Morgunblaðið - 10.11.2000, Blaðsíða 34

34 FÖSTUDAGUR 10. NÓVEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Ljósmynd/HalldórB. Runólfsson
Ein af landslagsmyndum Lu Hong í Gallerí Fold.
Island á kínversku
MYIVPLIST
Callerí Fold, Rauð-
arárstfg
LITAÐ BLEK Á PAPPÍR
LU HONG
Til 12. nóvember. Opið daglega frá
kl. 10-18, laugardaga frá kl. 10-17,
og sunnudaga frá kl. 14-17.
ÞAÐ er vissulega merkilegt að skoða
myndir Lu Hong af náttúru íslands,
svo vel tekst henni að ná landinu,
náttúru þess og veðráttu. Hún hefur
verið búsett hér í tíu ár og skákar
þegar flestum þeim sem fást við að
mála íslenska náttúru. Það er auð-
velt að sjá hvað það er sem er styrk-
ur þessa fyrrum Beijingbúa. Natnin
og vandvirknin skilar henn snöfur-
legri útkomu í flestum myndanna.
Eitt það skemmtilega við verk Lu
Hong er hversu ólík þau eru öllu því
sem við eigum að venjast frá hefð-
bundnum landslagsmálurum okkar.
Þótt vissulega komi upp í hugann
listmálarar á borð við Þórarin B.
sökum látlausrar tjáningai- listakon-
unnar er aðferðafræðin töluvert
öðruvísi.
Vissulega eiga þau sammerkt
áhugann á hestum og bæði sýna þau
hrossin sem smágerðar og flnlegar
skepnur andspænis yfirgnæfandi
fjöllum og ásum.
En meðan Þórarinn B. Þorláksson
málaði og lét pensilinn um að byggja
upp fleti verksins eru mun sterkari
grafísk áhrif í myndum Lu Hong.
Blekið og pensillinn eru nær því að
vera teiknimiðlar en tæki til listmál-
unar, þótt vissulega megi deila lengi
um það hvar teikningunni sleppi og
málverkið taki við. I venjulegri
flokkunarfræði teljast vatnslita-
myndir til dæmis til teikninga þó svo
flestir tali um málun með vatnslitum.
Þótt myndir Lu Hong liggi nærri
því sem kalla mætti vatnslitamyndir
eru það örfínir drættir og grafískar
áherslur sem skilja verk hennar frá
venjulegum vatnslitamyndum.
Ósjálfrátt fer áhorfandinn að skoða
fínleg smáatriðin og fylgja eftir þeim
smágerðu forum sem penslar lista-
konunnar skilja eftir sig. Því lengur
sem dvalið er við smáatriðin því bet-
ur sést hve kínversku miðlarnir sem
Lu Hong notar, og verkar til sjálf,
gefa framandi útkomu. Og þó er
myndefnið svo nærtækt að öllu leyti.
Þannig skapar listakonan merkilega
togstreitu milli hins nána og hins
framandi; nokkuð sem ljær annars
kyrrlátum verkum hennar spennu.
Það er mikill fengur að Lu Hong í
raðir íslenskra landslagsmálara.
Haldór Björn Runólfsson
Sigrún Eld-
járn sýnir í
Brússel
SIGRÚN Eldjárn sýnir nú málverk í
EFTA-byggingunni í Briissel, uin
það bil 20 olíumálverk, flest máluð
á þessu ári. Viðfangsefni verkanna
er íslenskt grúðursnautt og eyði-
legt landslag: fjöll, eldstöðvar,
sandar og vötn. í þessu landslagi
eru örsmáar mannverur á ferli og
sýna smæð mannsins gagnvart
náttúrunni.
Þetta er fyrsta einkasýning Sig-
rúnar í Belgíu en hún hefur haldið
margar sýningar bæði heima og er-
lendis. Auk þess hefur hún tekið
þátt í fjölmörgum samsýningum.
Sýningin í Briissel mun standa til
15. desember. EFTA er til húsa nr.
74 á rue de Tréves í Briissel. Einnig
er hægt að nálgast upplýsingar á
www.itn.is/~seld.
Eitt af verkum Sigrúnar Eldjárn á sýningunni í Briissel.
Hin „músíska“
fegurð
TOJVLIST
S a I u i' i ii n
PÍANÓTÓNLEIKAR
Peter Máté lék píanóverk eftir
Jón Þórarinsson, Leif Þórai’ins-
son.Jórunni Viðar, Jónas Tómas-
son, Atla Heimi Sveinsson og
Þorkel Sigurbjörnsson.
Miðvikudagurinn 8. nóvember,
2000.
ÍSLENSK tónskáld hafa ekki
samið mikið fyrir píanó og er það
einnig einkennandi fyrir erlend
nútíma tónskáld, með örfáum
undantekingum. Klassísku og
rómantísku tónskáldin fullnýttu
þetta hljóðfæri og þegar nútíma-
tónskáld tóku til að gera tilraunir
með nýstárlegt tónstak og blæ-
brigði, tók það nokkurn tíma að
fínna píanóinu farveg, fyrir nýja
tónhugsun, sem aftur á móti var
auðveldara á önnur hljóðfæri og
hljóðfærahópa.
Tónleikar Tónskáldafélags ís-
lands í Salnum, s.l. miðvikudags-
kvöld, voru sérlega skemmtilegir
og þar gat að heyra íslensk píanó-
verk samin á tímabilinu 1945 til
81. Það var Peter Máté sem hér
kom fram og hóf hann tónleikana
á Sónötu í C (1945), eftir Jón Þór-
arinsson. Tónmál verksins er að
mestu tvíraddað og kontrapúnkt-
ískt og að því leyti til minnh- það
á barokktónlist, sem gerir tón-
málið svo skýrt og gagnsætt.
Hægi kaflinn er á köflum hljóm-
rænastur og sérlega falleg tón-
smíð. Péter Máte lék verkið ein-
staklega vel og er sérlega lagið að
„skálda" í tóninn tilfínningu, svo
að tónmálið verður annað og
meira en nótur. Þessi skáldlega
tónmótun var einkennandi fyrir
flutning allra verkanna á efnis-
skránni. Annað verk tónleikanna
var glæsileg sónata frá árinu
1957, eftir Leif Þórarinsson, er
var blátt áfram stór í flutningi
Peter Máté. Þá var flutningur
hans á skemmtilegu tilbrigða-
verki um fimm stemmur, eftir
Jórunni Viðar, samið 1965, einnig
afburða vel flutt, bæði tæknilega
og hvað varðar mótun blæbrigða,
sem Jórunn vinnur mikið með í
þessu viðburðaríka verki.
Sónata VIII (1973), eftir Jónas
Tómasson var einstaklega skýrt
mótuð. Það sem einkenndi sér-
staklega leik Peter Máté, var
hversu vel hann náði að skerpa
heildarsvip verksins, sem hvað
tónefnið áhrærir, er margbreyti-
legt og oft byggt á stuttum og af-
mörkuðum tónhendingum. Þetta
á einnig við um lengsta og yngsta
verkið á þessum tónleikum, sem
er Gloria (1981), eftir Atla Heimi
Sveinsson, þar sem margbreyti-
leiki tónhugmyndanna fékk sér-
lega skýra mynd, í afburða góð-
um flutningi Peter Máté.
Lokaverk tónleikanna var Der
Wohltemperierte Pianist, eftir
Þorkel Sigurbjörnsson, sem er
mjög vel unnið verk, þar sem fitj-
að er upp á ýmsum vinnuaðferð-
um í tónskipan og voru þessi leik-
tækniatriði einstaklega vel
útfærð.
Þetta voru skemmtilegir tón-
leikar, sérstaklega vegna þess, að
þessir gömlu kunningjar voru af-
burða vel fluttir og fengu hjá Pet-
er Máté alveg nýjan hljóm. Peter
Máté er frábær píanóleikari, sem
leikur með tæknina en er einnig
gefín sú gáfa að laða fram hina
„músísku“ fegurð tónverkanna,
jafnvel svo, að einstakur tónn fær
sérstakt vægi og flóknar tónflétt-
ur verða spennuþrungnar og
ótrúlega skýrt mótaðar, sem auð-
veldar væru. Þetta voru glæsileg-
ir tónleikar, bæði er varðar flutn-
ing og innihald tónlistar.
Jón Ásgeirsson
Stefán Jón Hafstein
til starfa hjá Eddu
EDDA - miðlun og útgáfa, sameinað
fyrirtæki Máls og menningar og
Vöku - Helgafells, hefur ráðið Stef-
án Jón Hafstein til að þess að stýra
nýmiðlunardeild fyrirtækisins.
Undir deildina heyra vefír fyrir-
tækisins og hvers kyns rafræn út-
gáfa, hvort heldur er á geisladiskum
eða á Netinu. Þróunarstjóri vef-
lausna hjá Eddu verður Marínó
Njálsson, sem verið hefur kerfís-
stjóri Máls og menningar.
Síðustu tvö ár hefur Stefán Jón
rekið eigið fyrirtæki, sem m.a. hefur
tekist á við verkefni á sviði nýmiðl-
unar og netútgáfu, sem nú færast til
Eddu undir hans stjórn, og má þar
nefna veiðivefínn flugur.is.
Lífseigur tónn
LEIKLIST
Ctvarpsleikliúsið
SÚKKULAÐI HANDA
SILJU
Eftir Nínu Björk Ámadóttur.
Leikstjóri María Kristjánsdóttir.
Tæknimenn: Björn Eysteinsson,
Sjörtur Svavarsson. Tónlist: Egill
lafsson. Píanóleikur: Jónas Þór-
ir. Leikarar: Sigrún Edda Björns-
dóttir, Edda Björg Eyjólfsdóttir,
Lilja Guðrún Þorvaldsdóttir, Ell-
ert Ingimundarson, Iljálmar
Iljálmarsson, Bergur Þór Ingólfs-
son, Sigurður Skúlason, Gunnar
Hansson.
Útvarpsleikhúsið 5. og 8. nóv. 89
mínútur.
EITT er það leikhús í landinu sem
nýtur þeiirar mótsagnar að vera
hvorutveggja minnst umtalað og
eitt hið mest sótta. Þarf reyndar
ekki að fara lengra en í stofusófann
til að njóta þess. Utvarpsleikhúsið á
þó nokkuð undir högg að sækja
gagnvart ágengari miðlum og er
það synd þar sem listrænir mögu-
leikar til leikritaflutnings í útvarpi
eru miklir ef vel er á haldið. Rökin
fyrir því að Útvarpsleikhúsið sé
mest sótt allra leikhúsa landsins
eru þau að einu sinni til tvisvar í
hverjum mánuði njóta á milli fjögur
og sjö þúsund manns flutnings Út-
varpsleikhússins. Þessum tölum
mætti hampa á markaðstorgi leik-
húsanna ef viljinn væri fyrir hendi.
Súkkulaði handa Silju var frum-
flutt í Þjóðleikhúsinu 30. desember
1982 og leikið 42 sinnum áður en
lauk um vorið 1983. Ári síðar var
það tekið til sýninga hjá Leikfélagi
Akureyrar. Báðum uppfærslum
stýrði María Kristjánsdóttir og
heldur hún einnig um stjórnvölinn í
þessari nýju uppfærslu Útvarps-
leikhússins. María er því gjörkunn-
ug leikritinu og mátti glöggt finna
hversu öruggum höndum hún hefur
tekið verkið; hvergi hikað við að
fylgja eftii- stílbrögðum höfundar-
ins, þar sem skiptist á ískalt raun-
sæi og ljóðræn angist, þeir tveir
pólar sem leikritun Nínu Bjarkar
hverfðist iðulega um. Leiða má að
því líkur að þessi sýn Nínu Bjarkar
á leikritun hafi jafnvel verkað sem
hindrun fyrir suma að leikritum
hennar. Hin ljóðræna angist getur
við lestur verkað sem tilfinninga-
semi og raunsær blær samtalanna
getur á móti verkað sem hversdags-
legur og smámunasamur. Engu að
síður liggur í þessu hinn dramatíski
styrkur verka Nínu Bjarkar. Með
því að tefla saman þessum ólíklegu
andstæðum skapar hún sérstakan
heim í leikritum sínum, þar sem
umhverfið og persónurnar eru
kunnuglegar en um leið er þeirra
innri kvöl gefín sjálfstæð rödd í hin-
um ljóðræna þætti verkanna. Skiln-
ingur Nínu Bjarkar fyrir möguleik-
um leikhússins felst í því að skrifa
þannig leikrit að þau þarf að leika
til að átta sig á styrk þeirra. Þeir
sem lesa þau þurfa svo á móti að
hafa þann skilning til að bera að
átta sig á möguleikum verkanna.
Sigrún Edda Björnsdóttir er
jafnvíg á öll vopn raddbeitingar og
er frábær útvarpsleikari. Nötur-
leiki lífs hinnar einstæðu móður
Önnu var skerandi; stúlkan sem
fórnaði sér fyrir barnið sitt og
stendur svo frammi fyrir því 35 ára
gömul að dóttirin hafnar henni, seg-
ist þó frekar vorkenna henni en fyr-
irlíta. Uppbygging persónu Önnu
er örugg og stígandi, þar sem í byrj-
un verks þykir manni lítið til henn-
ar koma en smám saman kviknar
skilningur á aðstæðum hennar og
lífshlaupi þar til ömurleiki lífs henn-
ar er skýrari en tárum taki. Sam-
tímis opnast augu manns fyrir því
óréttlæti sem felst í kjörum þessar-
ar ungu konu og dóttur hennar.
Uppreisn dótturinnar Silju er skilj-
anleg en jafnframt er ljóst hversu
tilgangslaus hún er; það líf sem
þeim mæðgum er skapað er ekki
þeirra sök, heldur samfélagsins.
Styrkur verksins liggur hins vegar í
hversu lipurlega höfundurinn fellir
samfélagsádeilu sínu inn í persónu-
lega sögu mæðgnanna Önnu og
Silju.
Edda Björg Eyjólfsdóttir náði
vel að túlka tilfinningasveiflur hinn-
ar ungu Silju. Henni þykir vænt um
mömmu sína en skellir þó skuldinni
á hana og með nokkrum rétti þar
sem Anna hefur misst af dóttur
sinni í örvæntingarfullri viðleitni til
að ala önn fyrir henni. Þar er fólg-
inn sárasti broddur verksins.
Öruggur leikur á öllum póstum,
tónlist Egils Ólafssonar og kunn-
áttusöm og listfeng leikstjórn gerði
þessa sýningu Útvarpsleikhússins
að minnisstæðum viðburði og færði
heim sanninn um að þrátt fyrir oft á
tíðum hæstar drunur úr tómum
tunnum lifir tónninn lengur þegar
innihaldið er til staðar.
Hávar Sigurjónsson