Morgunblaðið - 27.11.1999, Qupperneq 59

MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
LAUGARDAGUR 27. NÓVEMBER 1999 5^
Aðventusöfnun
Caritas
Fíkniefnaneysla
fólks er einhver mesti
vágestur samtímans.
Það er enginn leikur
að berjast gegn fíkni-
efnum. Flestir lands-
menn eru óvirkir
áhorfendur, en marg-
ir þekkja hvemig
fíkniefni hafa lagt í
rúst heilu fjölskyld-
urnar. Fíkniefnum
fylgja fjöldi auðgun-
ar- og ofbeldisglæpir.
Skipulagður fíkni-
efnamarkaður leiðir
að auki til skipulagðr-
ar glæpastarfsemi á fjölmörgum
öðrum sviðum.
Nýlegar upplýsingar um umfang
fíkniefnavandans hérlendis hafa
leitt í ljós að á örstuttum tíma hef-
ur hann vaxið svo að við blasir al-
varlegt þjóðfélagsmein, sem kallar
á samstöðu fjölskyldna, skóla, fjöl-
miðla, sérfræðinga og stjómvalda.
Aldrei hafa eins mörg ungmenni
ánetjast fíkniefnum og nú. Við
neyðumst til að horfast í augu við
að vandi, sem margir héldu að væri
bundinn við þröngan hóp „vand-
ræðaunglinga" fylgir hvorki stétt
né stöðu. Þrátt fyrir aukið forvarn-
arstarf fjölgar þeim stöðugt sem
ánetjast fíkniefnum og aldurinn
færist neðar og neðar.
Erfiðleikarnir sem skapast við
vímuefnaneyslu unglinga lenda
ekki síst á foreldrum og forsjár-
aðilum þeirra. Alvarlegur mis-
brestur er á aðstoð við þau ung-
menni sem eiga við vímuefnafíkn
að stríða og fjölskyldur þeirra. Oft
ganga foreldrar frá Heródesi til
Pílatusar og koma yfirleitt að tóm-
um kofunum. Þær meðferðarstofn-
anir sem íyrir eru í landinu anna
ekki áiaginu sem á þeim hvílir.
Foreldrar fyllast mikilli örvænt-
ingu og sektarkennd þegar þeir
uppgötva að bamið þeirra hefur
hafið vímuefnaneyslu. Viðbrögð
nánasta umhverfis og þjónustu-
kerfis era einnig misjöfn. Foreldr-
ar eiga af þeim sökum oft erfitt
með að leita sér aðstoðar og vita
oft ekki hvert þeir eiga að leita.
Baráttan við fíkniefnin er dauðans
alvara og þar á enginn að vera að-
gerðarlaus áhorfandi. Caritas á ís-
landi (hjálparstofnun
kaþólsku kh-kjunnar)
hefur því ákveðið að
verja sinni árlegu að-
ventusöfnun til Vímu-
lausrar æsku - for-
eldrahúss.
Foreldrahúsið hefur
unnið markvisst með
foreldram gegn neyslu
barna og unglinga á
vímuefnum. Fjöl-
skylduráðgjöf er rekin
í húsinu. Sérfræðingar
og foreldrar sem hafa
reynslu af því að eiga
börn í vímuefnum era
einnig til aðstoðar.
Nú er leitað til þín um hjálp.
Hver veit hvenær hinn ógnvænlegi
innrásarher fíkniefna komi á þitt
heimili og leggi í rúst líf og heilsu
barns eða ástvinar? Ég vil með
glöðu geði leggja þessu málefni lið.
Vertu með að standa við bakið á
Caritas
Nú er leitað til þín um
hjálp, segir Sigríður
Ingvarsdóttir, en að-
ventusöfnun Caritas er
að hefjast.
foreldrahópi Vímulausrar æsku og
styðja þá fjölmörgu foreldra sem
þarfnast aðstoðar og stuðnings
vegna barna og unglinga sem hafa
ánetjast fíkniefnum. Ég er þakklát
vegna þessa árangurs sem ég hef
séð af starfi vímulausrar æsku og
þakklát fyrir að geta lagt mitt á
vogarskálarnar.
Caritas-sunnudagurinn verður
sunnudaginn 28. nóvember og
verður safnað í öllum kaþólskum
kirkjum. Söfnin stendur út aðvent-
una og lýkur með tónleikum í
Kristskirkju við Landakot, sunnu-
daginn 6. febrúar á næsta ári
vegna viðgerða á kirkjunni. Einnig
verða seld jólamerki Caritas.
Reikningur Caritas er í Islands-
banka ,Lækjargötu, nr. 202500.
Höfundur er formaður Caritas
á íslandi.
Sigríður
Ingvarsdóttir
ÍSLEIVSKT MÁL
NOKKRAR spurningar og athuga-
semdir frá N.N. sbr. síðasta þátt.
Umsjónarmaður reynir, oft af veik-
um mætti, að gera þessu skil jafn-
harðan. Fyrsta lota.
1) „í þjóðsögum okkar og fom-
sögum kemur fyrir að írásögnin er
ýmist í nútíð eða þátíð í sama kafla.
Eiga sagnir í hverri málsgrein þó
ekki allar að vera í sömu tíð? Dæmi:
Smalinn sá (þát.) að kindur voru
(þát.) hinum megin við hæðina.
Bóndinn stóð (þát.) í dyranum og
skyggndist (þát.) um. En í fjölmið-
lum má oft heyra og lesa máls-
greinar eins og þessa: Ferðafólkið
sagði (þát.) að Esja sé (nút.) tignar-
legt fjall. Þingmaðurinn taldi (þát.)
að skýrslan sé (nút.) vel unnin. Er
einhver regla um þetta?“
[Umsjm.: Sú meginregla mun til,
að sem minnst skuli stikla á milli
þátíðar og nútíðar sagna í sömu
málsgrein. En hvergi nærri er
þetta undantekningarlaust. Til er í
máli okkar svokölluð sögunútíð
(lat. praesens historieum) og getur
hún hresst upp á frásögnina og gef-
ið henni líf. Dæmi: „Fara þeir lengi
og víða, en skyndilega koma þeir að
helli stórum." Svipað er um máls-
greinamar um Esjuna og skýrsl-
una. Þær standast piýðilega.]
2) „Prestamir tala um Guðs orð
og Guðs böm. Era þetta dönsk
áhrif? Ætti fremur að segja orð
Guðs og böm Guðs? Látum oss
biðja, segja þeir. Er þetta danska
eða þýska? Nægir ekki að segja:
Biðjum?"
[Jú, jú. En á hitt er komin hefð,
og sjálfsagt er það ættað úr þýsku
og dönsku, svo sem Siðaskiptunum
og Biblíubókmenntum okkar er
háttað (Lass uns beten/lad os
bede.) Það er líka hóti myndar-
legra. Um hið fyrra er að segja, að
sjálfsagt era þar dönsk áhrif. Meg-
inregla okkar, þó með veigamiklum
undantekningum, er að hafa eign-
arfallseinkunn og eignarfornöfn
eftirsett. Og þó mál sr. Hallgríms
Péturssonar væri stundum
dönskuskotið, mundi hann eftir
þessu:
Orð guðs sýnir þann sannleik þér.
Sæll er sá þar við heldur.
(Ps. 44,18.)]
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
1033.þáttur
3) „Ég er að reyna að læra að
nota orðin hver annan og hvor ann-
an en er stundum hikandi. Er þetta
rétt mál? Þeir (margir) hjálpuðu
hver öðrum. Jón og Gunna notuðu
hvort annars verkfæri. Tvíburun-
um féll vel hvoram við annars syni.
Drengjunum tveimur (þgf.) var
sagt að bera virðingu hvor (nf.) fyr-
ir öðrum. Era þessar setningar
réttar? Sé sú síðasta rétt, hvers
vegna á hvor ekki að vera í þgf. eins
og drengjunum (*hvorum fyrir
öðrum)?
Einnig er ég óviss hvemig nota
skal hvaða eða hver með nafnorði.
Hvaða áhrif hefur lyfið - eða hver
áhrif hefur lyfið? Má nota þama
hvort orðið sem er?“
N.N. fer svo vel með orðin hver/
hvor og annar, að hann gæti alveg
eins kennt mér og ég honum.
Hvers vegna ekki *hvoram fyrir
öðram, spyr hann. Það er vegna
þess að drengjunum var sagt að
hvor þeirra o.s.frv.
Um hið síðara er svarið já. Þó
veit ég dæmi þess að mjög mál-
vandir menn hafí talið hver betra
en hvaða í þessu sambandi.
4) „Löngum hefur mér þótt ein-
kennilegt orðalag eins og að stuðia
að bættum búskaparháttum. Þá er
átt við viðleitni að bæta eitthvað
sem getur orðið betra en er ekki
bætt fyrr en verkinu er lokið. Eig-
inlega er orðalagið órökrétt. Mér
finnst felast í því: Að stuðla að bú-
skaparháttum sem búið er að bæta.
Er þetta ekki hálfgerð málleysa?“
[Nei, ekki finnst mér það. Þama
er verið að tala um að búskapar-
hættimir verði bættir, ekki að þeir
séu þegar orðnir það. Bættum er
þarna í mínum skilningi ekki ein-
kunn, heldur sagnfylling (svo að
þeir verði bættir). Þá kemur kafli
um tölur.]
5) „I útvarpinu er iðulega talað
um svo og svo stóran hóp eða fjölda
einhvers, t.d. manna, en aðeins
nefnd talan, ekki nafnorð. Frétt
gæti byrjað á þessa leið: Tíu fórast
í lestarslysi. Éða: Bíll valt á heið-
inni, sjö voru í bílnum. Mér finnst
setningarnar svolítið „berar“ þegar
ekkert fylgir tölunum, nema verið
sé að endui-taka tölur, t.d. Hannes
veiddi fjóra laxa, Hörður hans sjö.“
[Ég gagnrýni ekki það málfar sem
hér var tekið dæmi um.]
„Meira um tölur. Við eigum að
lesa 2000 krónur: Tvö þúsund krón-
ur, og 5,1 metri: Fimm komma einn
metri, ekki metrar, er ekki svo?“
[Jú.]
„I ljósvakamiðlum má þó stund-
um heyra fimm komma einn metr-
ar. - Fáránlegt þykir mér að heyra
fólk tala um núll ára gömul böm,
t.d. núll til fimm ára gömul.“ [Æi,
já.] ,
„Eg ólst upp við að segja að 100
krónur væri helmingi hærri upp-
hæð en 50 krónur og man ekki að
fundið hafi verið að því í skóla. Nú
segja menn tvöfalt hærri upphæð.
Er hið fyrra ónothæft? - Nokkur
og neinn, er munur á notkun þeirra
orða? Þar var ekki nokkur maður,
eða þar var ekki neinn maður?“
[100 er tvímælalaust helmingi
meira en 50.]
„í flugstöðinni í Keflavík var
sagt í hátalara eitthvað á þessa leið:
Flugleiðir tilkynna komu flugvélar
FI fjögur hundruð tuttugu og einn.
Þá hefði ég sagt FI fjögur hundrað
tuttugu og eitt af því að undirskilið
er númer eða flug. - Dreginn var
miði í happdrætti þar sem ég var og
tilkynnt að upp hefði komið númer
fjöratíu og tveir, ekki númer fjöra-
tíu og tvö. Er einhver regla um kyn
talna?“ [Ekki kann ég hana.]
★
Enn er spurt um hugsanlega
„eftirmála" vegna átaka eða
ágreinings. Þetta er rangt. Eftir-
málar era aftan við bækur.
Eftirmál, þau eftirmálin, geta
hins vegar komið í kjölfar misklíð-
ar.
★
Hlymrekur handan kvað:
Eins og nautkálfur (læmist um flagið
fer Gústi um hljómlistardragið;
öll lög með listsniði
skyldi ’ann láta í friði,
og að sjálfsögðu sólarlagið.
Auk þess fær Edda Andrésdótt-
ir prik fyrir „sterkur ýsuárgangur
að vaxa úr þara“. Hætt er við að
einhver klisjugemsi hefði sagt
„vaxa úr grasi“.
NIÓIAITIÚIN

versiamr Noaiuns eru opnar
til kl. 21, öll kvöld.
N0ATUN117 • R0FABÆ 39 • H0LAGARÐI • HAMRAB0RG 14 K0P. • FURUGRUND 3, K0P.
ÞVERH0LTI 6, M0S. • JL-HÚSI VESTUR í BÆ • KLEIFARSEL118 • AUSTURVERI, HÁALEITISBRAUT 68
HEIMASÍÐA NÓATÚNS WWW.noatun.ÍS

©