Skírnir - 01.12.1916, Síða 55

Nýjar uppg’ötvanir um mannsröddina,
Orðin eru tákn hugsananna; en orðin eru samtengd
hljóð og hafa hljóðfræðingar reynt að gera sér grein fyrir,
hvernig hvert einstakt hljóð verður til og hermir hljóð-
fræðin frá því. Vant er að greina á milli raddhljóða og
samhljóða; fer það eftir afstöðu raddbanda, tungu, nefs,
tanna, góms og vara, hversu þessi hljóð eru og er þeim
flokkað í tannhljóð, gómhljóð, nefhljóð o. s. frv. Við skul-
um t. d. líta á, hvernig r myndast. Miðbik munnsins er
,þá stundum þröngt, svo að loftinu veitir erfltt að streyma
út um munninn; þetta r heyrist í ensku í byrjun orða á
eftir tannhljóðum, t. d. dream, try og er algengt í íslenzku
(t. d. Grímur, trauðla). Stundum er miðbik munnsins lok-
að, svo að loftið verður að brjótast út og verður þá brest-
ur (explosion), annaðhvort einu sinni, eins og venjulega í
•enska orðinu red, eða hvað eftir annað, og myndast þá
titrings- eða sveiflu-r. Við höfum að eins litið á, hvernig
r-ið myndast; eftir er að athuga, hvar r-ið myndast, hvar
þessi þrengd eða loftbrestur verður, og er þá hægt að
.greina á milli þessara r-hljóða:
1) v a r a - r : þrengdin eða bresturinn verður á milli var-
anna og myndast þá venjulega titrings-r, eins og t.
d. í þýzku pferd, íslenzku brenna.
2) t u n g u b r o d d s - r : þrengdin verður milli tungu-
brodds og einhvers depils milli (efri) tanngarðs og
lingómsins, t. d. í íslenzka orðinu verk.
-3) tungubaks-r: þrengdin verður milli tungubaks
aftarlega og lingómsins, titrar r-ið oft og er þetta
venjulegt danskt r-hljóð.