Eimreiðin - 01.05.1907, Side 76

156
er hún góð, þótt hann haíi rúmsins vegna orðið að fella margt burtu, sem stendur
í frumritinu. En meginatriði ritlingsins koma þar skýrt fram og alt það, er Dani
varðar mestu að sjá og heyra. Ekki hafa dönsk blöð látið uppi skoðanir sínar um
kenningar þær, sem þar eru fram settar, en líklega ber þó ekki að skoða þögn
þeirra sem samþykki, þó orðskviðurinn alkunni vilji svo vera láta. V. G.
FYRIRLESTUR UM ÍSLAND hélt lícentíat Rolf Nordenstreng (frá Upp-
sölum) hér í Kaupmannahöfn fyrir skömmu og var þar fjöldi áheyrenda saman komin
og að minsta kosti einn ríkisþingsmaður, ef ekki fleiri. Sagðist honum vel og sköru-
lega og rakti sögu landsins og réttarstöðu fyr og síðar frábærlega skýrt og af mikilli
þekkingu. Kvað hann »Gamla sáttmála«, sem væri íslands »Magna Charta«, vera
þann eina sanna réttargrundvöll, sem til væri, fyrir sambandi Dana og íslendinga,
og samkvæmt því væri ísland að réttu lagi sjálfstætt ríki, sem stæði í persónusam-
bandi við Danmörku. Að fyrirlestrinum var gerður hinn bezti rómur og virtist eng-
inn hafa neitt við kenningar hans að athuga. VG.
UM CRYMOGÆA, hið þjóðkunna, latneska rit Arngríms lærða um ísland heíir
dr. Kr. Kálund ritað mjög fróðlega ritgerð í »Arkiv f. nord, filologi« XXIII. Er
þar fyrst um hverjar útgáfur séu til af frumritinu, en því næst lýsing á tveimur ís-
lenzkum þýðingum af því, sem enn eru til, önnur á Landsbókasafninu, en hin á
konunglega bókasafninu í Khöfn. Er hin fyrri léleg og lítils virði, en hin síðari
mjög góð og einkar merkileg, og álítur dr. Kálund (eftir bendingu frá próf. Þorv.
Thoroddsen), að hún muni vera samin af Gísla biskupi Oddssyni í Skálholti (1631
—38). Af hinum latnesku nöfnum hjá Arngrími er oft mjög erfitt að sjá, hvað
hann á við í lýsingum sínum á leikjum, dönsum og fleiru þess konar. En þýðingin
tekur hér af öll tvímæli, því í henni fá menn íslenzku nöfnin sjálf og stundum jafn-
vel aukaskýringar. Að síðustu eru í ritgerð dr. Kálunds nokkrar fróðlegar athuga-
semdir um dansa og vikivaka á íslandi að fornu, og styðst hann í þeim sumpart við
lýsinguna í Crymogæa (og þýðingunni) og sumpart við rannsóknir R. Steffens í rit-
gerð hans: »Enstrofig nordisk Folklyrik« (Svenska Landsmálen 1898), þar sem tals-
vert er um íslenzka dansa og vikivaka. V. G.
DEILUR UM NJALU. Svo sem kunnugt er, hefur Njálssaga verið talin merki-
legust allra íslenzkra sagna frá söguöld íslendinga, bæði sakir efnisins sjálfs og með-
ferðar þess. Hún hefur því verið augasteinn allra íslendinga, sem unnað hafa forn-
sögum vorum og kynt sér þær. ÍÞað er því svo sem komið sé við hjartað í mörgum
íslendingum, ef sögunni er gert lágt undir höfði eða efast um áreiðanlcik hennar.
Fyrir 22 árum rituðu tveir ungir þýzkir vísindamenn um Njálu, þeir v. Carolsfeld og
Karl Lehmann, hinn síðarnefndi einkum um hana í sambandi við réttarreglur þær,
er ætla má eða víst er, að gilt hafi á íslandi á söguöldinni. Kemst hann þar að
þeirri niðurstöðu, að sagan sé að mörgu leyti óáreiðanleg, sé ósamrýmanleg við
sumar þær réttarreglur, sem vér höfum í Grágás og að söguritarinn hafi hins vegar
beinlínis tekið upp ýmsar formúlur úr Grágás. Hann rannsakar mál þau, er Njála
skýrir frá, og þykist þar sýna fram á, að frásögnin hljóti að vera röng, því að hún
sé ósamrýmanleg mörgum málsókna- og málsvarnarreglum í Grágás. Sigurður forn-
fræðingur Vigfússon mótmælti þessari meðferð á Njálu í Árbók Fornleifafélagsins,
og Vilhjálmur Finsen hæstaréttardómari hefur í riti sínu »Om den oprindelige Ord-
ning af nogle af den isl. Fristats Institutioner« fært líkur fyrir því, að höf. hafi víða
rangt fyrir sér. I réttarfarssögu uppkasti sínu, sem geymt er í handriti í Árnasafni,