmenn greiða atkvæði um þær og velja endanlega texta. UNESCO hefur helgað árið 2000 friði (For a culture of peace and non-violence) í kjölfar þess að Sam- einuðu þjóðimar ákváðu að 2000 yrði alþjóðlegt ár friðarins (Int- emational Year for the Culture of Peace) og 2001-2010 alþjóðlegur áratugur friðar handa bömum (Int- ernational Decade for a Culture of Peace and Non-Violence for the Children of the World). Yfirlýsing ungu þingmannana verður framlag tfl þessa friðarvilja. Yfirlýsingin verður einnig lögð fyrir Heimsþing- ið í Palais Bourbon í París og UN- ESCO. Undirbúningurinn fyrir Bama- þingið fólst í því að skólabekkii’ víðsvegar um heiminn lögðu höfuðið í bleyti og sömdu yfirlýsingu sem fulltrúi þeirra fylgir eftir. Ungmenni gegn ófriði Bamaþingið hefst í dag í Palais- Burbon í París og verður endanleg yfirlýsing svo unnin í hópum í sölum franska þingsins í Versölum (Chat- eau de Versailles). Þingmenn kynna yfirlýsinguna á almennum fundi æðstu ráðamanna UNESCO 26. október. Áætlað er að halda heims- þing barna aftm- árið 2000. Yfirlýsing ungmenna Sameinuðu þjóðanna raðast í sex kvíar: mennt- un, menning, friður, umhverfismál, tækni og samskipti og þróun. „Mælt er með að ríkisstjórnir landa fái einnig afhenta yfirlýsinguna og ráð- herrar beðnir um að taka hana tfl greina,“ segir Þórunn Helga. Þói-unn og Janet gerðu báðar til- lögur að yfii’lýsingum og sendu Is- lensku UNESCO-nefndinni. „Mín fjallar um umhverfismál, m.a. um hvemig draga megi úr pappírs- notkun landsmanna. Eg bendi á gildi rafræns pósts og er með tillögu um að skólabækur verði í framtíð- inni á geisladiskum,“ segir Janet. „Yfirlýsingin mín fjallar um menntun, mengun og frið. Eg sting upp á alþjóðlegum samtökum ung- menna sem vinna gegn ófriði og mengun og með menntun og friði. Fjölmiðlar gætu t.d. styrkt samtök- in, sem nefna mætti Vinir mann- kyns, með því að fjalla aðeins um frið og önnur góð málefni í ákveðinn tíma og ekkert um stríð,“ segir Þór- unn Helga. Þingmenn eiga einnig að njóta dvalarinnar á annan hátt eða með því að skoða og fræðast um söguleg- ar byggingar líkt og Louvre og Eif- felturninn og þeir eiga líka að fara á Vísindasafnið og að hitta geimfara. „Oftast verið að tala um pemnga u HÉR er upphaf tillögu Þórunnar Helgu Þórðardóttur um yfir- lýsingu ungmenna fyrir 21. öldina. Hún skrifaði íslensku UN- ESCO nefndinni sem sendi hana til þeirra sem und- urbjuggu Barnaþing Sameinuðu þjóðanna í París: „Heimurinn birtist mér, eins og flestu ungu fólki nú til dags, fyrst og fremst í gegnum fjöl- miðla. Sú mynd sem þeir sýna einkennist af fréttum um styijaldir, náttúruhamfarir, slys og deilur fullorðna fólksins um hver eigi að stjórna og enda- lausum ágreiningi um skiptingu svonefndra „lífsgæða" og er þá oft- ast verið að tala um peninga. Þessi heimsmynd er oft dapur- leg og dökk yfirlitum en ég þekki aðra mynd. Eg hef átt þess kost að ferðast töluvert um heiminn með foreldrum mínum og eins hef ég dvalið erlendis með jafnöldrum mínum. Á þessum ferðalögum og af kynnum mínum af æskufólki, af ýmsu þjóðemi, hef ég kynnst allt annarri heimsmynd. Sú heimsmynd einkennist af bjartsýni og lífsgleði, vináttu og velvilja og þeirri fullvissu að flest þeirra vandamála sem heimurinn glímir við í dag megi til þess rekja Merki Barnaþingsins í París. að fullorðna fólkið sem með völdin fer skorti vilja og umfram allt hug- sjónir til að leiða mannkynið til betra mannlífs. Neistann að því báli sem lýsa verður framfömm mannkyns á næstu öld verður að kveikja í huga manna og þann eld verður æskufólk að kynda með hugsjónum sínum, vináttu og Iífs- gleði, ckki aðeins i okkar nánasta umhverfi heldur um heim allan. Stærstu viðfangsefni mannkyns í upphafi nýrrar aldar eru barátt- an gegn ófriði og ofbeldi milli ein- staklinga ogþjóða, mengun jarðar og sú staðreynd að stór hlut.i mannkyns nýtur ekki almennrar grunnmenntunar. Ég trúi því og veit að ófriði og mengun megi útrýma og að skapa megi öllum mönnum aðgang að nauðsynlegri menntun. Til að svo megi verða þarf aðeins vilja. Vafalaust er að mannkynið hefur yfir að ráða þeim fjár- munum sem til þarf og þeirri tækni sem gerir framkvæmdina mögulega. Það eina sem vantar er neist- inn og bálið f huga manna. Ég er reiðubúin að taka þátt og leggja það af mörkurn sem ég get. Ég legg til að æskul'ólk, hvar sem það er niður komið og hveijar sem aðstæður þess eru, stígi á stokk og strengi þess heit að beij- ast á ævi sinni fyrir þeim markmið- um sem að ofan greinir. Þá er ég með í huga að æskufólk undirriti yfirlýsingu eða heit þar sem það lofar að virða markmiðin og gera allt sem það geti til að markmiðin náist. Að sjálfsögðu hlýtur það að vera undir aðstæðum hvers og eins komið hvað hann getur lagt af mörkum en aðalatriðið er, að sem flestir séu með og finni og skilji að árangurinn er undir þátttakendum kominn og að margt smátt gerir eitt stórt. Af litlum neista verður mikill eldur."

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.