Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1980, Side 42

46
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
Ástæða þess, að skírn Jesú er látin falla saman við fæðingu hans stafar
hinsvegar af þeim allútbreidda skilningi meðal kristinna söfnuða þess tíma, að
Jesús hafi í rauninni ekki orðið guðlegur fyrr en með skírninni, þegar erfða-
syndin var af honum þvegin. Samkvæmt tilteknum leshætti Lúkasarguð-
spjalls, sem margir fornir kirkjufeður þekktu, á Guð ennfremur að hafa sagt
við þetta tækifæri, þegar himnarnir opnuðust: Þú ert minrt elskaði sonur. í
dag hefi ég getið þigd3
Opinberunarhátíðin 6. janúar breiddist smám saman út við austanvert Mið-
jarðarhaf og festi reyndar líka rætur í Mílanó, Gallíu og jafnvel í Róm. Þar
sigraði hinsvegar 25. desember þegar á 4. öld sem fæðingardagur Jesú.
Söfnuðir Austurkirkjunnar tóku þetta eftir Rómarkirkjunni á 4. og 5. öld, en
héldu 6. janúar áfram sem skírnarhátíð. Kirkjudeildin í Jerúsalem hélt þó fast
við 6. janúar fram á miðja 6. öld, og eftir því fór armenska kirkjan, sem
heldur þessum sið enn í dag.14
III
Rómarkirkjan leitaðist hinsvegar við að draga úr gildi 6. janúar, og var það
sjálfsagt liður í samkeppninni við Austurkirkjuna. Einn þáttur í þeirri við-
leitni var að svipta hann minningunni um skírn Krists í Jórdan, en gera hann
þess í stað að degi hinna heilögu þriggja konunga eða vitringanna frá Austur-
löndum.
Dýrkun Austurvegskonunga jókst reyndar um allan helming, eftir að Frið-
rik Barbarossa lét flytja „jarðneskar leifar” þeirra frá Mílanó til Kölnar árið
1162 sem eitt stoltarmark Hins Heilaga Rómverska Ríkis Þýskrar Þjóðar.
Þetta var eitt fjölmargra atriða, sem Marteinn Lúther gagnrýndi í helgisiðum
katólsku kirkjunnar. í prédikun einni frá 1531 fer hann háðsyrðum um þessa
,,þrjá flækinga,” en vildi endurhefja þrettándann sem minningarhátíð skírn-
arinnar og raunar líka sem hinn eiginlega nýársdag. Hvorttveggja kom þó
fyrir lítið.15
En af fyrrgreindum sökum var minningin um skírnina á ýmsum stöðum og
tímum færð yfir á áttundarhelgi þrettándans eða 13. janúar. Engin algild
regla virðist þó hafa verið sett um þetta atriði, heldur hafi einstakar kirkju-
deildir haft nokkuð frjálsar hendur. Það er reyndar ekki fyrr en 23. mars
1955, að kirkjuráðið í Róm samþykkir endanlega, að skírnarinnar skuli
minnst sérstaklega þann 13. janúar. Það var gert til að greiða úr margra alda
ruglingi.16
IV
Nú víkur sögunni aftur austur til Miðjarðarhafsbotna og Grikklands. Sá
þáttur opinberunarhátíðarinnar, sem helgaður var skírninni, bar einnig heiti,