Morgunblaðið - 21.09.2000, Blaðsíða 44

44 FIMMTUDAGUR 21. SEPTEMBER 2000
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
SIGURÐUR
ÁRNASON
+ Sigurður Árna-
son fæddist á
Vestur-Sámsstöðum
í Fljótshlíð 14. júlí
1900. Hann lést á
Hjúkrunarheimilinu
Holtsbúð í Garðabæ
10. september síð-
astliðinn. Foreldrar
Sigurðar voru Árni
Árnason, f. 20.6.
1861, d. 8.4. 1937,
bóndi á Vestur-
Sámsstöðum, og k.h.
Þórunn Jónsdóttir, f.
16.1. 1870, d. 19.7.
1927, húsfreyja.
Systkini Sigurðar voru: Arnheið-
ur Þóra, f. 4.5. 1895, d. 24.6. 1967,
bjó í Reykjavík; Þorbjörg, f. 16.2.
1897, lést sama ár; Sara Þorbjörg,
f. 10.4. 1898, d. 21.9. 1987. Bjó í
Reykjavík; Jón, f. 16.6. 1899, d.
28.6. 1996, bjó á Sámsstöðum;
Árni, f. 2.3. 1902, d.
27.12. 1995, bjó í
Reykjavfk; Tryggvi, f.
20.8. 1907, d. 21.10.
1970, bjó í Reykjavík.
Sigurður kvæntist
1934 eftirlifandi eig-
inkonu sinni Odu
Hildi Árnason, f. 25.5.
1913, húsfreyju. Börn
Sigurðar og Hildar
eru: 1) Unnur, f. 1.4.
1936, býr í Þýska-
landi, gift Alfred
Rohloff og eiga þau
fjögur börn, Björn
Geir, Sigurð Alfreð,
Björgu Ástrúnu og Steingrím
Arthur; 2) Valborg, f. 2.7. 1937,
býr í Reykjavík, en sonur hennar
er Sigurður Freyr Marinósson; 3)
Sara Hjördís, f. 16.10. 1939, býr í
Reykjavík, gift Gunnari Ólafssyni
og eiga þau þrjú börn, Hildi Jónu,
Hjördísi Elísabetu og Gunnar
Árna; 4) Árni Þorsteinn, f. 26.7.
1941, býr á Vestur-Sámsstöðum
og á hann einn son, Grétar Þór-
arin, en sambýliskona Árna er
Aagot Emilsdóttir; 5) Þórunn
Björg:, f. 1.7. 1943, býr í Garðabæ,
gift Árna M. Emilssyni og eiga þau
þrjú börn, Orra, Ornu og Ágústu
Rós; 6) Hrafnhildur Inga, f. 19.3.
1946, býr í Garðabæ, gift Óskari
Magnússyni og eiga þau einn son,
Magnús, en Hrafnhildur á auk
þess þrjú börn af fyrra hjónabandi
með Jóni Viðari Magnússyni,
Söru, Magnús og Andreu Magda-
lenu; 7) Þórdís Alda, f. 25.2. 1950,
býr í Mosfellsbæ, gift Gunnari B.
Dungal. Barnabarnabörn Sigurð-
ar og Hildar eru sextán talsins.
Sigurður var bóndi á Vestur-
Sámsstöðum 1932-1989 er hann
og eiginkona hans fluttu á Kirkju-
hvol á Hvolsvelli. Hann flutti síðan
á hjúkrunarheimilið Holtsbúð í
Garðabæ sl. vor.
Sigurður verður jarðsunginn
frá Breiðabólstaðarkirkju í Fljóts-
hlíð í dag og hefst athöfnin klukk-
an 14.
Gráhvítt hár, skorið andlit, festu-
legan svip ber í hvítan og mikilúðleg-
an jökulinn. Þeir eru svipmiklir báðir
tveir. Myndin rennur saman og þeir
verða ein heild, maðurinn og jökull-
inn hans. Þannig man ég eftir Sigurði
tengdaföður mínum þegar fundum
okkar bar fyrst saman á Sámsstöð-
um. Hann stóð álútur við gluggann,
hallaði sér fram í gráðið og horfði
hugsi á jökulinn sinn. Það er ekki
skrítið að Eyjafjallajökull skuli koma
upp í hugann þegar horft er til baka
og litið yfir farinn veg á langri ævi
Sigurðar sem nú er öll.
Nálægð manns og náttúru getur
varla orði mehi en birtist í þeim
sterku böndum sem Sigurður bast
þessum tignarlega nágranna sínum
'alla ævi.
Sigurður fæddist og bjó á Sáms-
stöðum nánast alla sína tíð en þó
nokkur síðustu árin á Kirkjuhvoli á
Hvolsvelli.
Þegar hann flutti þangað þótti hon-
um það auðvitað hábölvað í fyrstu
eins og títt er en sérstaklega þótti
honum sú tilhugsun óbærileg að geta
ekki horft til jökulsins á hverjum
morgni þegar hann vaknaði.
Þegar við hittumst fyrst var Sig-
urður rúmlega áttræður og kannski
ekki beint við því að búast að við
mundum eiga langa samleið. En það
var öðru nær, árin urðu hartnær tuttr
ugu. Á níræðisaldri hafði Sigurður
mig, nýútskrifaðan lögfræðinginn,
undir í hrossakaupum. Var mér satt
að segja skemmt þegar það rann upp
fyrir mér en ekki urðu tilefni til við-
skipta fleiri á milli okkar nema hvað
hann gaf mér hönd dóttur sinnar. Var
þar með allur skaði bættur. Sigurður
var ljóðelskur maður. Hans upp-
áhaldsskáld var Þorsteinn Erlings-
son.
Hann gaf bömum sínum öllum
Eiðinn, keypti öll sjö eintökin sem til
voru í kaupfélaginu. Sjálfur átti hann
auðvelt með að setja saman vísur og
gerði það óspart og af ýmsu tagi. Póli-
tískar vísur, hrekkjóttar og beittar
voru á tímabili í uppáhaldi en Hildur
+ Steinunn Ágústa Ólafsdóttir
fæddist á Raufarhöfn 8. nóv-
ember 1932. Hún lést á Landspit-
alanum við Hringbraut 8. ágúst
síðastliðinn og fór útfór hennar
fram frá Bústaðakirkju 16. ágúst.
Allt síðan ég var lítil stelpa og upp-
götvaði að við erum fimm frænkum-
^ar sem bemm nafn Steinunnar
ommu og langömmu okkar hefur
mér fundist eins og ég tilheyrði
merkilegu leynifélagi. Kannski
fannst Stennu frænku það líka því
um síðustu jól sendi hún mér eintak
af einu hópmyndinni sem til er af
okkur nöfnunum og þykir mér af-
skaplega vænt um það. Hún var ald-
^irsforsetinn í þessum hópi og er
fékk líka fallegar ástarvísur frá sín-
um bónda.
„Finnst þér þetta ekki gott hjá
mér?“ sagði hann gjarnan glettnis-
lega þegar hann hafði farið með ein-
hveija vísuna fyrir mig af blaðsnifsi
eða umslagsbút. Hló svo og bætti við:
„Þetta er óttalegt bull.“ Ekki urðu
vísurnar lakari ef eitthvað var við
höndina til að skola þeim niður með
en það gerði Sigurður gjarnan. Hin
síðari ár voru það bjargvættar miklir
sem færðu honum dreitil. Var þá við-
kvæðið ætíð: „Það er eins og vakni
við, vor í mínu hjarta,“ en sú hending
er úr vísu eftir Sigurð sjálfan sem
hann mun hafa ort til Hildar sinnar,
svolátandi: Þá ég drep á þínar dyr/ þó
sé nóttin svarta/Það er eins og vakni
við/vor í mínu hjarta. Þegar ég fann
að því að fyrsta og þriðja línan rím-
uðu ekki saman var honum bara
skemmt, vildi ekki gefa á því neina
skýringu. Sagði að ég hefði ekkert vit
á kveðskap.
Sigurður Árnason var stórhuga
maður. Hann fór gjarnan sínar eigin
leiðir, hvort sem hann sundreið
Markarfljótið eða reisti sér og sínum
híbýli. Þegar hann byggði íbúðarhús-
ið á Sámsstöðum gat hann ekki farið
eftir opinberum teikningum heldur
stækkaði húsið um einn tvo metra á
alla kanta. Hann sagði mér eitt sinn
að það væru 56 gluggar í húsinu og
hann hefði sjálfur kunnað málin á
þeim öllum. Saup svo á.
Þegar við Hrafnhildur fengum að
setja okkur niður á Sámsstaðajörð-
inni hjá Árna bróður hennar var þess
beðið með nokkurri eftirvæntingu
hvernig það legðist í Sigurð sjálfan.
Ekki þurfti nú að hafa áhyggjur af
því. Hann vildi bara að við gættum
þess að hafa húsið nógu stórt. Um
staðarvalið, á bökkunum neðan
Sámsstaða, sagði hann að það væri
fallegasti staður í heimi og þeir sem
allt vissu héldu að það væri jafnvel
fallegra þar en í himnaríki.
Hann kemst að því núna.
Hvíl þú í friði._
Óskar Magnússon.
okkur hinum góð fyrirmynd í skör-
ungsskap og þrautseigju. Því miður
hitti ég frænku sjaldan eftir að ég
fullorðnaðist og minnist hennar best
þegar hún bjó fyrir ofan okkur í
Þórshamri á Raufarhöfn sem ákveð-
innar konu er hló og var alltaf góð við
mig. Hún hlýtur að hafa verið þolin-
móð líka að leyfa okkur Óla að spila
Dýrin í Hálsaskógi aftur og aftur.
Elsku Stenna frænka, þú passaðir
mig þegar ég var lítil, nú ætla ég að
passa myndina og minninguna um
þ'g-
Guð styrki ykkur Hreinn, Jóndi,
Ólí, fjölskyldur ykkar og aðra að-
standendur sem líka syrgja.
Steinunn Ásgeirsdóttir.
Sigurður Ámason, afi minn, hefur
eflaust orðið því feginn að fá hvíldina,
enda lífshlaup hans orðið langt; 100
gæfurík ár. Þó svo að við andláti hans
hafi verið búist um nokkra hríð verð-
ur maður ávallt hryggur í bragði þeg-
ar líf slokknar, og hugurinn leitar
uppi minningar.
Sem barn var ég svo lánsöm að
eiga þess kost að dveljast af og til hjá
afa og ömmu á Sámsstöðum. Afi var
um sextugt þegar ég fæddist, en enn-
þá stór og stæðilegur maður og gekk
vaskur til verka.
Ég sé afa fyrir mér á leiðinni út í
fjós, skreflangan, í víðum gallabuxum
og svörtum stígvélum og með húfuna
lauslega tyllt á kollinn. Oftar en ekki
var hann að fara með í hálfum hljóð-
um eigin kveðskap eða annan’a. Þá
trítlaði ég í humátt á eftir honum og
gætti þess að segja ekki orð. Ég naut
þess alltaf að heyra hann fara með
ljóð með sínum skemmtilegu áhersl-
um. Og þvílík ógrynni sem hann
kunni af ljóðum.
Lengi vel hélt ég að vísan ,Afi
minn fór á honum Rauð, eitthvað suð-
ur á bæi“ væri ort um hann afa Sigga,
því hann var oft á hesti á leið suður á
bæi, en hann var mikill hestamaður.
Taldi hann það ekki eftir sér að taka
krakka með í útreiðartúr, og í minn-
ingunni var það ætíð á fögrum sum-
arkvöldum. Afi unni sveitinni sinni
heitt og hefur sú tilfinning skilað sér
til afkomenda hans. Mér finnst
Fljótshlíðin fegurst sveita.
Afi fylgdist lengi vel með þjóð-
málaumræðunni og hafði sínar skoð-
anii’ á mönnum og málefnum og voru
athugasemdir hans oft gráglettnar.
Einnig var hann mjög áhugasamur
um hvað afkomendur hans höfðu fyr-
ir stafni og var honum umhugað um
að okkur farnaðist öllum vel.
Ég og bömin mín heimsóttum afa
Sigga síðast í byrjun ágúst. Þau
sungu fyrir hann „í Hlíðarendakoti"
og virtist það vera honum til mikillar
ánægju. Vildi hann gjarnan halda í
höndina á litla drengnum mínum. Það
fannst mér falleg sjón. Þar héldust í
hendur ungur og aldinn; lítill drengur
að stíga sín fyrstu spor út í lífið og
gamall maður sem hafði lokið sínu
lífsverki. Táknrænt fyrir hvemig ein
kynslóð tekur við af annarri.
Amma mín, samleið ykkar afa í líf-
inu var löng, en nú er komið að
kveðjustund. Kveðjustundir em allt-
af tregafullar, en þú nýtur þess að
hafa stóra og samheldna fjölskyldu
þérvið hlið.
Guð blessi minningu afa míns, Sig-
urðar Árnasonar.
Hildur Jóna Gunnarsdóttir.
Þegar löng æfi eins og fóður míns
sem spannaði 100 ár er á enda er eins
og skorti orð til að ná saman upp-
hafinu og endinum. Upphafið þekki
ég auðvitað aðeins af frásögnum og á
síðasta skeiði Hfshlaupsins hafði
pabbi búið við svo svipaða heilsu í
langan tíma að manni fannst sem
pabbi yrði alltaf á einhvem hátt ná-
lægur og eins, rétt eins og fjöllin sem
fyrir augu manns ber, dags daglega.
STEINUNN ÁGÚSTA
ÓLAFSDÓTTIR
Faðir minn var fæddur í Fljótshlíð-
inni og bjó þar alla tíð. Hann hafði
Eyjafjallajökul, Þórsmörkina og
Tindfjallajökul nærri sér í austrinu,
Vestmannaeyjar í suðrinu og lágreist
Núpsfjallið lokar Hlíðinni til vesturs.
Norðan við er grænn haginn og
Sléttafellið þar efst og enn norðar
Hekla sem ekki sést frá Sámsstöðum,
en þó er alltaf tilfinning fyrii’ nálægð
hennar. Inni í þessum eðal ramma
var pabbi að vaxa úr grasi upp úr
aldamótunum 1900. Sveitin var bú-
sældarleg, þéttbýl og hlýleg jafnvel í
norðanátt og er enn. Fólkið á bæjun-
um margt skyldmenni hans og ein-
hver tengsl vora oftast íyrir hendi
milli nágrannana. Hann var á fimm-
tugasta árinu þegar ég fæddist og er
ég yngst af sjö bömum foreldra
minna. í æsku áttaði ég mig ekki á því
hvað pabbi hafði þá þegar gengið í
gegnum miklar breytingar í búskap-
arháttum og nýjungum í vinnutækni
almennt. Á sveitabæina hófu innreið
sína, fyrir miðja öldina, hestasláttu-
vélar, heyrakstrarvélar, síminn, raf-
magnið, vélknúnar jarðvinnsluvélar
og ökutæki ýmiskonar. í loftinu flugu
ekki lengur aðeins fuglamir heldui’
drynjandi vélar sem komu fólki til að
steinhætta vinnu og stara þess í stað
upp í himininn eða hlaupa í skelfingu
inn í bæ. Biýrnar yfir fljótin sem ver-
ið höfðu farartálmar frá ómuna tíð
auðvelduðu nú alla aðdrætti og út-
réttingar. Þannig fækkaði hindrun-
um og létti á vonleysinu hjá fólki.
Handaflið og líkamsþrekið hafði ekki
eins mikla þýðingu lengur þannig að
nú reyndi meira á áræðni og opinn
huga. Þama sést hvernig sagan virð-
ist oft vilja endurtaka sig. Pabbi
keypti sér svokallaðan „boddí“ bíl og
keyrði fólk um hérað á sínum yngri
áram og heyrði maður margar sögur
af þeim ferðum í æsku. Löngu síðar
fékk hann sér Land Rover jeppa og
endurnýjaði gamla ökuskírteinið sitt
frá 1929 til öryggis. Á tímabilinu milli
þessara tveggja bíla vora aðeins til
traktorar af ýmsum gerðum á búinu.
Rauði gamli Farmallinn með pabba
við stýrið er eldgömul mynd sem til
er í huganum.
Mamma kom til landsins 1932 alla
leið frá Danmörku svona rétt til að
heimsækja ættland foður síns. Oda
Hildur ílentist á íslandi svo um mun-
aði því þarna austur í Rangárvalla-
sýslu kynntist hún Sigurði, hávöxn-
um og grannvöxnum bóndasyni og
eftir því sem myndir og frásagnir
herma var hann með mikið rauðjarpt
hár. Þau giftu sig 1934, hann var þrjá-
tíu og fjögurra og hún tuttugu og eins
árs, og hófu búskap í gamla bænum á
Vestur- Sámsstöðum, íreisulegu húsi
sem amma og afi höfðu byggt og búið
í áður. Á þessum tíma var amma dáin
en afí bjó þarna og einnig Jón bróðir
pabba og fjölskylda hans og Sara
systir þeirra. Fjölskyldan stækkaði
ört á næstu 15 áram og auk þess var
yfirleitt alltaf vinnufólk á heimilinu.
Búið var í gamla húsinu til 1950 en þá
vora foreldrar mínir búnir að byggja
sér stórt og myndarlegt íbúðarhús
með mörgum vistarveram neðar í
landinu, nær þjóðveginum. Rýmkað-
ist nú heldur betur um barnaskarann
og annað heimilisfólk. Allir tóku þátt í
daglegum störfum þegar aldri var
náð, úti sem inni og árstíðaskiptin sáu
um tilbreytnina í störfum.
Pabbi gat verið vinnuþjarkur en
stundum þótti honum líka prýðilegt
að fleygja sér með bækur sínar upp í
rúm og lesa og fara með ljóð. Ljóð og
söngur var hans mesta yndi. Kunni
pabbi og systir hans Sara ósköpin öll
af ljóðum og lausavísum. Heilu
kvæðabálkana gátu þau þulið, ef svo
bar undir, eftir uppáhalds höfunda
sína. Stundum heyrðust þau fara með
textana raulandi eða syngjandi. Oft
setti pabbi saman vísur og var hann
ágætlega fær í því. Mikið var líka
sungið á bænum við ýmis tækifæri og
vora alltaf til hljóðfæri meðan ég
man,íyrst orgel og seinna píanó og
fleiri hljóðfæri. A V-Sámsstöðum
hafa alltaf verið til margir hestar og
margir þeirra vora mjög góðir. Þeir
sem ég heyrði af og höfðu verið reið-
hestar pabba löngu fyrir mína daga
áttu að hafa verið miklir kostagripir
og vora að sjálfsögðu ortar vísur um
þá. Sjálf átti ég og kynntist nokkram
stólpagæðingum frá honum. Öll eign-
uðumst við systkinin hesta frá pabba
og mömmu.
Ég held að pabbi hafi fylgst glöggt
með nýjungum eða eins og þá var
kostur á, talið það áríðandi rétt eins
og hann taldi það bráða nauðsyn að
fylgjast alltaf með „veðurskeytun-
um“ yfir há annatímann svo að ein-
hver vitglóra væri í búskapnum. Það
sem skorti einna helst voru auðvitað
peningarnir til frekari framkvæmda
því yfirleitt skorti ekki framkvæmda-
gleðina. Hann var oft að bjástra við
viðbyggingar á útihúsum, þurfti að
koma fyrir fleiri svínum, kúm eða
kálfum. Við íbúðarhúsið byggði hann
og Arni bróðir minn seint á búskapár-
tíð pabba eða milli 1981-2. Vai’ Ami
þá fluttur aftur austur á Sámsstaði og
það er eins og maður heyii pabba
segja: „Þá er eins og vakni við vor í
mínu hjarta“ um leið og hann hefur
litið út um eldhúsgluggann til að
fylgjast með framkvæmdunum.
Hann hafði alltaf gaman af að fylgjast
með framkvæmdum og spurði alltaf
um hvað hver væri að gera eða fara
eða hvernig gengi, nærri því fram á
síðasta dag.
Ýmis kaflaskipti verða í lífi hverrar
manneskju og era þeir eflaust mis-
langir og misgóðir. Líklega hefur
nokkurs konar síðara bindi byrjað
hjá pabba og mömmu þegar öll börn-
in þeirra vora farin að heiman. Þá
mætti segja mér að tómarúm hafi
myndast, kannski einhver söknuður
en öragglega hefur hávaði minnkað á
heimilinu.
Mamma hafði þessi uppvaxtarár
okkar haldið styrkri hendi utan um
gangverkið innanhúss sem krafðist
mikillar fæðuframleiðslu, þrifa og
saumaskapar. Faðir minn vai’ gæfu-
maður á marga lund því það er ýmis-
legt í lífi sérhvers manns sem ekki er
viðráðanlegt. Heilsuhraustur var
hann mestan part ævinnar, eignaðist
góð tengdabörn sem öllum öllum
þótti afar vænt um hann og hlógu oft
með honum á góðum stundum. Mörg
mannvænleg barnaböm og barna-
bamabörn hafði hann og eignast þeg-
ar hann lést.
Árin færðust yfir og er pabbi var
89 ára gamall fluttu þau mamma út á
Kirkjuhvol, dvalarheimili aldi-aðra á
Hvolsvelli. Fannst honum sárt að yf-
irgefa Sámsstaði og þá sýn sem alltaf
hafði birst honum dag hvem um æv-
ina að undanskildum örfáum dögum
sem hann notaði til ferðalaga. Sýnin
hans var eiginlega suðaustrið og er
þar Eyjafjallajökull enn kominn til
sögunnar. Hann var svo tengdur
þessu fjalli að hann gat vart hugsað
sér Iífið án hans. En hann hafði
mömmu og saman fluttu þau einn
haustdag úr Fljótshlíðinni og jökull-
inn hvarf bak við hæð þótt undarlegt
megi virðast. Æ síðan talaði hann oft
um hvað sér þætti samt gott að vita af
jöklinum svo nálægum. Stundum
fannst manni hann og fjöllin vera eitt
og hið sama. Því lengra sem hann fór
frá þeim því verr leið honum. Sumir
kynnu að kalla þetta átthagafjötra en
era þeir ekki bara í lagi meðan menn
eru ánægðir á „sínum“ stað? Margri
gleði fylgir því miður líka sársauki ef
breyting verður á högum. Þegar ég
hugsa um pabba og lífshlaup hans nú,
sé ég svo vel að það eitt að eiga sér
sinn stað í lífínu gefur því heilmikið
gildi. Það merkilegasta við þetta allt
saman er að ég upplifði hann aldrei
sem svokallað náttúrabam og ekki
minnist ég þess að hann væri eitthvað
sérstaklega að taka það fram hve jök-
ullinn væri fallegur í dag eða í gær.
Hann var sjálfur partur af þessari
heildarmynd sem Fljótshlíðin er og í
þeirri mynd átti hann sér sinn stað.
Þar var stólparót pabba grafin langt í
jörðu niður meðan hann lifði og í dag
er hann svo lánsamur að geta horfið
aftur til þeirrar rótar. Pabbi fór sjald-
an langt, tvisvar til útlanda á 100 ár-
um, það var allt og sumt og eitthvað
ferðaðist hann innanlands með fjöl-
skyldunni. Hann var því ekkert alltaf
að fara eitthvað og það er kúnst, bara
að vera. Oft sagði hann og löngu áður
en hann varð háaldraður maður „En
samt er gaman að hafa lifað svo lang-
an dag“ og er línan úr kvæði eftir Örn
Amarson sem hann hélt talsvert mik-
ið uppá og mér þykir hún eiga vel við í
niðurlagi þessarar kveðju. Pabbi var
fimmti í röð sjö systkina og era þau
nú öll látin. Blessuð sé minning þessa
systkinahóps frá V-Sámsstöðum og
Guð varðveiti þau öll.
Þórdís Aida.