Morgunblaðið - 07.05.2000, Blaðsíða 28

28 SUNNUDAGUR 7. MAÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
Fyrsta æfingastöðin var að Sjafnargötu 14 í Reykjavík. Hér eru nokkrir
starfsmenn að tína rifsber. Á þessum árum tíðkaðist það að sjúkraþjálf-
ararnir unnu í stifpressuðum, hvítum kjólum og áttu því stundum erfitt
með að athafna sig.
Kiwanisfélagið hefur fært Æfingastöð SLF margar góðar gjafir. Við afhendingu einnar slíkrar, talið frá
vinstri: Svavar Pálsson, sem var lengi formaður SLF, Haukur Kristjánsson yfirlæknir, Jónína Guðmundsdóttir,
Andrés Þormar, stjórnarmaður í SLF og í miðið stendur Matthildur Þórðardóttir sem var lengi skrifstofustjdri
SLF.
Úr myndasafni Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra.
Fötluð börn hafa i gegnum tíðina átt ánægjulegar stundir í Sumarbúðunum i Reykjadal í Mosfellsbæ.
Helsta Qáröflunarleið Kvennadeildar Styrktarfélags lamaðra og fatl-
aðra var að halda basar og fyrir afraksturinn keyptu þær ýmsan gagn-
legan búnað til handa félaginu.
stundaði framhaldsnám í verkfræði.
Þá voru þau búin að eignast eina
dóttur. Jónína starfaði í Danmörku
á árunum 1958-1960, meðal annars á
Ortopedisk Hospital. Þar kynntist
hún ýmsum nýjungum í sjúkraþjálf-
un eins og þjálfun með hestum sem
þótti henta vel sjúklingum með stífa
útlimi. „Yfirsjúkraþjálfarinn á deild-
inni þar sem ég starfaði hafði góða
reynslu af þjálfuninni og við hana
voru notaðir hestar sem Danirnir
kölluðu „ponies“ og ég gat ekki bet-
ur séð en væru íslenskir hestar. Eg
vann aldrei sjálf við slíka þjálfun þvi
ég hef h'tinn áhuga á reiðmennsku.
Ég fór líka á fjölda námskeiða
þar sem verið var að kenna nýjung-
ar í sjúkraþjálfun. Meðal annars fór
ég á námskeið í þjálfun þeirra sem
höfðu misst útlimi. Mér er minnis-
stæð konan sem stóð fyrir nám-
skeiðinu en hún var yfir deild á
Orthopedisk Hospital. Hún hafði
misst báða fætuma í bílslysi - þetta
var hörkudugleg kona.
Ekki algengt að giftar
konur væru útivinnandi
Á meðan ég var í Danmörku veitti
Guðjón Sigurjónsson sjúkraþjálfari
Æfmgastöðinni forstöðu en hann
var fyrsti íslenski karlmaðurinn til
að læra sjúkraþjálfun.
Þegar ég kom til baka ætlaði ég
ekki að fara að vinna alveg strax.
Það var ekki algengt í þá daga að
giftar konur væru útivinnandi. En
Guðjón hafði ákveðið að setja upp
sjúkranuddstofu í Hafnarfirði svo
ég kom aftur til starfa á Sjafnargöt-
una.
Ég ætlaði að hætta aftur árið
1961 þegar ég átti son minn. Þá
endurtók sagan sig því það vantaði
fólk til þessara starfa og hef ég unn-
ið óslitið hjá Æfingastöðinni siðan.
Fljótlega var farið að tala um að
byggja yfir starfsemina því húsnæð-
ið að Sjafnargötunni var ekki hent-
ugt þótt það væri notalegt og þar
ríkti góður andi. Það var svo haustið
1968 sem við fluttum inn í elsta
hluta hússins héma á Háaleitis-
brautinni. Húsið var reyndar ekki
nærri tilbúið en aðstöðumunurinn
var samt mikill. Munurinn fólst
einkum í því að starfsemin var á
einni hæð auk þess sem rými var
mun meira og húsnæðið hannað
með þarfir starfseminnar í huga.
Þjálfun í vatni mikilvæg
Stærsta breytingin varð árið 1982
þegar byggt var við húsið. Þá feng-
um við til afnota stóran æfingasal
og ný æfingatæki og gátum farið að
vera meira með hópæfingar.
Eftir því sem húsið stækkaði
höfðum við aðstöðu til að taka við
nýjum hópum sjúklinga. Byrjað var
að þjálfa Parkinsonsjúklinga kerfis-
bundið árið 1989 en Parkinsonsjúk-
dómurinn hefur víðtæk áhrif bæði á
sál og líkama. Markmið sjúkraþjálf-
unar þessa fólks er að auka og við-
halda hreyfifæmi eftir föngum svo
einstaklingamir geti lifað eins sjálf-
stæðu lífi og kostur er.
Jónína segir að á síðustu árum
hafi iðjuþjálfun verið í öram vexti
en í iðjuþjálfun hjá Æfingastöðinni
koma aðallega börn. „Á þessum ár-
um fengum við íslenska iðjuþjálfa til
starfa. Þá fara að koma til okkar
misþroska böm en langur biðlisti er
hér fyrir þau. Misþroski er vítt hug-
tak og geta einkennin verið margs
konar. Þessi börn era sum bæði í
sjúkra- og iðjuþjálfun.
Hreyfihömluð börn koma líka til
iðjuþjálfunar á Æfingastöðina en
það er mikið samstarf milli okkar,
leikskóla og heimila. Einnig koma
til okkar til meðferðar einhverf og
blind böm.
Flestir fullorðnir sem Æfinga-
stöðin veitir þjónustu hafa gigtar-
sjúkdóma og ýmsa álagssjúkdóma.
Sjúkraþjálfarar Æfingastöðvarinn-
ar veita meðferð vegna afleiðinga
slysa og annarra sjúkdóma sem
skerða hreyfifæmi og valda verkj-
um. Félagið leggur einnig mikla
áherslu á sjúkraþjálfun aldraðra,
þar sem aðstæður til að þjóna þeim
era mjög góðar.“
Jónína segir að hjá Styrktarfélag-
inu hafi ávalt verið lögð mikil
áhersla á þjálfun í vatni. „Þegar
opnuð var æfingaaðstaða á Sjafnar-
götunni var útbúin lítil laug í kjall-
ara hússins. Á Háaleitisbrautinni
var í fyrstu sett upp átta metra laug
en hún þótti ekki nógu hentug til
sundiðkunar fyrir þá sem vora vel
syndir en nýttist vel til að þjálfa
hreyfihömluð börn. Árið 1996 var
tekin í gagnið ný laug sem er tólf
metrar að lengd en þessi sundlaug
gat orðið að veraleika vegna góðra
gjafa sem félagið þáði auk þess sem
leitað var til almennings um fjár-
stuðning. Þessi laug hefur reynst
mjög góð æfingalaug og verið mikið
notuð við þjálfunina," segir Jónína.
Æfingastöðin vel tækjum búin
Jónína segir Æfingastöðina vel
búna tækjum sem era endurnýjuð
reglulega. „Við voram með hóp af
Svíum í heimsókn hjá okkur nýlega,
lækna, sjúkraþjálfara og iðjuþjálfa,
alls fimmtíu manns. Þeim leist
ágætlega á aðstöðuna hjá okkur og
höfðu orð á því að við værum komin
langt fram úr þeim hvað varðar
tölvutækar upplýsingar um sjúkl-
ingana.
Við bjóðum þó hvorki upp á þjón-
ustu sálfræðinga né félagsráðgjafa
eins og Svíamir gera þótt það sé
nauðsynlegt að hafa aðgang að
þeim. Hér starfaði um tíma talkenn-
ari en svo er ekki lengur en ég tel
að æskilegt væri að hafa alla þessa
þjópustu á einum stað.“
Árið 1955 var farið að bólusetja
fyrir mænuveiki en síðan hafa ekki
komið hér upp mænuveikisfaraldr-
ar. Það sem mér finnst fólk ekki
gera sér nógu vel grein fyrir er að
það þarf að endurnýja bólusetning-
una á tíu ára fresti. Sérstaklega er
það nauðsynlegt ef verið er að fara
til landa þar sem mænuveiki er út-
breidd. Mér finnst fólk vera fremur
andvaralaust um að láta bólusetja
sig þótt það sé að fara heimshorna á
milli.“
í sumardvölinni fá börnin
tækifæri til að kynnast
Jónína hefur tekið virkan þátt í
að breyta og bæta þjónustu við
hreyfihömluð börn og unglinga. Má
þar nefna uppbyggingu sumarbúða í
Reykjadal árið 1963. Það var svo ár-
ið 1969 að settur var á stofn heima-
vistarskóli í Reykjadal fyrir fatlaða.
Þá var enginn sérstakur skóli starf-
andi í Reykjavík fyrir fatlaða nema
Höfðaskóli fyiir þroskahefta. Þegar
kom sérstök deild í Hlíðaskóla fyrir
hreyfihömluð börn var heimavistin
lögð niður en heimavistarskólinn
var starfræktur í sex ár.
Sumardvölin á sér reyndar lengri
sögu að sögn Jónínu því Styrktarfé-
lagið byrjaði að vera með sumardvöl
nokkrum áram áður í tveimur
heimavistarskólum öðram að
Varmalandi í Borgarfirði og hinn að
Reykjaskóla í Hrútafirði.
„í upphafi vora ungmennin sem
voru í sumardvöl í Reykjadal allt að
þremur mánuðum. Þá störfuðu þar
sjúkraþjálfarar og iðjuþjálfarar,
sundkennari og íþróttakennari.
Bömin voru þar sem sagt í stöðugri
æfingu. Starfsemin hefur breyst
þannig að nú era börnin þar hálfan
mánuð í senn því hópur fatlaðra
barna er orðinn svo fjölmennur að
ekki er hægt að hafa hvert og eitt
þeirra lengur. Nú er litið á sumar-
dvölina frekar sem afþreyingu þar
sem bömin fá tækifæri til að kynn-
ast og skemmta sér saman.“
Styrktarfélagið
rak leikskóla
Undir stjórn Jóninu hóf Styrktar-
félagið rekstur leikskóla fyrir skjól-
stæðinga sína árið
1972. „Ástæðan fyrir þessu var sú
að leikskólar tóku ekki við fötluðum
bömum. Þjálfun fóstra á þeim tíma
miðaðist ekki við fötluð böm auk
þess sem fáir þroskaþjálfar vora
starfandi. Leikskólinn var fyrst inn-
an veggja stöðvarinnar. Þannig var
fyrh'komulagið í tvö ár.
Þegar leikskólinn Múlaborg var
byggður í næsta nágrenni við Æf-
ingastöðina óskuðum við eftir því
við Sumargjöf, sem þá sá um rekst-
ur leikskólanna, að fá að reka eina
af fjórum einingum Múlaborgar fyr-
ir fötluð börn.Var þetta samþykkt
og gaf góða raun, þótt það væri í
sjálfu sér alltaf ljóst að það væri
ekki okkar hlutverk að reka leik-
skóla. Börnin komu ýmist í þjálfun á
leikskólatíma eða við heimsóttum
þau á Múlaborg. Það var líka mikill
kostur að þarna var um að ræða
nokkurs konar blöndun þar sem
fötluð börn og ófötluð vora saman.“
Á leiðinni til Kína
Jónína er spurð að því hvort hún
telji að í framtíðinni geti Styrktarfé-
lagið starfrækt Æfingastöðina að
stórum hluta fyrir styrktarfé eins
og það gerh’ nú?
„Ég tel að Styrktarfélagið geti nú
og í náinni framtíð rekið Æfinga-
stöðina áfram með framlagi frá rík-
inu. Æfingastöðin er komin í þá
stærð sem talin er henta rekstrin-
um. Auðvitað þarf tölvuert fé til við-
halds og endurnýjunar en ef þessir
aðilar leggjast á eitt um reksturinn
á hann að ganga upp.“
Þegar Félag sjúkraþjálfara hélt
upp á 60 ára afmæli sitt nýlega var
Jónína gerð að heiðursfélaga þess.
Jónína hefur unnið ötullega að
hagsmunamálum sjúkraþjálfara og
sat hún 11 ár í stjórn félagsins auk
þess sem hún hefur verið fulltrúi fé-
lagsins í ýmsum nefndum.
Hvað tekur við hjá Jónínu þegar
hún lætur af störfum um miðjan
maí?
„Ég er ekki búin að ákveða hvað
ég ætla að taka mér fyrir hendur
þegar ég hætti að vinna en það er
margt sem ég get hugsað mér að
gera,“ segir hún. „Ég hef alltaf haft
áhuga á handavinnu og fór eitt sinn
á námskeið í vefnaði og ég gæti
hugsað mér að snúa mér að því aft-
ur.
Ég er ekki búin að skrá mig í Fé-
lag eldri borgara en ég hef séð að á
þeirra vegum er boðið upp á mörg
skemmtileg námskeið.
Daginn eftir að ég hætti held ég
til Kína ásamt eiginmanni mínum og
verðum við mánuð í ferðalaginu með
viðkomu í Stokkhólmi en við höfum
ferðast töluvert í gegnum tíðina.
Ætlar þú að kynna þér kínverska
leikfimi í leiðinni?
„Okkur er boðið upp á að mæta í
morgunleikfimi í Tai Chi og er ég
ákveðin í að fara. Ég hef kynnst Tai
Chi örlítið hér á landi og finnst
þessi tegund líkamsræktar áhuga-
verð ekki síst vegna þess að hún er
bæði fyrir sál og líkama.
Ég er annars mjög sátt við að
hætta en veit að ég á eftir að sakna
þess að fara ekki í vinnuna.
Ég hef verið svo lánsöm að hafa
starfað með mjög góðu og hæfu
fólki í gegnum árin. Jafnframt er
ógleymanlegt það góða stuðnings-
fólk sem hefur stutt starfsemi
Styrktarfélagsins. Mig langar til að
færa öllu þessu fólki einlægar þakk-
ir fyi-ir langt og gott samstarf og
ómetanlegan stuðning við að koma
góðum og gagnlegum hugmyndum í
framkvæmd.“