Bókasafnið - 01.03.1990, Blaðsíða 7

Frú Kristín hefur löngum veríð umkríngd börnum og bókum.
Hér les hún fyrir dótturbörn sín. (Ljósm. Sigurðurjónsson)
1981-2 skilaði Eiríkur af sér embættum sínum á Þingvöll-
um. Prófastsembætti hafði hann gegnt frá árinu 1972 í
viðbót við prestsstörfin og embætti þjóðgarðsvarðar.
Börnin, fimm drengir og fimrn stúlkur, voru flest flogin
úrhreiðrinu. Öllfóruþauíframhaldsnám. Elsti sonurinn,
Aðalsteinn, er nú skólameistari Kvennaskólans í Reykja-
vík, Jón er jarðfræðingur, Hildur starfar hjá Ríkisútvarp-
inu, Ágústa er hjúkrunarfræðingur á Sauðárkróki, Jónína
er bókasafnsfræðingur og kennari á Kleppjárnsreykjum,
Magnús er véltæknifræðingur, Guðmundur er bygginga-
tæknifræðingur, Ásmundur er rafmagnsverkfræðingur í
Reykjavík en býr hér hjá mér, Aldís er kennari á Klepp-
járnsreykjum og yngsta dóttirin, Ingveldur, sem einnig
býr hér, hefur lokið stúdentsprófi. Hjálpa þau systkinin
mér að hugsa um safnið en til þess fæ ég nokkurn styrk frá
Selfossbæ og ríkinu.“
Kristín tjáir mér að sér finnist allt öðruvísi að sjá um
bækurnar eftir að þær voru gefnar, ábyrgðin sé miklu
meiri. Hún skilur húsið aldrei eftir mannlaust. Á Selfossi
er flóðahætta eins og á Þingvöllum. Ölfusá getur flætt og
jafnframt getur vatnsstaðan orðið það há að niðurföllin
taki ekki við, vatn getur jafnvel komið upp unr þau. Slíkt
hefur gerst.
„Eftir komuna á Selfoss beið okkar mikið verkefni - að
koma safninu fyrir í húsinu. Á þrem hæðum var hillunr
komið fyrir þar sem veggrými var og síðar í skápum eftir
endilöngum gólfum. Að færa til milli hæða, flokka og
hagræða var verk sem í raun tók ekki enda. Eiríkur vann
að því síðustu æviárin að skrá safnið upp á nýtt en
aðfangaskrá hélt hann alltaf. “ Skrá þessi er ómetanleg
heimild um uppruna bókanna (höfundur, titill, útgefandi,
útgáfustaður og ár, blaðsíðutal, af hverjum var keypt,
fyrir hve mikið og hvaða dag) og ber höfundi sínurn
fagurt vitni. Er ekki ósennilegt að hún verði með verð-
mætari riturn í safninu er fram líða stundir.
Hin síðustu ár hafa svo synir þeirra hjóna, Aðalsteinn
og Ásmundur, haldið þessu starfi áfram með þeim breyt-
ingum að nú er skráð í tölvu og notað til þess forrit sem
þeir hafa sjálfir búið til.
Bókasöfnunin
Hvernig stóð svo þessi stóra fjölskylda að því að koma
upp þessu mikla og vandaða bókasafni? Að sögn Kristínar
sá Eiríkur alveg um söfnunina og safnið. Eins og áður
hefur komið frarn átti hann allgott safn þegar þau giftust
og hélt áfram að byggja það upp. Eiríkur var að því leyti
frábrugðinn mörgurn söfnurum að hann sóttist ekki fyrst
og fremst eftir fágætum bókum heldur einkum og sér í
lagi bókum senr gátu komið honum að notum sem kenn-
ari, prestur og fræðari. Hann lagði áherslu á að eignast öll
rit eftir helstu íslensku höfundana og hafði þá til að byrja
með til viðmiðunar Lestrarbók Sigurðar Nordals eins og
áður sagði. Nordal vísaði honum á Helga Tryggvason
bókbindara sem var Eiríki síðan mest innan handar við
söfnunina. Verulegur hluti safnsins er þannig tilkominn
að Eiríkur keypti söfn úr dánarbúunr. Fyrsta safnið senr
hann keypti úr dánarbúi var safn Aðalsteins Signrunds-
sonar, kennara og fræðslustjóra, sem var frá Eyrarbakka
og hafði hvatt Eirík til náms og veitt honunr handleiðslu í
félagsmálum. Eiríkur tók við sem forseti Ungmennafé-
lags íslands af Aðalsteini. Safnið var um 3.000 bindi og í
því var nr.a. mikið safn færeyskra bóka. Þau Eiríkur og
Kristín sóttu safnið suður. Þau tóku sér far með línuveið-
ara vestur og hrepptu hið versta veður á leiðinni. „Þá
komunrst við næst því að tapa bókunr, og raunar lífinu
unr leið,“ segir Kristín, aðspurð hvort aldrei hafi glatast
bækur úr safninu.
„Skömmu eftir að við fluttumst að Þingvöllum bauðst
Eiríki safn Sveins heitins Björnssonar, fyrsta forseta
íslands. Erflngjar hans höfðu leitað eftir kaupanda og gat
konrið til nrála að safnið færi úr landi. Þetta var ákaflega
verðnrætt safn. M.a. voru í því ljósprentaðar útgáfur
handrita úr safni Árna Magnússonar, áritaðar afútgefand-
anum, Munksgaard. Kjarni safnsins var gömul tínrarit;
Félagsrit Jóns Sigurðssonar, Rit Lærdómslistafélagsins,
Gestur Vestfirðingur og fleiri kjörgripir. Eiríkur hafði
kynnt sér safnið og taldi það varða við þjóðarsóma að það
tvístraðist ekki né færi úr landi. Ákveðið var að kaupa
safnið þrátt fyrir þröngan fjárhag eftir flutningana. Safn-
inu fylgdi lítill skápur sem smíðaður hafði verið fyrir
stærstu og þyngstu handritin og þá um leið lítið lesborð
fyrir forsetann. í einfaldleika sínum er hann stofugersemi
og geymir marga dýrustu fjársjóði íslenskrar tungu.“
Bækur um íslensk fræði og tungumál keypti Eiríkur af
Alexander Jóhannessyni, þáverandi rektor Háskólans, og
rímnasafn gott fékk hann úr safni Ólafs Lárussonar. Þá er
ótalið biblíusafnið sem er afar verðmætt, enda geymt í
bankahólfi. Það safn er mjög heillegt og lítið um gölluð
eintök. Eiríkur lagði mjög mikið upp úr því að fá falleg og
gallalaus eintök í góðu bandi. Eitt megineinkenni safnsins
er hversu fallegar bækurnar eru. Eiríkur var tíður gestur
BÓKASAFNIÐ
7