Morgunblaðið - 21.10.1999, Blaðsíða 50

FIMMTUDAGUR 21. OKTÓBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
PÁLÍNA
a ÞORSTEINSDÓTTIR
+ Pálína Þor-
steinsdóttir,
húsmóðir á Akra-
nesi, fæddist í Þor-
steinshúsi á Stöðv-
arfirði 28. janúar
1908 en ólst frá
fjögrirra ára aldri
upp hjá afa sínum
og ömmu, séra
Guttormi Yigfús-
syni, í Stöð í Stöðv-
arfirði, og Þórhildi
Sigurðardóttur frá
Harðbak á Sléttu.
Hún lést á Akranesi
13. október síðast-
liðinn. Foreldrar Pálínu voru
Þorsteinn Þorsteinsson Mýr-
mann, f. 12. maí 1874, d. 28.
september 1943, frá Slindur-
holti í Ausíur-Skaftafellssýslu,
kaupmaður og bóndi á Óseyri í
Stöðvarfirði, og k.h., Guðríður
Guttormsdóttir, f. 30. apríl
1883, d. 27. janúar 1975, hús-
freyja. Þorsteinn Mýrmann var
sonur Þorsteins, b. í Slindur-
holti á Mýrum í Austur-Skafta-
fellssýslu, Þorsteinssonar. Móð-
ir Þorsteins í Slindurholti var
Sigríður Jónsdóttir, prests á
Kálfafellsstað, Þorsteinssonar.
Móðir Þorsteins Mýrmanns var
Yalgerður Sigurðardóttir, Ei-
ríkssonar, Einarssonar. Móðir
Eiríks var Þórdís, systir Jóns
Eirikssonar konferensráðs.
Móðir Valgerðar var Valgerður
Þórðardóttir, systir Sveins, afa
Þórbergs Þórðarsonar. Guðríð-
ur var dóttir Guttorms prófasts
á Stöð, Vigfússonar, pr. í Ási,
Guttormssonar, prófasts í
Vallanesi, Pálssonar. Móðir
Guttorms var Björg Stefáns-
dóttir, prófasts á Valþjófsstöð-
um, Árnasonar, pr. í Kirkjubæ í
Tungu, Þorsteinssonar. Móðir
Stefáns var Björg Pétursdóttir,
sýslumanns á Ketilsstöðum á
Völlum, Þorsteinssonar. Móðir
Guðríðar var Þór-
hildur Sigurðardótt-
ir, b. á Harðbak á
Sléttu, Steinssonar,
b. á Harðbak, Hákon-
arsonar. Móðir Steins
var Þórunn Stefáns-
dóttir, prests á Prest-
hóium, Scheving.
Móðir Þórhildar var
Friðný Friðriksdótt-
ir, b. í Klifshaga,
Árnasonar og Guð-
nýjar Björnsdóttur,
b. í Haga í Reykjadal.
Móðir Guðnýjar var
Sigurlaug Arngríms-
dóttir, b. á Hrafnabjörgum í Hlíð,
Runólfssonar, b. í Hafrafells-
tungu, Einarssonar, „galdra-
meistara" og pr. á Skinnastað,
Nikulássonar. Móðir Arngríms
var Björg Arngrímsdóttir, sýslu-
manns á Stóru-Laugum í Reykja-
dal, Hrólfssonar. Systkini Pálínu
eru: Skúli Þorsteinsson, f. 24.
desember 1906, d. 1973, skóla-
stjóri á Eskifirði og námsstjóri,
var kvæntur Önnu Sigurðardótt-
ur, forstöðukonu Kvennasögu-
safnsins, látin; Friðgeir Þor-
steinsson, f. 15. febrúar 1910, d.
1999, útvegsbóndi og fyrrv. úti-
bússtjóri Samvinnubankans á
Stöðvarfirði, var kvæntur Elsu
Sveinsdóttur, sem er látin; Hall-
dór Þorsteinsson, f. 23. júlí 1912,
d. 1983, vélvirki á Akranesi, var
kvæntur Rut Guðmundsdóttur,
látin; Anna Þorsteinsdóttir, f. 8.
apríl 1915, prófastsfrú, gift
Kristni Hóseassyni, fyrrv. pró-
fasti í Heydölum; Björn Þor-
steinsson, f. 22. maí 1916, d. 1939;
Pétur Þorsteinsson, f. 4. janúar
1921, d. 1993, sýslumaður í Búð-
ardal, var kvæntur Björgu Rík-
arðsdóttur.
Pálína giftist 1934 Guðmundi
Björnssyni, f. 24. mars 1902, d.
1989, kennara. Hann var kennari í
Miðfirði 1921-33 og einnig eftir-
í dag er til moldar borin tengda-
móðir mín frú Pálina Þorsteinsdóttir,
dóttir hjónanna Þorsteins Mýrmann,
útvegsbónda og kaupmanns á Óseyri,
og konu hans, Guðríðar Guttorms-
dóttur frá Stöð. Þorsteinn var ættað-
ur úr A-Skaftafellssýslu, en Guðríður
var komin af helstu mennta- og
prestaætt í Múlasýslum. Faðir Guð-
ríðar var séra Guttormur Vigfússon
•^jrófastur, annálaður fræðimaður og
málamaður. Hygg ég að Pálína hafi
erft gáfur móðurafa síns í ríkum
mæli, enda var hún afar vel gefin
kona og minnug svo af bar. Hún las
mikið, var vel hagmælt og kunni mik-
Persónuleg,
alhliða útfararþjónusta.
Svemr Olsen, Sverrir Einarsson,
útfararstjóri útfararstjóri
Útfararstofa íslands
Suðurhlíð 35 ♦ Sími 581 3300
ið af kvæðum. Vitnaði hún oft í fagur-
bókmenntirnar í viðræðum við gesti
og gangandi.
Pálína ólst upp hjá móðurafa sín-
um, séra Guttormi, frá fjögurra ára
aldri og fram undir fermingu og
stundaði hjá honum hefðbundið nám.
Hún var síðan einn vetur í unglinga-
skóla á Fáskrúðsfirði og eftir það tvo
vetur í Hvítárbakkaskóla í Borgar-
firði. Gerðist hún síðan kennari í
Breiðdal og á Fáskrúðsfirði, en
1933-34 var hún farkennari í Miðfirði
í V-Húnavatnssýslu, þar sem hún
kynntist ungum kennara, Guðmundi
Bjömssyni, ættuðum frá Núpsdals-
Stofnað 1990
Útfararþjónustan ehf.
Aðstoðum við skrif minningarrgreina
Rúnar Geirmundsson, útfararstjóri
Sími 567 9110
Útfararstofan annast meginhluta allra útfara á höfuöborgarsvæðinu.
Þar starfa nú 15 manns við útfararþjónustu á kístuframleiðslu.
Alúðleg þjónusta sem byggir á langri reynslu.
kirkjugaðanna ehf.,
Vesturhlíð 2 * Fossvogi - Sími 551 1266 - wvw.utfarastofa.com
r
Utfararstofa
MINNINGAR
litskennari í Vestur- Húnavatns-
sýslu 1932-33 en kenndi eftir
það á Akranesi, við Bamaskól-
ann og Iðnskólann. Guðmundur
var sonur Björns Jónssonar, f.
21. nóvember 1866, d. 4. maí
1938, bónda í Núpsdalstungu í
Miðfirði, og k.h., Ásgerðar
Bjarnadóttur, f. 24. ágúst 1865,
d. 26. september 1942, hús-
freyju. Börn Pálínu og Guð-
mundar em Ormar Þór, f. 2.
febrúar 1935, arkitekt í Reykja-
vík, kvæntur Kristínu Valtýs-
dóttur ferðaráðgjafa og em
böm þeirra Sif, Harri, Orri Þór
og Björk; Gerður Birna, f. 2.
apríl 1938, snyrtifræðingur í
Reykjavík, gift Daníel Guðna-
syni lækni og em börn þeirra
Guðríður Anna, Guðni Páll, Guð-
mundur og Þórhildur Margrét;
Björn Þorsteinn, f. 13. júlí 1939,
lagaprófessor í Reykjavík,
kvæntur Þómnni Bragadóttur
deildarstjóra og era synir þeirra
Guðmundur og Bragi; Ásgeir
Rafn, f. 18. maí 1942, fram-
kvæmdastjóri á Akranesi,
kvæntur Fríðu Raguarsdóttur
bankamanni og em böm þeirra
Ragnheiður, Pálína og Ásgeir;
Atli Freyr, f. 3. apríl 1948, skrif-
stofústjóri í viðskiptaráðuneyt-
inu, búsettur í Reykjavík, maki
hans er Þorgerður Jónsdóttir
læknaritari og em böm Atla
Freys og fyrri konu hans, Ha-
línu Bogadóttur, þau Svava Mar-
ía og Guðmundur Páll en dóttir
Þorgerðar er Sigríður Arna. Af-
komendur Pálínu og Guðmund-
ar em nú fjörutíu og þrír talsins.
Pálína stundaði heimanám
hjá afa sínum, séra Guttormi,
var einn vetur í unglingaskóla á
Fáskrúðsfirði þegar hún var
sextán ára, stundaði nám við 2.
og 3. deild Hvítárbakkaskóla
1926-28 og sótti tíma í KÍ 1928-
29. Pálína kenndi í Breiðdal og
á Stöðvarfirði 1929-30 og var
einnig farkennari í Miðfirði
1933-34. Þá gifti hún sig og var
síðan húsmóðir á Akranesi.
Útför Pálínu fer fram frá
Akraneskirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 14.
tungu í sömu sveit. Gengu þau síðan í
hjónaband 1934 og fluttust sama ár á
Akranes. Bjuggu þau þar alla sína
hjúskapartíð, en Guðmundur kenndi
þar við barna- og unglingaskólann og
Iðnskólann.
Ég kynntist Pálínu 1956, þegar
dóttir þeirra hjóna, Gerður Birna,
kynnti mig fyrir foreldrum sínum.
Var ekki laust við að dálítils kvíða
gætti hjá mér fyrir þessi fyrstu kynni
mín af væntanlegum tengdaforeldr-
um, en sá kvíði reyndist með öllu
ástæðulaus, enda var mér strax tekið
opnum örmum af þeim góðu hjónum,
Pálínu og Guðmundi. Ekki spillti það
heldur fyrir, þegar Guðríður, móðir
Pálínu, sem þá var einmitt gestkom-
andi hjá þeim hjónum, upplýsti mig
um það eftir að hafa fengið að vita
um ættemi mitt, að móðir mín hefði
verið skírð í höfuðið á Þórhildi, móð-
ur sinni og móðurömmu Pálínu, en
afi minn og amma í móðurætt höfðu
einmitt búið að Stöð fyrstu búskapar-
ár sín.
Pálína var afar fríð kona útlits,
með ljóst liðað hár, sem aldrei grán-
aði þótt árin liðu. Hún var ætíð vel
tilhöfð, hugsaði alltaf vel um að vera
snyrtilega til fara og hafði fágaða og
tígulega framkomu. Hún var afskap-
lega myndarleg húsmóðir, bæði hvað
varðaði matargerð og hannyrðir alls
konar. Mér er t.d. minnisstætt
hversu fljót hún var að útbúa veislu-
mat, ef gesti bar skyndilega að garði,
en oft var mjög gestkvæmt hjá þeim
hjónum. Hún lét sig ekki muna um að
prjóna vettlinga og sokka á barna-
bömin hvert af öðru, en þau urðu alls
15, og síðan barnabarnabörnin. Ekki
má heldur gleyma öllum dúkunum,
sem hún heklaði af mikilli snilld.
Pálína tók ásamt Guðmundi manni
sínum virkan þátt í starfi Norræna
félagsins og oft voru norrænir gestir
hjá þeim hjónum í sambandi við vina-
bæjamót, sem haldin voru með nokk-
urra ára millibili. Einnig sóttu þau
hjón mörg slík mót á hinum Norður-
löndunum.
Guðmundur, maður Pálínu, lést
fyrir tíu árum. Bjó Pálína eftir það í
eigin íbúð, fyrst á Dvalarheimilinu
Höfða á Akranesi, en síðustu árin í
eigin íbúð á Dalbraut 20 í Reykjavík.
Undi hún hag sínum vel þar og var
heimili hennar mjög vistlegt og nota-
legt. Gott var að heimsækja Pálínu á
Dalbrautina og fá sér kaffisopa hjá
henni eftir sund í Laugardalslaug-
inni. Þá sagði hún oft frá bemsku- og
uppvaxtarárum sínum fyrir austan
og sýndi gjaman gamlar myndir úr
myndaalbúmum sínum, en hún gætti
þess vel að varðveita gamlar minn-
ingar í máli og myndum.
Fyrir einu ári fluttist Pálína svo
aftur á Dvalarheimilið Höfða á Akra-
nesi, enda var þá svo komið, að hún
átti erfitt með að sjá um sig sjálf.
Þetta síðasta ár var henni erfitt og þá
sérstaklega fyrir þær sakir að hún
átti afar erfitt með að tjá sig svo fólk
skildi. Hafði hún þungar áhyggjur af
þessu og tók það mjög nærri sér að
geta ekki blandað geði við fólk á eðli-
legan hátt, enda hafði hún frá mörgu
að segja og minnið í fullkomnu lagi
allt til síðustu stundar. Heilsu hennar
fór ört hrakandi síðasta árið og hún
fékk hægt andlát að morgni 14. októ-
ber sl.
Ég kveð kæra tengdamóður mína
með söknuði.
Megi hún hvíla í friði.
Daníel Guðnason.
Ein fyrst minningin sem upp kem-
ur við fráfall ömmu minnar, Pálínu
Þorsteinsdóttur, er þegar ekið var
uppá Akranes til að dvelja hjá ömmu
og afa yfir helgi. Við systkinin sátum
aftur í bílnum og þegar við nálguð-
umst bæinn var hrópað: „Ég sé
Akranes, ég sé Akranes." Spenning-
urinn í algleymingi. Þá brást heldur
sjaldan að skammt fyrir utan bæinn
mættum við uppáklæddum manni
með hatt og staf sem var tekinn upp í
bílinn. Það var afi sem hafði þann sið
að fá sér göngutúr á móti, er hann
vissi af gestum á leiðinni, ellegar
hann stóð á tröppunum á Jaðars-
brautinni og rétti fram hendumar
þegar við komum. Eftir situr í minn-
ingunni ilmurinn af steiktu lambslæri
sem lá í loftinu og amma Pála, eins
og við kölluðum hana, faðmaði og
kyssti okkur börnin á þann einstæða
og hlýlega hátt sem aðeins ömmum
virðist unnt að gera. Á uppvaxtarár-
um mínum þótti mér fátt skemmti-
legra en að fara með Akraborginni
uppá Skaga og dvelja þar í lengri eða
skemmri tíma.
Heimili ömmu og afa var heimur
útaf fyrir sig. Hægt var að fara inn
um litlar dyr í risinu og skríða um
með vasaljós hringinn í kringum súð-
ina. Þar voru staflar af gömlu dóti
sem hægt var að gramsa í og rann-
saka og fara í leiki. Afi átti geymslu í
kjallaranum þar sem geymd voru
gömul verkfæri og annað sem taka
mátti til handargagns. Hinum megin
við götuna dældu skipin sandi í
gryfju sementsverksmiðjunnar og
var þá oft handagangur í öskjunni
hjá okkur krökkunum að tína sandsíli
og annað það sem skolaðist með og
atast í mávinum. Afraksturinn var
síðan borið heim við misjafnar undir-
tektir. Langisandur og næsta ná-
grenni ævintýraland. Að dveljast á
Jaðarsbrautinni hjá ömmu og afa var
eins og að vera á fínu hóteli. Alltaf
nóg að bíta og brenna og uppábúin
rúm á kvöldin. Enginn mátti fara
svangur í háttinn og því var gjarnan
raðað í sig bananatertum, randalín-
um og brúnkökum áður en gengið
var til náða. Síðan spurði amma hvað
maður vildi fá í matinn daginn eftir.
Dásamlegir dagar.
Amma Pála ólst upp í byrjun ald-
arinnar. Þegar hún var fjögurra ára
gömul var hún send í fóstur hjá afa
sínum og ömmu, séra Guttormi Vig-
fússyni í Stöð í Stöðvarfirði og Þór-
hildi Sigurðardóttur. Amma leið
aldrei skort og lét alltaf vel af þess-
um árum og hafði hún gaman af að
rifja upp bernsku sína. Séra Gutt-
ormur kenndi henni að lesa og var
amma orðin fluglæs á fimmta ald-
ursári. Amma var vel menntuð og
upplýst kona sem hafði áhuga á lestri
góðra bóka og eins og hjá mörgum
voru þeir Halldór Kiljan Laxness og
Gunnar Gunnarsson í miklum metum
hjá henni. Amma var gamansöm og
hláturmild og kunni svo sannarlega
lagið á sínu fólki. Mér er minnisstæð
saga sem hún sagði mér af óknytta-
pilti einum, sem hún sá henda tveim-
ur eggjum í eldhúsgluggann hjá sér
og taka svo til fótanna. Amma þekkti
stráksa og skömmu síðar hóaði hún í
hann og sagði honum að einhver
hefði verið að henda eggjum í rúðuna
hjá sér og hvort hann væri nú ekki til
í að þrífa rúðuna fyrir sig þar sem
hún næði ekki almennilega til henn-
ar. Það þarf varla að taka það fram
að pilturinn sá gekk strax til verks og
aldrei sáust egg á eldhúsglugganum
hennar Pálínu eftir það.
Amma var einstök kona, einstök
amma og alltaf fannst mér eins og ég
hlyti að vera uppáhaldsbarnabarnið
hennar, eins og hún dekraði mig á
allan hátt. Áttaði mig auðvitað ekki á
því fyrr en síðar að öll barnabörn
hennar héldu það sama um sig.
Þannig virtist amma ætíð geta gefið
óendanlega af sér af hlýju, ást og um-
hyggju. Aldrei heyrði ég hana tala
illa um nokkurn mann og veit ég að
hún amma mín var vel metin af sam-
ferðafólki sínu, þekkt af rausnarskap
og góðri lund. Eru enn í minnum
hafðar hangikjöts- og spagettíveisl-
urnar sem þau hjónin héldu mér og
skólafélögum mínum þegar við kom-
um á Akranes til að horfa á knatt-
spyrnuleiki.
Eftir að afi dó fyrir tíu árum kærði
amma sig ekki um að sitja aðgerðar-
laus lengi á elliheimili, heldur fluttist
til Reykjavíkur og keypti sér snotra
íbúð rétt hjá heimili mínu í austur-
bænum. Það var eins og að hún væri
áð hefja nýtt líf, þó komin væri yfir
áttrætt, alltaf að laga til og breyta.
Amma var alla sína ævi stök reglu-
manneskja en þó brást það aldrei að
hún ætti sérríflösku inn í skáp og var
gjarnan boðið í eitt eða tvö staup
þegar gesti bar að garði. Til hennar
var ætíð gott að koma og sem fyrr
vora það börnin sem áttu hug hennar
allan. Skömmu efir að við hjónin
eignuðumst son okkar á síðasta ári,
bað ég ömmu að finna nafn á dreng-
inn. Amma hugsaði sig ekki um
tvisvar og ákváðum við að hafa nafn-
giftina okkar á milli fram á síðustu
stundu. Er ég viss um að henni var
skemmt þegar fólk var að velta uppi
nöfnum á drenginn og aðeins hún
vissi.
Ég mun ætíð sakna ömmu minnar
en minnast hennar með mikilli gleði
og ánægju, því þannig voru stundirn-
ar sem við áttum saman. Ég veit að
hún er hvíldinni feginn eftir langan
ævidag og að við himnahliðið stendur
afí og réttir fram hendurnar til að
taka á móti henni.
Guð blessi ömmu Pálu og varðveiti.
Harri Ormarsson.
Okkur langar til að minnast henn-
ar föðurömmu okkar, ömmu Pálu.
Fyrstu æviárin ólumst við systkinin
upp á neðri hæðinni í húsi ömmu og
afa á Jaðarsbrautinni og vorum að
sjálfsögðu daglegir gestir uppi hjá
ömmu. Við minnumst þess að hafa
ótal sinnum hjálpað til við rabbar-
barasultugerð, kleinubakstur og
bakstur á hennar víðfrægu ástar-
pungum. Sem börn héldum við jól
með ömmu og afa, borðuðum svið og
heimatilbúið kartöflukonfekt. Það
var líka hjá ömmu og afa á Jaðars-
brautinni sem við ,Akurnesingarnir“
hittum börn föðursystkina okkar. Þá
var oft glatt á hjalla enda stór barna-
hópur á svipuðu reki samankominn.
Háaloftið var okkar ævintýraheimur,
þar lékum við okkur löngum stund-
um óáreitt. Ótal krókar og kimar sem
fullorðna fólkið varla vissi um var
hluti af okkar veröld. Við héldum
tombólur og sædýrasýningar í bíl-
skúrnum að ógleymdum stórkostleg-
um grímuböllum innandyra og alltaf
sýndi hún amma þessu brölti okkar
bæði þolinmæði og skilning.
Þegar við uxum úr grasi gerðum
við okkur grein fyrir því að hún
amma okkar var um margt einstök
kona. Hún var ákaflega vellesin og
fróð, hafði ákveðnar skoðanir á
mönnum og málefnum og hefur
sennilega verið ein fyrsta kvenrétt-
indakonan sem við kynntumst. Við
efumst ekki um að hefði hún amma
haft tækifæri til þá hefði hún gengið
menntaveginn. Enda skarpgreind
kona. Hún amma hafði yndi af ferða-
lögum og ferðaðist mikið bæði innan-
lands og utan. Meðan hún hafði
heilsu til lagði hún ósjaldan land und-
ir fót og heimsótti og dvaldi um
lengri eða skemmri tíma hjá barna-
börnum sínum víða um heim.
Til dauðadags hélt hún amma reisn
sinni og glæsileika. Hún gætti þess