Morgunblaðið - 27.11.1999, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 27. NÓVEMBER 1999 31
LISTIR
Stórbrotin synd,
mikil fyrirgefning
Morgunblaðið/Kristinn
Leikstjórinn Hrafn Gunnlaugsson og framleiðandinn Friðrik Þór Friðriksson við
frumsýningu Myrkrahöfðingjans í gærkvöldi.
KVIKMYIVDIR
lláskólabíti
MYRKRAHÖFÐINGINN
★ ★★
Leikendur: Hilmir Snær Guðnason, Sara
Dögg Asgeirsdóttir, Hallgrímur H. Helgason,
Alexandra Rapaport, Guðrún Kristín Magn-
úsdóttir, Gunnar Jónsson, Sveinn M. Eiðssoii,
Atli Rafn Sigurðsson, Jón Sigurbjörnsson,
Jón Tryggvason, Benedikt Árnason, Kjartan
Gunnarsson, Emil Gunnar Guðmundsson,
Höskuldur Skagíjörð, Sveinn M. Eiðsson,
Marta Hauksdóttir, Guðmundur Bogason,
Kristján Jónsson.
Leikstjóri: Hrafn Gunnlaugsson.
Framleiðandi: Friðrik Þór Friðriksson.
Kvikmyndahandrit: Bo Jonsson, Hrafn Gunn-
laugsson og Þórarinn Eldjárn.
Kvikmyndatökumaður: Ari Kristinsson.
Listræn ráðgjöf: Odd Nerdrum.
Framleiðslustjórn: Ari Kristinsson.
Framkvæmdastjóri: Hrönn Kristinsdóttir.
Höfundur tónlistar: Hrafn Gunnlaugsson.
Utsetning og hljómsveitarstjórn:
Olafur Gaukur.
Hljóðhönnun: Kjartan Kjartansson.
Klipping: Hrafn Gunnlaugsson.
Heildarútlit Ieikmyndar:
Hrafn Gunnlaugsson.
Altaristöflur og teikningar: Odd Nerdrum,
Natalie Holland og Per Lundgren.
Búningahönnuður: Ólafur Egijl Ölafsson.
Förðun og hár: Christina Öhlund.
LOKSINS, loksins, voru orðin sem hljóm-
uðu í huganum að lokinni frumsýningu á
kvikmyndinni Myrkrahöfðingjanum í gær-
kvöldi. Stórbrotin kvikmynd, sjónrænt þrek-
virki; myndhugsun kvikmyndahöfundarins
Hrafns Gunnlaugssonar hefur loksins fundið
sér þann farveg sem hún hefur leitað í með
misjöfnum árangri undanfarna tvo áratugi
eða svo.
Ef einhvern tíma á við að nota orðið höf-
undur um þá hugsun er að baki býr einni
kvikmynd þá er það hér; Hrafn Gunnlaugs-
son virðist eiga stærstan hlut á flestum list-
rænum póstum myndarinnar og hefur sjálfur
sagt í viðtölum að efni myndarinnar hafí hann
gengið með og brætt með sér í ríflega 30 ár.
Píslarsaga Jóns Magnússonar er innblást-
urinn og söguþráður myndarinnar víkur ekki
langt frá þeirri atburðarás sem Píslarsagan
lýsir en forsendur eru allt aðrar; byggðar á
innsæi Hrafns sjálfs í þá myrku kima mann-
sálarinnar sem sefjun og trúarofstæki í bland
við ófullnægða kynhvöt geta lýst upp.
Jón Magnússon kvikmyndarinnar er ung-
ur og ofstækisfullur prestur, í honum logar
trúin og brennur upp í bland við bullandi
kynhvöt sem hvergi fær útrás og verður til
þess að hann túlkar löngun sína til stúlkunn-
ar Þuríðar sem klæki djöfulsins.
Honum er í upphafi gert að taka við brauði
á Vestfjörðum og fylgir sá böggull skammrifi
að hann verður að kvænast prestsekkjunni,
kominni vel á miðjan aldur, kvenmanni sem
honum býður við að sænga hjá. Vinnukonan
Þuríður vekur hins vegar löngun hans en hún
er heitin Sveini, sjálf er hún systir Páls Páls-
sonar er haldið hefur við prestsekkjuna frá
því presturinn gamli dó og jafnvel lengur.
Páll eldri er þekktur fyrir lækningakunnáttu
sína og hefur kennt Þuríði ýmislegt í þeim
efnum. Fáfróður almúginn er fljótur að telja
vel heppnaða lækningu galdur og er stutt á
milli guðdómsins og djöfulsins þegar barn lif-
ir óvænt eða skepna deyr.
Þegar Páll yngri af strákskap skrifar
klámvísu til níðs um prestsfrúna í sálmabók
hennar blossar ofstækið upp i séra Jóni og
fær hann sínu framgengt þegar feðgarnir eru
brenndir fyrir galdur að dóttur og aldraðri
móðurinni ásjáandi. Séra Jón lætur þó ekki
staðar numið og ætlar sér að koma Þuríði á
bálið líka þar sem löngun hans til hennar hef-
ur ekki minnkað en geðheilsu hans hins veg-
ar hrakað. Sýslumaðurinn hefur hins vegar
húmanískari afstöðu til málanna og reynir að
draga úr ofsa Jóns en honum er einnig um-
hugað um að fá ekki á sig galdrastimpilinn,
verða ekki sakaður um að hlífa galdrakind-
um, vera jafnvel genginn þeim á hönd.
Hilmir Snær Guðnason sýnir enn einu
sinni að hann er einn okkar besti leikari af
sinni kynslóð. Hann ber myndina uppi. I upp-
hafi myndarinnar er hann eins og af öðram
heimi; ásjóna hans er engilfögur en allir aðrir
bólugrafnir, skítugir og spilltir í útliti. Hann
er hinn sanni guðsmaður, „stríðsmaður
Guðs“ sem hyggur á stórvirki en þegar slær
saman kynferðislegri löngun hans til Þuríð-
ar, líkamlegum viðbjóði hans á ektakvinn-
unni, heitri trá og brothættu geði verður
hann smám saman að geðsjúkum ofstækis-
manni sem beitir trúnni til að fá bældum
fýsnum útrás. Hilmir sýnir þessa þróun pers-
ónunnar af listrænu innsæi og giíðarlegum
krafti sem ólgar undir frá upphafi til enda.
Veikleiki þessarar myndar og hennar
stærsta synd er hins vegar fólgin í leikaraval-
inu að öðru leyti. Hrafn Gunnlaugsson hefur
greinilega farið þá leið - og ekki í fyrsta
skipti - að láta myndhugsun sína ráða vali
leikaranna, útlit þeirra virðist skipta meira
máli en leikhæfíleikarnir. Sara Dögg Ás-
geirsdóttir leikur Þuríði, hún birtist sem sak-
laus og falleg stúlka en skortir dramatíska
dýpt og verður fyrir vikið ekki það mótvægi
við persónu Jóns sem handritið virðist fylli-
lega bjóða uppá. Hallgrímur H. Helgason
leikur sýslumanninn og nær að sýna grunn-
hugsun persónunnar en persónusköpunin er
sviplítil. Eiginkonu hans leikur Alexandra
Rapaport. Hún er falleg kona og nýtur sín vel
í mynd en leikurinn bætir litlu við. Pál yngri
leikur Jón Tryggvason og Pál eldri leikur Jón
Sigurbjörnsson. Þeir eiga eftirminnileg atriði
þó texti þeirra sé lítill, enda segir það ekki
alla söguna. Atli Rafn Sigurðarson leikur
Svein unnusta Þuríðar. Hann á fá tækifæri til
leikrænna tilþrifa en skilar sínu ágætlega.
Prestsfrúna leikur Guðrún Kristín Magnús-
dóttir. Hún hefur útlitið í hlutverkið en leik-
hæfileikunum er ábótavant. Snorra son
hennar leikur Gunnar Jónsson. Hann hefur
útlitið en veldur vonbrigðum sem leikari.
Furðuleg ráðstöfun er það að setja Kjartan
Gunnarsson í hlutverk biskupsins. Hann er
ekki réttur maður á réttum stað í þessu hlut-
verki. Benedikt Árnason leikur Jón aldraðan.
Hann á stutta innkomu og lokaatriðið er stór-
brotið.
Myrkrahöfðinginn er myndrænt afrek og
hvert myndskeiðið á fætur öðru er snilldar-
lega samsett, litir myndarinnar og andráms-
loft, hljóðmyndin: allt hjálpast þetta að við að
gera myndina að stórfenglegri myndrænni
frásögn þar sem fordómar, fátækt og ein-
angrun eru undirstrikuð með magnaðri svið-
setningu atriða. Sum atriðin eru með því
áhrifameira sem sést hefur í langan tíma og
þótt leitað væri útfyrir landsteinana. Ari
Kristinsson á þar ekki lítinn þátt með magn-
aðri kvikmyndatöku. Sífelldur kuldi, myrkur,
þrengsli, skítur og líkamleg nálægð illa lykt-
andi búka er sú mynd sem Hrafn dregur upp
af þeim myi'ka tíma sem myndin lýsir.
Hvort höfundurinn Hrafn Gunnlaugsson
fyrirgefur leikstjóranum Hrafni Gunnlaugs-
syni leikaravalið er önnur saga og spurning
hvort myndskáldið Hrafn Gunnlaugsson
verður þá ekki að ganga á milli til sætta.
Hávar Sigurjónsson
Mikið urval al Ijosasenum.
aðventuljósum og perum
í ýmsum gerðum
HÚSASMIDJAN
Sími 525 3000 • www.husa.is
Handskornu „2000" kristalsglösin komin!
Útsölustaðir:
Akranes
Akureyri
Bíldudalur
Blönduós
Bolungarvík
Borgarnes
Búðardalur
Egilsstaðir
Eskifjörður
Grindavík
Grundarfj.
Hella,
Húsavík
Hólmavík
Hveragerði
Höfn
ísafjörður
Keflavík
Kópavogur
Ólafsfjörður
Ólafsvík
Patreksfj.
Raufarhöfn
Verslunin Model
Kristalbúðin,
Blómabúð Akureyrar
Vegamót,
Bæjarblómið
Laufið
Blómabúð Dóru
Versl. Einars Stef.
Raftækjav. Steins Guðm.
Versl. Sjómann
Blómabúð Sólveigar
Verslunin María
Vörufell
Versl. Tamara
Kf. Steingrímsfj.
Blómaborg
K.A.S.K. bókab.
Versl. Axels Eiríks
Stapafell
Kristall og postulín
Versl. Valberg
Verslunin Vík
Geirseyjarbúð
Verslunin Urð
Reykjavík Borð fyrir 2,
Heimsljós,
Antikb. Aðalstræti,
Gull & Silfursm. Mj.,
Blómastofa Dóra
Sauðárkrók. Blóma & gjafavörub.
Selfoss Úrav. Karl R. Guðm.
Siglufjörður Blóm & föndur
Stykkishólm. Heimahomið
Tálknafj. Pokahomið
Vestmannae. Gullsm. Steingr. Ben
Vík Klakkur
Þorlákshöfn Hjá Jóhönnu
Þórshöfn Verslunin Lónið