Morgunblaðið - 07.05.2000, Blaðsíða 32

32 SUNNUDAGUR 7. MAÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 7. MAÍ 2000 33
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
AÐ er virðingarvert fram-
tak hjá Valgerði Sverris-
dóttur, iðnaðar- og viðskipta-
ráðherra, að efna til kynn-
ingarfundar um nýjustu tækni
á sviði gagnaflutninga og fjar-
vinnslu en frá þeim fundi var
sagt í Morgunblaðinu í gær.
A fundi þessum komu fram
þau sjónarmið, að fátt væri því
til fyrirstöðu að reka margvís-
lega starfsemi, sem byggist á
gagnaflutningum og fjar-
vinnslu á landsbyggðinni. Jafn-
framt væru kostirnir augljósir.
Húsnæði er ódýrara og meiri
stöðugleiki er í vinnuafli.
Á fundi iðnaðarráðherra
voru nefnd nokkur dæmi um
fjarvinnslu, sem aukið hefur at-
vinnu á landsbyggðinni. Fyrir-
tæki hefur verið stofnað á
Hvammstanga, sem hefur tekið
að sér verkefni við vinnslu
gagnagrunns fyrir Alþingi, sem
felst í því að tölvuskrá mála-
skrá Alþingis. Sparisjóður
Siglufjarðar hefur unnið að
skráningu fyrir lífeyrissjóði í
samvinnu við Kaupþing. Fleiri
slík dæmi má nefna.
Það blasir við, að Netið getur
orðið kjarninn í nýrri byggða-
stefnu. Ef gagnaflutningakerf-
in eru sambærileg alls staðar á
landinu er hagstæðara að vinna
fjölmörg verkefni á lands-
byggðinni en á höfuðborgar-
svæðinu. En jafnframt má
búast við, að hin nýja tækni
stuðli ekki bara að því að verk-
efnin flytjist út á landi heldur
má gera ráð fyrir, að fólk flytji
líka, þegar í ljós kemur, að það
getur stundað vinnu sína hvar
sem er.
Húsnæði er ódýrara á lands-
byggðinni. Það getur verið auð-
veldara að ala upp börn í fá-
mennari sveitarfélögum og
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
fjölmargir aðrir kostir eru við
búsetu fyrir utan höfuðborgar-
svæðið.
Þess vegna eiga stjórnvöld
að taka upp markvissa vinnu
við að þróa nýja byggðastefnu,
þar sem Netið er kjarni máls-
ins. Framtak Valgerðar Sverr-
isdóttur er þáttur í slíkri
stefnumörkun.
í þessu sambandi er ástæða
til að benda á það frumkvæði,
sem Sjóvá-Almennar hafa tekið
í þessum efnum. í Morgunblað-
inu í gær var frá því skýrt að
tryggingafélagið hefði fjölgað
störfum á ísafirði og tekið þar
upp ýmis konar bakvinnslu svo
sem við nýskráningu bifreiða-
trygginga.
Halldór Halldórsson, bæjar-
stjóri ísafjarðar benti á, að
mörg önnur fyrirtæki gætu séð
sér hag í því að gera hið sama,
ekki sízt vegna þess, að hús-
næði væri ódýrara og vinnuafl
stöðugra.
Og af sama tilefni fagnaði
Einar Oddur Kristjánsson, al-
þingismaður því framtaki
einkafyrirtækis að ríða á vaðið í
þessum efnum.
Athyglin hefur hingað til
beinzt fyrst og fremst að opin-
berum aðilum í sambandi við
störf sem þessi. En frumkvæði
Sjóvár-Almennra og Kaup-
þings verður áreiðanlega til
þess, að fleiri einkafyrirtæki
kanna þá möguleika, sem fyrir
hendi kunna að vera.
Þannig má vel vera, að hin
nýja byggðastefna sem byggir
á nýrri tækni sé að verða að
veruleika án þess að til þurfí að
koma sérstakt átak Álþingis
eða stjórnvalda umfram það að
tryggja að fjarvinnslukerfin
hvar sem er á landinu standist
samjöfnuð við það bezta á höf-
uðborgarsvæðinu. Atvinnulífið
sjái sér hag í því að flytja
ákveðna starfsþætti út á land
án þess að fleira komi til. Það er
líka raunhæfasta byggðastefn-
an. Sár reynsla undanfarna
áratugi hefur sýnt
landsbyggðarfólki fram á, að
það hefur takmarkaða þýðingu
að treysta á opinbera aðila.
SELLA-
FIELD
AÐ er augljóst, að við Islend-
ingar höfum mikla hags-
muni af því, að vinnslu geisla-
virks kjamorkuúrgangs í Sella-
field verði^ hætt. Þótt hér við
strendur Islands mælist ekki
nema 1 eining í geislamengun á
móti 50 við Noreg og 1000 í ír-
landshafi er það rétt, sem Siv
Friðleifsdóttir umhverfisráð-
herra benti á, á blaðamannafundi
með orkumálaráðherra Ira í
fyrradag, að markaðir fyrir sjáv-
arafurðir okkar eru afar við-
kvæmir og þess vegna er mikil-
vægt fyrir okkur að taka höndum
saman við Ira og aðrar Norður-
landaþjóðir í þessu máli.
Þótt ekki væri nema vegna
skertrar ímyndar á alþjóðavett-
vangi gæti Sellafield orðið okkur
skeinuhætt.
Joe Jacob, orkumálaráðherra
íra, sagði m.a. á blaðamanna-
fundinum:
„Við írar kefjumst þess á fund-
inum í júní að endurvinnslu
kjamorkuúrgangs verði hætt og
rök okkar em þau, að endur-
vinnslan jafngildi mengun sjávar.
Við höfum einfaldlega glatað allri
trú og öllu trausti, sem við höfð-
um gagnvart þessari starfsemi í
Sellafíeld.“
Það er rík ástæða til fyrir okk-
ur íslendinga að leggja áherzlu á
samstarf við nágrannaþjóðir okk-
ar um þetta mál. Við eigum mikið
í húfi, því að lífsafkoma okkar er
nánast öll í veði ef illa færi.
Raunar er ljóst, að fátt er mik-
ilvægara um þessar mundir en al-
þjóðlegt samstarf í umhverfis-
málum. Akvarðanir, sem teknar
eru í fjarlægu landi, geta haft af-
drifaríkar afleiðingar fyrir okkur
og aðra án þess að við getum haft
nokkuð um það að segja. Þess
vegna er svo mikilsvert að efla al-
þjóðlegt samstarf á þessu til-
tekna sviði.
NÝ BY GGÐ ASTEFNA
Og enn sagði Gunn-
laugur:
„Og svo var það
gleðin (!) Hvað hún var
hrein og fölskvalaus,
hvað við glöddumst yf-
ir litlu. Og hvað heim-
urinn gat verið dásamlegur, jafnvel
þótt maður upplifði ekki það sem
kallað er „undur veraldar". Hvað
maður gat hrifizt af myndunum utan
á vindlakössum og ávaxtadósum (!)
Þá var maður ekki orðinn nógu
blaséraður. Þá horfði maður á lífið
og tilveruna með síljómandi spum-
araugum bamsins. Og sveitamaður-
inn í blóðinu gat notið þeirrar menn-
ingar, sem var á boðstólum.
Nú er eins og enginn geti notið
neins vegna lærdóms. Það þykir mér
mikil afturför. Ég ræktaði með mér
það, sem nú mundi vera kallað
„vondur smekkur". Og ég var hrifinn
af mörgu því, sem nú yrði ekki talið
til góðrar listar. Og það er ég ennþá.
Áður fyrr var barnaskapurinn ekki
fordæmdur. ímyndunaraflið fékk að
leika lausum hala. Engin frægð eða
viðurkenning, ekkert sem kallað er
„þroskaður smekkur", því síður fín
intelligensía, sem með nálaroddi
tízkunnar potaði í hrygginn á mann-
eskjunni til þess að hún gerði ekki
vitleysur. En þetta fátæklega um-
hverfi skapaði samt list, sem mér
hefur alltaf fallið í geð.
En nú ætla ég ekki
að þreyta þig lengur á
svona bollaleggingum.
Nú skulum við hætta
að skoða þessar mynd-
ir og setjast snöggvast
inn í stofu. Ég held nefnilega, að það
sé bezt, að ég segi þér litla sögu, áður
en þú ferð. Sögulaust samtal er eins
og saltlaus grautur."
Sigvaldi Kaldalóns bauð Gunn-
laugi að heimsækja sig í Grindavík,
þar sem hann bjó og tók Gunnlaugur
boðinu fegins hendi, því að hann
hafði alltaf langað að mála suður með
sjó. Þegar hann kom fyrst til Grinda-
víkur, lá snjór yfir landinu, en hann
hafði engan sérstakan áhuga á hon-
um. Hann kom að kvöldlagi og
heyrði þungan nið af hafi, sem lá
undir myrkrinu. Næsta morgun þeg-
ar hann vaknaði, var bjart og fallegt
veður og snjóföl á jörðu, „og ég sá
lág, snæviþakin fjöll, blátt sund og
rauð þök. Mér fannst þetta fallegt og
datt strax í hug, að hér væri
skemmtilegt að mála.“
Grindavík var lítið þorp og allir
þekktu Sigvalda, svo að Gunnlaugur
komst fljótt í kynni við sjómenn og
fékk að teikna þá, bæði andlitsmynd-
ir og „stundum fór ég niður á
bryggju og teiknaði þá við störf.
Annars málaði ég oft að degi til og
teiknaði á kvöldin og fékk þá ein-
hvern karl til að sitja fyrir, yfirleitt
sjómenn, því að öðrum var varla til
að dreifa.
Á daginn málaði Gunnlaugur olíu-
myndir og oftast af húsunum í
Grindavík, stundum með útsýni til
landsins, en þótti það ekki eins
skemmtilegt og að hafa sjóinn í
baksýn. „Eg málaði helzt ekki fjöll,
ég hef aldrei haft gaman af því. Ég
málaði út um gluggan á efri hæð ein-
hvers hússins í plássinu, bað þá eig-
andann að leyfa mér að hafast þar
við og var það auðsótt mál.“ Gunn-
laugi þótti gott að vera í Grindavík
og mála „því að ég varð minna var
við bæinn en í Reykjavík, og mér leið
vel.“
Gunnlaugur hafði mest gaman af
því, „hvað sjórinn var margbreyti-
legur og bátarnir upplagðar fyrir-
myndir. Þetta var salt jarðar.“
Þegar Gunnlaugur kom aftur
heim til Reykjavíkur, málaði hann til
skiptis eftir skissum myndir úr
Borgarfirði, aðallega af fólki og kúm
og oft einhvem jökul í baksýn, og
myndir af sjómönnum á bátum eða
við fiskaðgerð á bryggju. „Það mætti
kannski segja, að myndirnar hafi
endurspeglað þjóðlífið að því leyti,
að oft var sami maður bæði bóndi og
sjómaður."
M.
HELGI
spjall
REYKJAVÍKURBRÉF
ÞEGAR þetta Reykja-
víkurbréf er skrifað að
morgni laugardags er
einungis fyrra degi stofn-
fundar Samfylkingarinn-
ar lokið og því ekki hægt
að fjalla um fundinn út
frá niðurstöðum hans.
Hins vegar er ljóst af frásögn Morgunblaðs-
ins af umræðum á fundinum í gær, föstudag,
að auðlindamál og sjávarútvegsmál hafa ver-
ið þar töluvert til umræðu eins og búast mátti
við_.
í frásögn Morgunblaðsins af umræðum í
sérstakri málstofu um þennan málaflokk seg-
ir m.a.:
„Svanfríður I. Jónasdóttir, þingmaður,
ræddi um pólitískt mat við nýtingu sjávar-
afurða. Hún sagði, að eignarhald auðlinda og
afnotaréttur skipti miklu máli og fiskistofn-
amir væru sameign þjóðarinnar samkvæmt
lögum. Ymsar aðrar auðhndir væru í forsjá
og vörzlu ríkisins eins og hálendið eða þjóð-
lendurnar, hafsbotninn, orkulindir og auð-
lindir í jörðu, þótt meginreglan væri að eign-
arréttur væri hjá landeigendum.
Það væri vont, að ríkið væri skráður eig-
andi mikilvægra auðlinda, sem ættu að vera
ævarandi eign íslenzku þjóðarinnar eins og
það væri orðað í lögunum um Þingvelli. Hægt
væri að ganga frá eignarhaldi á sameiginleg-
um auðlindum eins og til dæmis væri gert í
Bandaríkjunum, þar sem ýmsar sameiginleg-
ar auðlindir væru í þjóðareign, að stjómar-
skrárbinda nýjan eignarrétt, þjóðareign, sem
bæði gæti markað afnotarétt sameiginlegra
auðlinda og komið í veg fyrir að misvitur
stjómvöld seldu varanlega það sem við vild-
um, að íslendingar framtíðarinnar erfðu.
Svanfríður sagði að greiða þyrfti fyrir að-
gang að auðlindinni og ef menn vildu í alvöru
tala um fiskveiðistjórnarkerfið þyrfti fyrst að
leysa deiluna um úthlutun veiðiréttarins."
Undir þau grundvallarsjónarmið, sem
Svanfríður I. Jónasdóttur, einn helzti tals-
maður Samfylkingarinnar í sjávarútvegsmál-
um, gerir hér að umtalsefni er hægt að taka
enda má segja að þessi lagalega hlið málsins
sé forsenda þess sem á eftir kemur. Fyrst
verður að leggja traustan lagagmndvöll að
þjóðareigninni og síðan að byggja breytingar
á fiskveiðistjórnarkerfinu á þeim gmnni.
I fyrirspurnartíma á stofnfundi Samfylk-
ingarinnar fjallaði nýkjörin formaður flokks-
ins, Össur Skarphéðinsson, um viðhorfin í
þessum málaflokki og sagði m.a.:
„Ég held að menn ættu ekki að gleyma því,
sem segir í stjórnarsáttmála, en þar var skot-
ið inn lítilli aukasetningu þar sem Framsókn-
arflokkurinn og Sjálfstæðisflokkurinn urðu
sammála um að það kæmi til greina að láta
sjávarútveginn borga fyrir þann kostnað sem
hlýst af ýmissi þjónustu við hann. Hvað felst í
því? Við vitum það ekki. Líklega munu þeir
áður en kemur til næstu kosninga leggja
fram einhvers konar hugmyndir um veiði-
leyfagjald. Það verða öðm vísi hugmyndir en
okkar, en eins og Guðmundur Árni sagði, þá
seljum við ekki sál okkar fyrir hvað sem er.
Gleymum því ekki heldur að sá sem hefur
verið að slást hvað harðast í þessu máli er
Morgunblaðið. Þeir virðast nú hafa slegið að-
eins af sínum kröfum. Nú tala þeir bara um
að prinsippið þurfi að nást en þeim er í reynd
sama um hvað gjaldið verður hátt.“
Og Guðmundur Ámi Stefánsson alþingis-
maður sagði í sömu umræðum:
„Við ætlum ekki að fara að gera sátt við
stjórnarflokkanna um eitthvert smotterí."
Afstaða
Morgunblaðs-
ins
AÐ GEFNU tilefni
frá Össuri Skarphéð-
inssyni er ástæða til
að rifja enn einu sinni
upp hver afstaða
Morgunblaðsins er til
breytinga á fiskveiðistjórnarkerfinu og auð-
lindagjalds almennt. Þar hefur engin breyt-
ing orðið á eins og formaður Samfylkingar-
innar heldur fram og raunar óskiljanlegt
hvaðan hann hefur þær hugmyndir.
Það er ljóst, að kvótakerfið verður áfram
grundvöllur fískveiðistjórnarkerfisins. Um
það er nokkuð almenn samstaða í landinu,
þótt einstaka raddir og þá fyrst og fremst á
Vestfjörðum geri kröfur um annað. Hins veg-
ar þarf að gera breytingar á kvótakerfinu til
þess að sæmilegur friður geti orðið um það.
Um annan þátt þessa máls er líka nokkuð
almenn samstaða og þá er átt við að lang-
flestir eru þeirrar skoðunar að eðlilegt sé að
sjávarútvegurinn greiði þann kostnað sem
þjóðarbúskapurinn hefur af sjávarútveginum
og hefur greitt hingað til. Raunar má líta svo
á að þær greiðslur séu ígildi ríkisstyrkja til
sjávarútvegsins en þá má ekki gleyma því að
slíkur kostnaður er líka greiddur vegna ann-
arra atvinnugreina og sjávarútvegurinn hef-
ur enga sérstöðu að því leyti til.
Það er rangt hjá Össuri Skarphéðinssyni
að ekki sé vitað hvað þessi kostnaður er mik-
ill. Þetta er einungis spuming um hvað telst
eðlilegt að flokka undh- þann kostnað. Upp-
hæðin hleypur á tölum frá innan við tveimur
milljörðum en hægt að koma henni upp undir
fimm milljarða eftir því hvaða kostnaðar-
þættir eru teknir með. Á t.d. að taka sjó-
mannaafsláttinn inn í þessar tölur? Þá nálg-
ast upphæðin fimm milljarða. Er Össur
Skarphéðinsson þeirrar skoðunar að fella
eigi sjómannaafsláttinn niður og gera kröfu
til þess að útgerðin greiði þann kostnað?
Ög til þess að setja þessar tölur í samhengi
er ástæða til að benda á að veltufé frá rekstri
sjávarútvegsfyrirtækjanna á landinu í heild á
síðasta ári hefur sennilega verið 10-12 millj-
arðar og hugsanlega lægri tala og er þá
byggt á þekktum tölum frá þeim fyrirtækj-
um, sem skráð eru á Verðbréfaþingi Islands.
Ef menn vilja reikna kostnað þjóðarbúsins
: ; við sjávarútveginn eins hátt og unnt er, snýst
umræðan um kostnað um það, hvort helming-
ur af veltufé atvinnugreinarinnar frá rekstri
á einu ári eigi að ganga til þeirra greiðslna.
Hér er því ekki um neitt „smotterí" að ræða,
svo vitnað sé til orða Guðmundar Árna.
Morgunblaðið hefur ítrekað lýst þeirri
skoðun að það sé óeðlilegt að leggja einhveija
brúttótölu á sjávarútveginn. Þvert á móti eigi
sjávarútvegsfyrirtækin hvert um sig að
greiða fyrir þá þjónustu sem þau kaupa frá
opinberum stofnunum á borð við Hafrann-
sóknastofnun og Landhelgisgæzlu. Ef fiski-
skip þarf á aðstoð Landhelgisgæzlu að halda
á útgerð þess að greiða fyrir þá þjónustu. Ef
útgerðarfyrirtæki þarf á upplýsingum frá
Hafrannsóknastofnun að halda á það sama
fyrirtæki að greiða fyrir þá þjónustu. Þannig
eru einkafyrirtæki rekin. Þau greiða fyrir þá
þjónustu, vörur eða upplýsingar, sem þau
kaupa en ekki annað.
Þessi sjónarmið Morgunblaðsins varðandi
kostnaðargreiðslur sjávarútvegsins hafa ekki
fengið almennan hljómgrunn. Þetta eru þó
þau einu sjónarmið, sem stuðningsmenn
einkaframtaks í atvinnulífi geta haft og
furðulegt að samtök útvegsmanna hafi ekki
lýst stuðningi við þau sem þeir hafa ekki gert.
Jafnframt því að greiða kostnað með þess-
um hætti telur Morgunblaðið að útgerðin eigi
að greiða fyrir réttinn til þess að nýta auð-
lindina. Það er líka að verða nokkuð almenn-
ur stuðningur við það sjónarmið. Ágreining-
urinn stendur ekki fyrst og fremst um það
hvort slíkt gjald skuli greiða heldur hvemig
það verði greitt. Þetta er ekki lengur spurn-
ing um grundvallarsjónarmiðin í málinu held-
ur aðferðina. Þetta hefur gífurlega þýðingu í
þessum umræðum og þess vegna skyldi ný-
kjörinn formaður Samfylkingarinnar varast
að gera lítið úr „prinsippinu" í málinu.
Það verður verkefni stjórnmálamannanna
að ákveða hvaða leið verður farin til þess að
innheimta það auðlindagjald sem vaxandi
líkur eru á að samstaða geti tekizt um í
„prinsippinu".
Það er rangt hjá Össuri Skarphéðinssyni
að Morgunblaðinu sé „sama um hvað gjaldið
verður hátt“. Það skiptir þvert á móti miklu
máli að skynsamleg niðurstaða fáist í þeim
efnum.
Það er væntanlega öllum ljóst að það er
veltufé frá rekstri atvinnugreinarinnar sem
gefur hugmynd um hvert bolmagn hennar er
til að greiða gjald fyrir nýtingu fiskimiðanna.
Það er að sjálfsögðu breytilegt frá ári til árs
og eðlilegt að gjaldið taki breytingum eftir
þeim sveiflum sem verða í afkomu fyrirtækj-
anna.
Þjóðin sem eigandi auðlindarinnar má ekki
ofbjóða gjaldþoli viðskiptavina sinna sem eru
útgerðarfyrirtækin í landinu. Sá sem vill eiga
langvai-andi og hagstæð viðskipti við annan
aðila hagar verðlagningu sinni þannig að báð-
ir aðilar njóti góðs af. í þeirri stöðu er ís-
lenzka þjóðin sem eigandi auðhndarinnar.
En þessi regla verkar á báða vegu. Lang-
varandi og hagstæð viðskipti verða ekki þann-
ig að friður ríki um þau ef hinn aðilinn, eigandi
auðlindarinnar í þessu tilviki, er sáróánægður
með sinn hlut eins og veruleikinn er í dag.
Laugardagur 6. maí.
Morgunblaðið/Ómar
Skúfendur á Bakkatjörn.
Þess vegna er Morgunblaðið þeirrar skoð-
unar að þegar kemur að álagningu auðhnda-
gjalds eigi hluti auðlindarentunnar að ganga
til eiganda fiskimiðanna en ekki auðlinda-
rentan öll.
Sjávarútvegurinn þarf, eins og aðrar at-
vinnugreinar, að búa við frelsi til þess að at-
hafna sig. Ein afleiðing þeirra átaka, sem
staðið hafa um kvótakerfið, er sú að með lög-
um hafa margvísleg höft verið sett á þessa
atvinnnugrein sem takmarka mjög svigrúm
hennar til hagræðingar. Jafnhliða því að taka
upp greiðslur fyrir réttinn til þess að nýta
auðlindina eru full rök fyrir því að afnema
þessi höft sem sjávarútvegurinn hefur búið
við. Þess vegna er það og hefur verið skoðun
Morgunblaðsins að það eigi að afnema allar
takmarkanir á framsali veiðiheimilda um leið
og útgerðin hefur greiðslur fyrir afnotarétt
af fiskimiðunum. Þegar þær greiðslur hafa
verið teknar upp og lagðar á með eðlilegum
og sanngjörnum hætti getur enginn gert þær
athugasemdir sem fólk gerir nú við þau við-
skipti sem fram fara með veiðiheimildir. Þá
fer það eftir markaðsaðstæðum og útsjónar-
semi útgerðarmanna hvort þeir hagnast eða
tapa á slíkum viðskiptum, alveg eins og gerist
með hlutabréf. Stundum hagnast menn á við-
skiptum með hlutabréf í móðurfyrirtæki ís-
lenzkrar erfðagreiningar og stundum tapa
menn eins og gerzt hefur síðustu daga.
Auk þess að afnema takmarkanir á við-
skipti með veiðiheimildir telur Morgunblaðið
vel koma til greina að afnema takmarkanir
sem eru á því lögum samkvæmt hvað einstök
útgerðarfyrirtæki geta ráðið yfir miklum
veiðiheimildum. Sömu rök eiga við; um leið
og útgerðin greiðir fyrir afnotaréttinn af
fiskimiðunum kemur engum við hvað
útgerðarfyrirtæki aflar sér mikilla veiðiheim-
ilda ef það telur sér hag í því.
Þetta er umdeilt atriði og margir þeir, sem
standa nálægt útgerðinni, telja að það komi
ekki til greina að afnema þakið á kvótaeign-
ina af ótta við að veiðiheimildir safnist á of
fárra hendur og að nýir aðilar hafi nánast
enga möguleika á að komast inn í atvinnu-
greinina.
Það er hins vegar ekki bæði hægt að halda
og sleppa. Sjávarútvegurinn verður að búa
við sama athafnafrelsi og aðrar atvinnugrein-
ar. íhlutun opinberra aðila í málefni sjávar-
útvegsins má ekki vera meiri en hjá öðrum
atvinnugreinum. Hins vegar er eðlilegt að
sömu reglur gildi um sjávarútveginn að
þessu leyti og gilda eða verða settar um oln-
bogarými manna í öðrum atvinnugreinum og
er þá átt við samkeppnislögin.
■■■^^■■■H AF ÞVÍ sem fram
Aðrar auð- hefur komið um um-
y ræður á stofnfundi
linair Samfylkingarinnar
verður ekki séð að spurningin um auðlinda-
gjald á aðrar atvinnugreinar hafi komið þar
verulega til umræðu. Þó kann það að vera.
Alla vega er ljóst að í öllum þessum umræð-
um hlýtur það að vera grundvallaratriði að
hið sama eigi við um allar atvinugreinar
landsmanna, sem nýta auðlindir í þjóðareign,
að þær greiði fyrir réttinn til þess að nýta
þær. Segja má að umræðurnar um sjávar-
útveginn séu þroskaðar að þessu leyti enda
hafa þær staðið í meira en áratug. Umræður
um greiðslu auðlindagjalds vegna nýtingar á
orku fallvatnanna eru hins vegar skammt á
veg komnar. Meginástæðan fyrir því er
áreiðanlega sú að orkufyrirtækin hafa yfir-
leitt verið í opinberri eigu. Á næstu árum er
líklegt að breytingar verði á því og þess
vegna er tímabært að hefja þær umræður. Þá
er m.a. hægt að taka mið af reynslu Norð-
manna sem hafa innheimt slíkt gjald að ein-
hveiju leyti af vatnsaflsvirkjunum.
Hins vegar er leitt að formaður Samfylk-
ingarinnar skyldi ekki ræða þessi mál á
breiðara grundvelli í ræðu sinni á stofnfundi
flokksins. Það er alveg augljóst að athyglin
beinist nú að nýrri auðlind í almannaeigu sem
eru fjarskiptarásir, símarásir, útvarpsrásir
og sjónvarpsrásir.
Farsímarásirnar eru augljóslega mikils
virði. Við þurfum ekki að leita til annarra
landa til þess að komast að raun um það.
Ofsagróði Landssíma Islands af rekstri far-
símakerfa segir sína sögu. Sviptingar á vett-
vangi viðskiptalífsins um útvarpsrásir og að
einhverju leyti sjónvarpsrásir benda til þess
að þær séu taldar nokkurs virði. Morgun-
blaðið hefur frá því snemma á þessum áratug
hvatt til þess að gjald verði tekið fyrir afnot
af þessum rásum. Raunar er blaðið frum-
kvöðull í þeim umræðum hér á landi.
Uppboð á farsímarásum í Bretlandi, sem
m.a. hefur verið fjallað ítarlega um hér í
blaðinu undanfarnar vikur, hefur opnað
mönnum nýja sýn á stöðuna í þessum málum.
Brezka ríkisstjórnin gerði ráð fyrir að tekjur
af uppboði á rásum fyrir næstu kynslóð far-
síma mundu nema um fimm milljörðum
sterlingspunda. Niðurstaðan varð sú að
símafyrirtækin reyndust tilbúin að greiða yf-
ir 20 milljarða sterlingspunda fyrir þessar
rásir og munu nánast staðgreiða þá upphæð.
í kjölfarið á þessum tíðindum hafa aðrar
Evrópuþjóðir tekið við sér og Þjóðverjar
stefna nú að uppboði farsímarása hjá sér og
það sama á við um fleiri Evrópuþjóðir. Sturla
Böðvarsson samgönguráðherra hefur tjáð
sig um þessi mál á þann veg að hann hefur
augljóslega opinn huga til þess að skoða
þessa möguleika.
Það liggur í augum uppi að samhliða því að
auðlindagjald verði tekið upp í sjávarútvegi
þarf að fara fram almenn stefnumörkun um
slíka gjaldtöku af nýtingu auðlinda í þjóðar-
eign almennt en jafnframt þarf að taka
ákvörðun á næstunni um gjaldtöku vegna
farsímarása.
Umræður um þessi málefni öll eru að kom-
ast á nýtt og þróaðra stig ef svo má að orði
komast. Tími gífuryrða og orðahnippinga er
liðinn. Nú er komið að ákvarðanatöku og þá
skiptir máli að hún sé raunsæ og yfirveguð.
Það er til lítils gagns að deila um sömu mál
árum og jafnvel áratugum saman. Umræð-
urnar verða að leiða til málefnalegrar niður-
stöðu. Við erum ekki í þessum umræðum um-
ræðnanna vegna heldur til þess að komast að
niðurstöðu og ná árangri.
Væntanlega munu stjórnmálaflokkarnir
hafa tækifæri til að taka afstöðu til útfærðra
tillagna um þessi efni á næstu mánuðum.
Ekki fer á milli mála að stjórnarflokkarnir,
Sjálfstæðisflokkur og Framsóknarflokkur,
ráða ferðinni enda er þingmeirihlutinn
þeirra.
En það verður fróðlegt að sjá hvort Sam-
fylkingin og aðrir stjórnarandstöðuflokkar
standast það próf sem þeir standa frammi
fyrir.
Freistingin kann að verða sterk fyrir
stjórnarandstöðuflokkana alla að snúast
gegn öllum tillögum á þeirri forsendu að þær
feli í sér „smotterí“. Þó er það ekki vænlegt
til árangurs fyrir þingmenn stjórnarand-
stöðuflokkanna á landsbyggðinni.
Hins vegar er hér um svo stórt mál að
ræða fyrir þjóðina alla og framtíðarhagsmuni
hennar að það er hægt að gera þá kröfu til
stjórnmálaflokkanna, hvort sem þeir eru í
stjórn eða stjórnarandstöðu, að þeir hefji sig
yfir dægurþrasið og skammtímasjónarmið,
þegar kemur að því að Ijúka þessu máli á
þann veg, að friður geti orðið.
„Þjóðin sem eig-
andi auðlindarinn-
ar má ekki ofbjóða
gjaldþoli við-
skiptavina sinna
sem eru útgerðar-
fyrirtækin í land-
inu. Sá sem vill
eiga langvarandi
og hagstæð við-
skipti við annan
aðila hagar verð-
lagningu sinni
þannig að báðir
aðilar njóti góðs
af. f þeirri stöðu
er íslenzka þjóðin
sem eigandi auð-
lindarinnar.
En þessi regla
verkar á báða
vegu. Langvar-
andi og hagstæð
viðskipti verða
ekki þannig að
friður ríki um þau
efhinnaðilinn,
eigandi auð-
lindarinnar í
þessu tilviki, er
sáróánægður með
sinn hlut eins og
veruleikinn er í
dag.“