Morgunblaðið - 19.08.2000, Blaðsíða 45

MORGUNB LAÐIÐ
LAUGARDAGUR 19. ÁGÚST 2000 45
LISTIR
Rætur /
Þræðir /
Hrat
Ljósmynd/Bragi Ásgeirsson
Jdna Imsland: An titils, handunnin hör og ull, 1999. Hansi Huber. Fk:ttai hör og viður> 1999.
MYJVDLIST
Hafnarborg
Sverrissalur
Apótck
HÖR
Beate Maria Friedl/Evelyn
Gyrcizka/Guðrún Jónsdúttir Kol-
beins/Guðrún Marinósdóttir/
Hrafnhildur Signrðardóttir/
Ingibjörg Styrgerður Haraldsdótt-
ir/Ingiríður Oðinsdóttir/ Jóna A.
Imsland/María yalsdóttir/ Auður
Vésteinsdóttir/Ólöf Einarsdóttir/
Þorbjörg Þórðardóttir/
Þuríður Dan Jónsdóttir/ Hansi
Humber. Opið alla daga frá 12-18.
Lokað þriðjudaga. Til 27. ágúst.
Aðgangur 300 krónur í allt húsið.
HÖR er merkilegt og nytsamt
efni, vinnsla þess samofín sögu
mannsins um þúsundir ára, þótt
iðnbyltingin hafi að stórum hluta
stöðvað þá þróun, önnur og auð-
unnari efni í sívaxandi mæli komið
til sögunnar.
Linum usiatissimum, er einsárs
planta af ætt tvíkímblaða runna eða
jurta með um 220 tegundir og hefur
verið ræktað í 4-6000 ár í Austur-
álfu. Linaceae, eða jurtir af línætt
eru með sterkbyggðar seigar trefj-
ar í rótum og auðugar af línolíu, var
ræktað á Islandi til forna og er
ræktað víða um lönd til framleiðslu
á spunalínþráðum/ hör, og vegna
fræolíunnar. Ein tegund vex villt á
Islandi, villilín, Linum catharticum,
með hvít blóm 10-20 sm á hæð, er
fremur sjaldgæft og sumar upp-
sláttarbækur segja villilín ekki
þekkt fyrirbæri, þá hafa nokkrar
tegundir verið ræktaðar í görðum
hér á landi. Lín er nytsamt til
margra hluta, en hefur aðallega
verið notað í klæði og dúka, jafnvel
er til fínn skrifpappír með lérefts-
áferð. Aríar fluttu línfræið til
Evrópu á sínum tíma.
Myndlistarmenn og hönnuðir
hafa sem kunnugt er í vaxandi mæli
leitað til upprunalegra efna fortíðar
og á það jafnt við um samsetningu
og blöndun lita með náttúi’uolíum
og efna úr náttúrunni. Við sjáum
þetta í ýmsum tegundum núlista-
málverka þar sem stuðst er við
gamlar akademískar aðferðir í
blöndun lita, jafnvel gerð þeirra og
eftirmeðferð. Málararnir rífa þá
sjálfir litina og nota síður kemískar
olím-, það á einnig við olíulausa liti
sbr. eggtempera og margt fleira.
Þá leita stöðugt fleiri beint til nátt-
úrunnar eftir hugmyndum og efn-
um, sem þó er ekki nýtt því mód-
ernistarnir ruddu hér brautina í
upphafi 20. aldar, einnig að nota til-
fallandi afganga og rusl, kom þó
einkum fram hjá dada- hreyfing-
unni. Sjónræn fegurð eyðingarafl-
anna og þess sem afbakast og af-
lagast hefur verið þekkt stærð allt
frá því að fegurðarhugtakið varð til
og fræg er hér skilgreining Mark-
úsar Árelíusar, keisara í Róm, sem
ég hef áður vísað til og greint frá að
hluta.
Afturhvarfið til náttúrunnar og
hins upprunalega hefur þannig orð-
ið æ ríkari þáttur í athöfnum lista-
manna eftir því sem eyðingin
tæknibyltingarinnar hefur orðið al-
tækari og ógnar nú vistarkerfí jarð-
arbúa. Það á einkum við eftir að
menn uppgötvuðu skaðsemi ýmissa
kemískra efna sem listamenn voru
farnir að nýta sér, svo sem ýmis
plastefni og epoxy sem er gerð úr
efnasamböndum þar sem súrefnis-
atóm myndar brú milli tveggja at-
óma, en vinna í þessum efnum hef-
ur kostað ófáa listamenn heilsuna
og aðra lífið. Öll möguleg náttúru-
efni eru dregin fram í dagsljósið og
leitað til eldri gilda um leið og aðrir
listamenn sem hafna beinu návígi
við fljótandi efni, eru á kafi í hug-
myndafræði, fjöltækni og margvís-
legri tilbúinni smíð iðnaðarins.
Nefna má þessi stefnumörk æðra
stig grasrótar, en hugtakið hefur
verið teygt á ýmsa vegu og á til að
mynda lítið skylt við þá áráttu að
dýrka utangarðsfyrirbæri,
hvunndaginn í sinni hráustu og al-
gjörustu mynd eða ljúfsárri fortíð-
arþrá, nostalgíu. Hér er einungis
um að ræða afturhvarf til ekta,
náttúrulegra og óskaðlegra efna,
iðulega með fegurð þeirra og fersk-
leika að leiðarljósi.
Þetta vakir einmitt fyrir lista-
fólkinu sem stendur að sýningunni
Hör í Sverrissal og Apóteki Hafn-
arborgar, og hér er Ingibjörg Styr-
gerður Haraldsdóttir hinn drífandi
kraftur, en hún og eiginmaður
hennar, Smári Ólafsson, hafa
stundað hörrækt frá 1993, samfara
því að kynna sér ræktun þess og
vinnsluaðferðir víða um lönd% Skylt
er einnig að taka fram, að Áslaug
Sverrisdóttir hefur fengist við
ræktun og merkilegar tilraunir
með hör, sem fleiri náttúruefni til
textflgerðar.
Þetta er allt mjög áhuga- og lofs-
vert og verður fróðlegt að sjá
hvernig mál þróast á næstu árum.
En það sem við sjáum á sýningunni
er að hópur kvenna úr Textflfélag-
inu hefur tekið efnið upp á arma
sér einkum hvað gerð smáhluta
snertir, þá hefur Ingibjörg Styr-
gerður fengið þrjár skólasystur sín-
ar frá Vínarárunum til að taka þátt
í framníngnum. Fágætur blær fág-
unar er yfir sýningunni, sem er
vandvirknislega sett upp auk þess
sem sýnishorn af hör og tækjum til
vinnslu hans er í horni Apóteksins
til áréttingar og skilnings á ferlinu.
Það er íslenzka línið sem er í
öndvegi, einnig hjá útlenzku gest-
unum og geta skoðendur virt fyrir
sér ýmsa vinnslumöguleika þess í
vinnubrögðum listakvennanna, en
gerð textfla er enn algjörlega í
höndum kvenna hér á landi, einnig
að stórum hluta til í útlandinu.
Naumhyggjan og einfaldleikinn
ráða ríkjum í verkum listakvenn---
anna fjórtán, hlutir nytjaforms og
þekkilegar lágmyndir, en einnig
smáskúlptúrar. Náttúruleiki efnis-
ins dreginn fram, það unnið í blautu
formi og/eða steypt, en einnig með
öðrum efnum í bland svo sem
þæfðri ull, blaðagulli, vír, pappír,
bývaxi, eir, birki, sandi o.fl.
Einna fyrirferðarmestar á sýn-
ingunni eru þær Ingiríður Óðins-
dóttir með lágmyndir sínar og Þor-
björg Þórðardóttir með
smáskúlptúra og lágmyndir í bland.
Þá er áberandi að verk Þorbjargar *
eru heilust og formsterkust en
skálar Guðrúnar Marinósdóttur
hins vegar fíngerðastar.
Það er óvenju mikill yndisþokki
yfir sýningunni og þótt minna beri
á svipmiklum tökum í gerð verk-
anna búa þau yfir fegurð hins smá-
gerða ásamt innileika sem ber ekki
að vanmeta. Má hér enn vísa til
orða Rilkes; hið smáa er jafn lítið
smátt og hið stóra er stórt...
Bragi Ásgeirsson
Það sem enginn
sér en fínnur
Morgunblaðið/Halldór B. Runólfsson
Hluti af sýningu Anne Katrine Dolven í Gallern i8.
MYYDLIST
Galleríi8,
Ingólfsstræti 8
MÁLVERK & MYNDBÖND
ANNE KATRINE DOLVEN
Til 10. september. Opið fimmtu-
dagatil sunnudaga frá kl. 14-18.
FRÁ fyrstu tíð hefur Anne Katr-
ine Dolven verið að fást við sam-
hverfur, einhvers konar mynstur
sem lýsir sér líkt og tveggja flata
togstreita. Hver þekkir ekki mynd-
ina sem má lesa á tvo ólíka vegu allt
eftir því hvort horft er á hvíta flötinn
í miðjunni eða svörtu fletina sem af-
marka formteikninguna í miðjunni.
Annað hvort sér maður bikar á miðri
myndinni eða skuggamyndir tveggja
samhverfra prófíla sem snúa hvor
móti öðrum. Muni ég rétt var það sól-
in milli tveggja sjávarkletta á Lofot-
en sem færði Dolven þessa symmetr-
ísku sýn í öndverðu. Síðan er eins og
hún sé að reyna að eyða skilunum
milli bakgrunns og forgrunns í verk-
um sínum.
Reyndar er það einmitt það sem
gerist þegar horft er á verk hennar
að íletirnir tveir sem oftast eru skil-
greindir sem for- og bakgrunnm-
neita að láta undan síga og áhorf-
andinn veit ekki gjörla hvernig túlka
skuli það sem fyrir augu ber. Með
tækni sem byggir á jafnri sköfun lit-
arins yfir spegilslétta álplötu verða
skilin milli myndar og heildar sér-
kennilega tvíbent. Ólíkt flestum lönd-
um sínum sem fram komu á níunda
áratugnum notaði Dolven Ijósa liti og
föla. Þar með voru verk hennar full-
komlega laus við þunglyndislega
dramatík svörtu málaranna, svo sem
þeirra Erik Annar Evensen og Bjorn
Sigurd Tufta. Yfir þeim hvfldi þó yf-
irskilvitlegt svipmót þess háttar
tímaleysis sem reynir að lýsa í senn
ytri og innri veruleik. Grískar amfór-
ur - tvíhanka vasar - yíir norskri
strönd gat verið myndefnið án þess
að nokkuð frekara væri beinlínis
hægt að njörva niður með vissu.
Það er einmitt óvissan um stund og
stað - hér eða þar; nú eða þá - sem
Anne Katrine tekst að fanga með svo
sérkennilega skilvíslegum hætti.
Hvernig hún fer að því er vissulega
hluti af leynilegum samningi hennar
við efni og aðferðir en drjúgan þátt í
velheppnaðri tjáningu á hinu óræða
má skrifa á kostnað jafnræðis alls
þess sem fram fer á fletinum. Áhorf-
andinn er aldrei íyllilega öruggur um
að það sem hann sér fyrir framan sig
taki ekki einhverjum breytingum
hreyfi hann sig eilítið til hliðar. Hann
getur ekki verið viss um nema flötur-
inn sem óneitanlega er sá dekkri lýs-
ist ekki upp þegar breytt er um sjón-
arhorn.
Og myndefnið; það er undarlega
þarmalegt eins og röntgenmynd af
kviðnum. Slíkt minni er til þess fallið
að grafa undan öniggri skynjun því
þó svo við vitum af innvolsinu í okkur
og heyrum jafnvel í því gaulið sjáum
við það aldrei nema við óvenjuleg-
ustu ki-ingumstæður á sérdeildum
spítalanna. En Dolven er ekki að fást
við list sína til að hrella okkur eða
áminna um óvissu tilverunnar heldur
til að sýna okkur fram á takmörk
skilningarvitanna; að margt er sem
maðurinn ekki sér.
Og eitt af því sem maður sér ekki
en finnur - með innyflunum ef ekki
vill betur - er tilfinning og tilfinning-
ar. Ekkert er ljósara og þó óljósara
en einhver tilfinning. Hún getur
komið sem stingur, hiti, bruni eða
fiðringur og hvernig eigum við nú að
tjá eitthvað jafnóljóst og ósýnilegt og
slíka tilfinningu eða tilfinningai-?
Með myndböndunum nálgast Dolven
þessa vitund sína um hinn mikilvæga
en óhöndlanlega hluta tilverunnar
með einföldum en nærfæmum efnis-
tökum. Hrjúfar hendur fara um hár í
verkinu. Ég held á höfði þínu í hönd-
um mér og hendur umvefja egg í
myndbandinu Ylur en bæði eru frá
síðasta ári. Eins og í málverkunum er
ekkert gefið íhugunarlaust. Áhorf-
endur verða að taka sér tíma til að
átta sig á því sem fram fer. Þannig er
hið sýnflega ekki endilega það sem
sýnist heldur hitt sem kemur í ljós
þegar að er gáð. Einungis ef skyn
fylgir skynjun komumst við nær
kjarna hlutanna; einnig listinni.
Halldór Björn Runólfsson
FjÖRÐUR
- miöbœ Hafnarjjaröar
Ósölulokí±g
- gerið góð kaup í
vingjamlegri verslunarmiðstöð