Skírnir - 01.01.1900, Blaðsíða 32

Búa-þáttur.
32
að öll þessi sendiför varð árangurslaus. 1 Aprílmánuði varð fátt til tið-
inda í sjálfu stríðinu, að eins nokkrar smáorustur háðar og veitti Báum
einatt betur. í Maímánaðar-byrjun hélt Koberts lávarður norður eftir landi,
norður til Transvaal, og var honum lítið viðnám veitt; að eins höfðu
smáflokkar af Búum gletst lítið eitt við öftustu herflokkana af og til á
leiðinni. Vaið þvi mannfall lítið sem ekki af hvorugum. En þan syst-
kinin, Sótt og Dauði, gerðu honum margar skráveifur um þessar mundir
og mikinn ursla í liði hans; dóu nú af þeirra völdum 700 manns á viku
hverri af liði Breta. Síðasta daginn i mánuðinum komst hann til Jó-
hannesborgar og sama dag hörfuðu Búar burt úr höfuðborg sinni, Præ-
toria, og Kriiger forseti með þeim. Mættu Bretar því engri mótstöðu, er
þeir tóku þá borg daginn eftir. Búar kusu heldur að gefa upp borgina
varnarlaust, en að láta umsátursher Breta lykja meginher sinn þar inni
og svelta Big svo til uppgjafar. Er mælt, að þeir hafi heitið því, þá er
Cronje varð upp að gefast, að hætta aldrei svo neinum meginherflokki
sínum, að hann yrði einangraður og þannig unninn, Deir héldu nú liði
sínu upp i fjaillendin norðaustan til í landinu. Dangað fluttu þeir og
stjórn sina.
Vestur á landshorni, í hávestur frá Prætoria, liggur lítið þorp á
landamærum, er Mafeking heitir. Dar höfðu frá upphafl stríðsins vorið
975 brezkir hermenn undir forustu Baden-Powells ofursta. Búar höfðu
veitt Mafeking umsátur og setið um hana 7 mánuði i samt, en um
miðjan Maí tókst Bretum að frelsa hana úr höndum umsátursmanna.
Bretar lýstu nú yflr því, að Transvaal væri eigi þjóðveldi lengur,
heidur brezkt skattland, en auðvitað höíðu þeir ekki landið á sínu valdi
enn fremur en Óraníu. En upp frá þessu breyttist hernaðaraðferð Breta
mjög til versnaðar. Deir töldu nú alla mótspyrnu, sem þeim var veitt,
vera upproist og drottinssvik við Bretadrottningu, því að hennar þcgna
kölluðu þeir nú alla Búa. Fóru nú herskildi um sveitir, rændn eignum
Búa og brendu hús bænda, eyddu matvælum þeirra, þeim er þeir gátu
eigi með sér haft, en ráku konur og börn bjargarlaus út á bersvæði.
Átyllu fyrir þesBu höfðu þeir þá, að B,oberts hafði boðið öllum Búum að
skila Englendingum í hendur sérhverri byssu og sérhverju vopni, er þeir
hefði í eigu sinni. En af því að villiþjóðir byggja hvarvetna í grend við
Búa, getur ekkert heimili án skotvopna verið til varnar sér. En hvar
sem Bretar fundu byssu eða skammbyssu á heimili, þá var heimilið brent.
Og bvo mikið þurfti okki einu sinni til oft og einatt. Herflokkar Búa